04-10-2014، 15:38
یادداری و سرعت یادگیری
برگرفته از پژوهش"تاثیر روش های مطالعه لایتنر و سنتی بر یادگیری, یادداری و سرعت عمل در یادآودی لغات زبان انگلیسی دانشجویان دختر دانشگاه شهید چمران اهواز" درسال 84-83
پایان نامه اخذ درجه کارشناسی ارشد
نویسنده : سمیرا شعبانی
- تحقیقاتی كه در این زمینه منتشر شده است، حاكی از این است كه اشخاصی كه كندتر یاد میگیرند از لحاظ یادداری نیز ضعیفترند.
- مثلا جابر Jaber و سیكستروم sikstrom) 2004) با بررسی دو مدل(Learn-Forget Curve Model) (LFCM) و (PID) (Power Integration Diffusion) نتیجه گرفتند كه هر چه یادگیری كندتر میشود،به همان میزان،فراموشی سریعتر اتفاق میافتد.
- با بررسی مدل ( PC) (Recency Model) محققان نتیجه گرفتند كه یادگیرندگان سریع، سریعتر نیز فراموش میكنند و یادگیرندگان، كندتر فراموش میكنند (جابر و سیكستروم، 2004).
- طی پژوهش دیگری، كه در آن آزمودنیهای نیجریایی و آمریكایی فهرستی از لغات را از راه تكرار و مرور و بسط موضوع یادگیری، به یاد سپردند، نشان داده شد كه به طور كلی منحنیهای فراموشی یادگیرندگان كند و تند، دارای ضابطه مشابهی هستند و منحنیهای فراموشی آنها با هم موازی و برابر است
- (جنتایل Gentile و موناكو Monaco، 2002).
1ـ هدف: منظور از هدف، تعیین مطلب یادگرفتنی است كه بعد از مطالعه، انتظار میرود فرد به آنها دست یابد.
2ـ اعتماد به تواناییها و استعدادها.
3ـ داشتن برنامهریزی و پشتكار: برنامهریزی، این امكان را میدهد كه مطالعه، موثرتر و در زمان خاص خود انجام شود.
- با طرح برنامه، نظم خاصی به روند مطالعه داده میشود.
4ـ انجام تكالیف سخت یا قسمتهای مشكلتر تكالیف در آغاز مطالعه.
5ـ عوض كردن موضوع مطالعه، هنگام خستگی یا كنار گذاشتن مطالعه، هنگام عدم بازدهی.
6ـ استفاده كرده از راهنماهای درسی، جهت تسهیل مطالعه: گاهی راهنما مانع فكر كردن یادگیرنده میشود.
7ـ حفظ خونسردی و رهایی از استرس و اضطراب: استرس یكی از عواملی است كه موجب ركود ذهن در مرحله فكر كردن میشود.
- استرس در دو مرحله مهم، باعث اختلال میشود، یكی در حین مطالعه (ثبت اطلاعات) و دیگری موقع یادآوری اطلاعات، از طرفی، در وضعیت آرامش، امواج آلفا كه بین 13-8 هرتز است در مغز منتشر میشود و این در حالت انسان میتواند از حداكثر نیروهای مغز خویش جهت یادگیری و یادسپاری استفاده كند (راههای بهبود حافظه، 1383).
8ـ ایجاد علاقه نسبت به موضوع مورد مطالعه از طریق كسب اطلاعاتی در آن زمینه
9ـ مكان و زمان مطالعه: مكان مطالعه باید بخصوص آرام بوده و از نور كافی برخوردار باشد و زمان مطالعه بهتر است موقع صبح باشد. اما مرور آنچه باید مطالعه شده بهتر است قبل از خواب باشد.
همچنین، جهت مطالعه بهتر خوب است 50 دقیقه مطالعه و 10 دقیقه استراحت در نظر گرفته شود. (مهارتهای یادگیری سطح دانشگاهCollege lovel learning skills ، 2004).
10ـ تمركز حواس: از عوامل مهم مفیدتر ساختن مطالعه، «تمركز حواس» در هنگام مطالعه است.
- برای ایجاد این عنصر مهم، باید عواملی را كه باعث تمركز حواس میشوند، شناسایی كرد و به رفع آنها پرداخت. البته، این عوامل ممكن است در اشخاص مختلف، متفاوت باشند (محدثی،1380).
آفات مطالعه
- آفاتی كه برای مطالعه بیان شدهاند، برخی مربوط به پیش از مطالعه است، بعضی در حین مطالعه و بعضی دیگر به پس از مطالعه مربوط میگردد.
- به این آفات، در چند عنوان اشاره میشود:
1ـ نبودن علاقه یا انگیزه برای مطالعه
2ـ زدگی و دلسردی از مطالعه در نتیجه:
ـ خواندن كتاب نامناسب
ـ مطالعه بدون تشویق
ـ مطالعه گسسته از عمل و نتیجه خروجی
3ـ حیرت و سرگردانی در نتیجه:
ـ عدم برنامهریزی در مطالعه
ـ هضم نكردن صحیح مطالب
ـ رفع نشدن اشكالات
ـ نتیجه نگرفتن از مطالعه
ـ انبوهی كتابهای موجود درباره موضوعی خاص
ـ عدم انتظار صحیح در معلومات حاصله (محدثی، 1380)
عوامل موثر در مطالعه
- برای اینكه مطالعه به هدف مطلوب برسد عواملی را باید رعایت كرد كه به مفیدتر ساختن مطالعه كمك میكند و این عوامل عبارتند از:
1ـ روش یادگیری متراكم و یادگیری با فاصله: نتایج تحقیقات نشان میدهد كه فاصله زمانی بین یادگیری، همیشه بهتر از یادگیری به طور مداوم و بدون استراحت است (دلجو رنگیانی،1381).
2ـ یادگیری كلی در مقایسه با یادگیری بخشی: نتایج برخی تحقیقات نشان میدهد كه بهتر است یادگیری را با روش كلی شروع كرد و در صورت وجود قسمتهای مشكل، آن قسمتها را به روش بخشی یاد گرفت.
-تحقیقاتی كه در این زمینه به عمل آمده است، نتیجه قطعی درباره ارجحیت روشهای مذكور را بیان نكردهاند.
- نتایج همه مطالعات تجربی درباره یادگیری كلی و بخشی نشان میدهد كه روش یادگیری بخشی برای یادگیرندهها، آسانتر است (دلجو رنگیانی، 1381).
-یافتههای روانشناسی حاكی از آن است كه یادگیری سراسری یا كلی موثرتر از یادگیری جزیی است.
-به نظر طرفداران مكتب «گشتالت» Gestalt، فرد وقتی برای نخستین بار به چیزی نگاه میكند یا به مطلبی گوش میدهد، ابتدا هیأت كلی را درك كرده، سپس اجزاء یا عناصر تشكیل دهنده آن را درك مینماید
-به طور كلی، آغاز یادگیری از كل، بهتر و آسانتر صورت میگیرد تا از اجزاء و عناصر.
-زیرا كل، عبارت از جمع اجزای یك پدیده یا مجموعه نیست، بلكه كل، عبارت است از چگونگی پیوند و ارتباط اجزاء و عناصر یك مجموعه با یكدیگر و تا این روابط درك نشود، فهم اجزاء به شكل جداگانه، بسیار دشوار و یا غیر ممكن خواهد بود (افروز، 1375).
3ـ روش خواندن و پس دادن (خود ازبرخوانی): روش خودازبرخوانی در مقابل مطالعه صرف، مورد مطالعه قرار گرفته است.
نتایج مطالعات نشان میدهد كه روش خودازبرخوانی از روش خواندن مكرر و مدون پس دادن مفیدتر است و مطالب دیرتر فراموش میشوند (دلجورنگیانی، 1381).
4ـ روش فهمیدن مطالب: به كارگیری روش یادگیری كلی، ارتباط دادن مطالب با یكدیگر و فعال بودن یادگیرنده در كلاس، از جمله عواملی است كه به فهمیدن مطالب كمك میكند و موجب میشود كه یادگیرنده مطالب را دیرتر فراموش كند (دلجو رنگیانی، 1381).
5ـ تكنیك تندخوانی: اخیراً نیز تكنیكهایی مانند تندخوانی در حال رواج یافتن است كه تمامی انواع مطالعه را در خود دارد و به عنوان یك متد در خدمت یادگیرندگان است.
نزدیك به 80 سال است كه مراكزی جهت تحقیق و آموزش اصول مطالعه و استفاده هر چه بیشتر از زمان مطالعه در سراسر جهان شروع به كار كردهاند و به این متد دست یافتهاند.
تندخواندنی، تنها تند خواندن یك متن نیست، بلكه روشی است برای تمركز بیشتر، بر روی مطالبی كه به آنها نیاز هست.
از طریق تندخوانی میتوان به نكات مهم متن مورد مطالعه پیبرد (ردوی، به نقل از میرهاشمی، 1374).
6ـ یادداشت برداری: همانطور كه قبلاً ذكر شد، یادداشتبرداری، یكی از فنونی است كه به درك عمیقتر مطالب مورد مطالعه كمك میكند.
پژوهشی در این زمینه وجود دارد كه نشان میدهد، آزمودنیهایی كه جزوات خلاصههای كلامی و تصویری را جهت یادگیری مطالب دریافت كرده بودند، عملكرد بهتری داشتند (احمدی، 1378).
انواع روشهای مطالعه
وجود روشهای مختلف، جهت مطالعه و یادگیری میتواند افق روشنتری را در پیشروی یادگیرندهها بگستراند.
این گونه روشها، همگی آموختنی هستند و میتوان با آموزش، مطالعه را بهبود بخشید.
هر كدام از شیوههای زیر به یك هدف خاص تأكید دارند و البته همگی این اهداف، جهت مطالعه ضروریاند و به تناسب، میتوان از آن استفاده كرد.
در این قسمت محقق به معرفی روشهای مطالعه كارآمد و مناسب، هنگام مطالعه موثر میپردازد.
این روشها، توان یادداری و همچنین تفكر انتقادی را در آموزندگان بالا میبرد. این روشها شامل:
- PQ4R*' RARE*'OK4R*'SQ3R* (پس ختبام)، وسخبم، و روش مطالعه لایتز (جعبه یادگیری لایتز) میباشند.
- نام این روشها، خود یادیاری برای یادآوری مراحل آنهاست.
- زیرا هر یك از حروف تشكیل دهنده نام این روشها نشان دهنده مرحلهای از آن روش است.
1ـ روش SQ3R
این روش در سالهای جنگ جهانی دوم، توسط فرانسیس رابینسون (فیزیولوژیست دانشگاه اوهایو) ارائه شد.
این روش جهت آموزشهای نظامی فردی در دورههای مخصوص، طرحریزی شد تا امكان مطالعه و یادگیری سریع و بهتر برای آنها فراهم شود.
این سیستم از 5 مرحله به شرح زیر تشكیل شده است.
1ـ S یا مرور كلی و اجمالی(survey) : به معنای خواندن عنوانها و زیر عنوانها، سطحی خوانی جملات كلی و اصلی، خواندن خلاصه و نتیجه فصل میباشد.
این عمل به فراگیر، توانایی پیشسازماندهی advance organizer میبخشد، كه سبب خواندن و یادگیری آسان میشود.
2ـ Q یا سوال كردن question: به معنی برگرداندن عنوانها و زیر عنوانها به صورت سوالی است.
این عمل سبب تمركز بیشتر میشود.
3ـ R1 یا خواندن: به معنای خواندن متنهای مطالعاتی جهت پاسخگویی به سوالات مطرح شده است.
4ـ R2 یا تكرار كردن: به معنای با خود تكرار كردن به زبان خود و بلافاصله پس از خواندن و نیز بدون استفاده از كتاب یا منبع مطالعه، میباشد.
5ـ R3 یا دوره كردن: پس از اتمام فصول، فراگیر باید به ابتدای فصل باز گردد و با نگاهی سریع به عنوانها خلاصهای از آنچه در ذهن دارد را بنویسد.
- روش SQ3R یك روش عمومی است.
- این روش نیز مانند كلیه روشهای دیگر بدون اشكال نیست
2ـ روش OK4R
این روش نیز شامل مجموعهای است مراحل گفته شده قبلی و یك سری مراحل جدید كه به طور خلاصه در این قسمت شرح داده خواهد شد.
1ـ O یا مرور كردن: بطور اجمالی
2ـ K یا ایدههای كلیدی: به معنای دوباره برگشتن به متن و این بار ایدههای كلیدی متن را مطالعه كردن است.
همچنین،كلماتی كه پررنگتر یا مشخصتر هستند، تصاویر و جداول باید مطالعه شوند.
3ـ R 1یا خواندن: دقیقخوانی
4ـ R 2 یا یادآوری: بدون استفاده از كتاب یا منبع مطالعه و بلافاصله پس از مطالعه باید مطالب مطالعه شده، از حفظ بازگو شود.
5ـ R 3 یا تأمل كردن: ربط دادن اطلاعات تازه مطالعه شده، به مطالب قبلی موجود در حافظه
6ـ R 4 یا دوره كردن: دوره كردن باید بلافاصله پس از مطالعه، در طول ترم و هنگام برگزاری امتحانات، انجام شود تا باعث تثبیت مطالب و یادداری طولانی مدت شود.
3- روش RARE
این روش نیز شامل 4 مرحله است:
1ـ R 1 یا دوره كردن
2ـ A یا پاسخ دادن Answer
3ـ R یا خواندن
E یا بیان كردن Express (كارون، 1994).
4ـ روش PQ4R یا پس ختبام
این روش شامل 6 مرحله به شرح زیر است:
1ـ p یا پیش خوانی Preview
2ـ Q یا سوال كردن
3ـ R 1 یا خواندن
4ـ R 2 یا تأمل كردن
R 3 یا باز پس دادن به خود (خود از برخوانی یا تكرار كردن)
6ـ R 4 یا مرور كردن
5ـ روش وس خبم
روش وس خبم پنج مرحله دارد.
1- ورانداز كردن یا خواندن بخشهای هر فصل است و حكم مرور مطالب را دارد.
- برخی از كتابها، رئوس مطالب فصل،خلاصه فصل، اهداف یادگیری، مقدمه، و موخره یا مجموعهای از اینها را دارند (ابزار آموزشی ...، 2003).
2- سوال كردن است. قبل از خواندن هر بخش باید سوالات شفاهی یا مكتوبی طراحی شوند.
- با این كار روی نكات مهم فصل تمركز حاصل میشود و ذهن فراگیر كنجكاو میشود
مرحله بعدی خواندن مطالب است.
در این مرحله باید با دقت و مهمتر از آن، فعالانه وانتقادی خوانده شوند.
- ضمناً هنگام مطالعه، فراگیر باید به سوالات مطرح شده پاسخ دهد.
- مرحله بعد بازپس دادن مطالب به خود میباشد.
- یعنی این كه فراگیر باید مطالب را برای خود توضیح دهد و تشریح كند.
- در این مرحله فراگیر میتواند پیشرفت یادگیری خود را بفهمد.
تحقیقات روانشناسان نشان داده است كه بیان مطالب برای دیگران یا باز پس دادن آنها به خود با صدای بلند، به یادگیری عمیق مطالب كمك میكند.
-این مرحله، نقش مهمی در فرآیند مطالعه دارد، بالاخره، آخرین مرحله، مرور است.
- مرور پیش شرط یادگیری و به یاد سپردن كامل مطالب است.
6- روش حفیهبم
این روش از 6 مرحله تشكیل شده است .
این روش اگر چه شباهتی به روش وسخبم ندارد ولی، یكی از رویكردهای مطالعه است .
1. حال و حوصله ایجاد كردن برای مطالعه:
از طریق تعیین اهداف در هر جلسه مطالعه و انتخاب زمان و مكانی برای مطالعه
2. فهمیدن:
دلالت بر توجه به معنی و مفهوم آنچه مطالعه میشود، میكند.
3. یادآوری:
به معنی، از حفظ تكرار كردن و بدون استفاده از كتاب یا منبع مطالعه است.
4. هضم:
یعنی آنچه مطالعه شده از طریق یادآوری و اصلاح اشتباهات در حافظه ساماندهی و ذخیره شود.
5. بسط:
به معنی تحلیل و ارزیابی آنچه مطالعه شده، از طریق به كار بردن آنها در زندگی روزمره یا محیطی غیر از مطالعه، میباشد.
6. مرور:
مرور منظم مطالب، شرط موفقیت در مطالعه است.
البته تكرار و مرور هنگامی در فرآیند مطالعه موثر واقع میشود كه:
- اولاً: روش علمی یا اصول صحیح مرور هم رعایت شود.
- ثانیاً: فراگیران از پیشرفت خودآگاه باشند.
- ثالثاً: تمرین و مرور باید متنوع باشد.
همانطور كه ملاحظه میشود، مرحله مرور در پایان همه روشهای مطالعه، مورد تأكید واقع شده است. اما با توجه به مطالب ذكر شده در این پژوهش، زمان مرور مطالب، مهمتر و موثرتر از تعداد دفعات مرور میباشد.
این زمانها را هرمان ابینگهاووس، طی مطالعات خود، برای اطلاعات كاملاً بیمعنی تعیین نموده است و سباستین لایتز با كاربردی كردن نظریه ابینگ هاووس، ابزاری را برای تحقق بخشیدن به این هدف با نام «جعبه یادگیری لایتز» طراحی كرده است. البته جعبه یادگیری لایتز، بینیاز از استفاده از روشهای مطالعاتی و راهبردهای یادگیری از جمله یادیارها نیست، بلكه به عنوان ابزار كمكی، جهت نگهداری طولانی مدت مطالب (یادداری) عمل میكند.
برگرفته از پژوهش"تاثیر روش های مطالعه لایتنر و سنتی بر یادگیری, یادداری و سرعت عمل در یادآودی لغات زبان انگلیسی دانشجویان دختر دانشگاه شهید چمران اهواز" درسال 84-83
پایان نامه اخذ درجه کارشناسی ارشد
نویسنده : سمیرا شعبانی
- تحقیقاتی كه در این زمینه منتشر شده است، حاكی از این است كه اشخاصی كه كندتر یاد میگیرند از لحاظ یادداری نیز ضعیفترند.
- مثلا جابر Jaber و سیكستروم sikstrom) 2004) با بررسی دو مدل(Learn-Forget Curve Model) (LFCM) و (PID) (Power Integration Diffusion) نتیجه گرفتند كه هر چه یادگیری كندتر میشود،به همان میزان،فراموشی سریعتر اتفاق میافتد.
- با بررسی مدل ( PC) (Recency Model) محققان نتیجه گرفتند كه یادگیرندگان سریع، سریعتر نیز فراموش میكنند و یادگیرندگان، كندتر فراموش میكنند (جابر و سیكستروم، 2004).
- طی پژوهش دیگری، كه در آن آزمودنیهای نیجریایی و آمریكایی فهرستی از لغات را از راه تكرار و مرور و بسط موضوع یادگیری، به یاد سپردند، نشان داده شد كه به طور كلی منحنیهای فراموشی یادگیرندگان كند و تند، دارای ضابطه مشابهی هستند و منحنیهای فراموشی آنها با هم موازی و برابر است
- (جنتایل Gentile و موناكو Monaco، 2002).
1ـ هدف: منظور از هدف، تعیین مطلب یادگرفتنی است كه بعد از مطالعه، انتظار میرود فرد به آنها دست یابد.
2ـ اعتماد به تواناییها و استعدادها.
3ـ داشتن برنامهریزی و پشتكار: برنامهریزی، این امكان را میدهد كه مطالعه، موثرتر و در زمان خاص خود انجام شود.
- با طرح برنامه، نظم خاصی به روند مطالعه داده میشود.
4ـ انجام تكالیف سخت یا قسمتهای مشكلتر تكالیف در آغاز مطالعه.
5ـ عوض كردن موضوع مطالعه، هنگام خستگی یا كنار گذاشتن مطالعه، هنگام عدم بازدهی.
6ـ استفاده كرده از راهنماهای درسی، جهت تسهیل مطالعه: گاهی راهنما مانع فكر كردن یادگیرنده میشود.
7ـ حفظ خونسردی و رهایی از استرس و اضطراب: استرس یكی از عواملی است كه موجب ركود ذهن در مرحله فكر كردن میشود.
- استرس در دو مرحله مهم، باعث اختلال میشود، یكی در حین مطالعه (ثبت اطلاعات) و دیگری موقع یادآوری اطلاعات، از طرفی، در وضعیت آرامش، امواج آلفا كه بین 13-8 هرتز است در مغز منتشر میشود و این در حالت انسان میتواند از حداكثر نیروهای مغز خویش جهت یادگیری و یادسپاری استفاده كند (راههای بهبود حافظه، 1383).
8ـ ایجاد علاقه نسبت به موضوع مورد مطالعه از طریق كسب اطلاعاتی در آن زمینه
9ـ مكان و زمان مطالعه: مكان مطالعه باید بخصوص آرام بوده و از نور كافی برخوردار باشد و زمان مطالعه بهتر است موقع صبح باشد. اما مرور آنچه باید مطالعه شده بهتر است قبل از خواب باشد.
همچنین، جهت مطالعه بهتر خوب است 50 دقیقه مطالعه و 10 دقیقه استراحت در نظر گرفته شود. (مهارتهای یادگیری سطح دانشگاهCollege lovel learning skills ، 2004).
10ـ تمركز حواس: از عوامل مهم مفیدتر ساختن مطالعه، «تمركز حواس» در هنگام مطالعه است.
- برای ایجاد این عنصر مهم، باید عواملی را كه باعث تمركز حواس میشوند، شناسایی كرد و به رفع آنها پرداخت. البته، این عوامل ممكن است در اشخاص مختلف، متفاوت باشند (محدثی،1380).
آفات مطالعه
- آفاتی كه برای مطالعه بیان شدهاند، برخی مربوط به پیش از مطالعه است، بعضی در حین مطالعه و بعضی دیگر به پس از مطالعه مربوط میگردد.
- به این آفات، در چند عنوان اشاره میشود:
1ـ نبودن علاقه یا انگیزه برای مطالعه
2ـ زدگی و دلسردی از مطالعه در نتیجه:
ـ خواندن كتاب نامناسب
ـ مطالعه بدون تشویق
ـ مطالعه گسسته از عمل و نتیجه خروجی
3ـ حیرت و سرگردانی در نتیجه:
ـ عدم برنامهریزی در مطالعه
ـ هضم نكردن صحیح مطالب
ـ رفع نشدن اشكالات
ـ نتیجه نگرفتن از مطالعه
ـ انبوهی كتابهای موجود درباره موضوعی خاص
ـ عدم انتظار صحیح در معلومات حاصله (محدثی، 1380)
عوامل موثر در مطالعه
- برای اینكه مطالعه به هدف مطلوب برسد عواملی را باید رعایت كرد كه به مفیدتر ساختن مطالعه كمك میكند و این عوامل عبارتند از:
1ـ روش یادگیری متراكم و یادگیری با فاصله: نتایج تحقیقات نشان میدهد كه فاصله زمانی بین یادگیری، همیشه بهتر از یادگیری به طور مداوم و بدون استراحت است (دلجو رنگیانی،1381).
2ـ یادگیری كلی در مقایسه با یادگیری بخشی: نتایج برخی تحقیقات نشان میدهد كه بهتر است یادگیری را با روش كلی شروع كرد و در صورت وجود قسمتهای مشكل، آن قسمتها را به روش بخشی یاد گرفت.
-تحقیقاتی كه در این زمینه به عمل آمده است، نتیجه قطعی درباره ارجحیت روشهای مذكور را بیان نكردهاند.
- نتایج همه مطالعات تجربی درباره یادگیری كلی و بخشی نشان میدهد كه روش یادگیری بخشی برای یادگیرندهها، آسانتر است (دلجو رنگیانی، 1381).
-یافتههای روانشناسی حاكی از آن است كه یادگیری سراسری یا كلی موثرتر از یادگیری جزیی است.
-به نظر طرفداران مكتب «گشتالت» Gestalt، فرد وقتی برای نخستین بار به چیزی نگاه میكند یا به مطلبی گوش میدهد، ابتدا هیأت كلی را درك كرده، سپس اجزاء یا عناصر تشكیل دهنده آن را درك مینماید
-به طور كلی، آغاز یادگیری از كل، بهتر و آسانتر صورت میگیرد تا از اجزاء و عناصر.
-زیرا كل، عبارت از جمع اجزای یك پدیده یا مجموعه نیست، بلكه كل، عبارت است از چگونگی پیوند و ارتباط اجزاء و عناصر یك مجموعه با یكدیگر و تا این روابط درك نشود، فهم اجزاء به شكل جداگانه، بسیار دشوار و یا غیر ممكن خواهد بود (افروز، 1375).
3ـ روش خواندن و پس دادن (خود ازبرخوانی): روش خودازبرخوانی در مقابل مطالعه صرف، مورد مطالعه قرار گرفته است.
نتایج مطالعات نشان میدهد كه روش خودازبرخوانی از روش خواندن مكرر و مدون پس دادن مفیدتر است و مطالب دیرتر فراموش میشوند (دلجورنگیانی، 1381).
4ـ روش فهمیدن مطالب: به كارگیری روش یادگیری كلی، ارتباط دادن مطالب با یكدیگر و فعال بودن یادگیرنده در كلاس، از جمله عواملی است كه به فهمیدن مطالب كمك میكند و موجب میشود كه یادگیرنده مطالب را دیرتر فراموش كند (دلجو رنگیانی، 1381).
5ـ تكنیك تندخوانی: اخیراً نیز تكنیكهایی مانند تندخوانی در حال رواج یافتن است كه تمامی انواع مطالعه را در خود دارد و به عنوان یك متد در خدمت یادگیرندگان است.
نزدیك به 80 سال است كه مراكزی جهت تحقیق و آموزش اصول مطالعه و استفاده هر چه بیشتر از زمان مطالعه در سراسر جهان شروع به كار كردهاند و به این متد دست یافتهاند.
تندخواندنی، تنها تند خواندن یك متن نیست، بلكه روشی است برای تمركز بیشتر، بر روی مطالبی كه به آنها نیاز هست.
از طریق تندخوانی میتوان به نكات مهم متن مورد مطالعه پیبرد (ردوی، به نقل از میرهاشمی، 1374).
6ـ یادداشت برداری: همانطور كه قبلاً ذكر شد، یادداشتبرداری، یكی از فنونی است كه به درك عمیقتر مطالب مورد مطالعه كمك میكند.
پژوهشی در این زمینه وجود دارد كه نشان میدهد، آزمودنیهایی كه جزوات خلاصههای كلامی و تصویری را جهت یادگیری مطالب دریافت كرده بودند، عملكرد بهتری داشتند (احمدی، 1378).
انواع روشهای مطالعه
وجود روشهای مختلف، جهت مطالعه و یادگیری میتواند افق روشنتری را در پیشروی یادگیرندهها بگستراند.
این گونه روشها، همگی آموختنی هستند و میتوان با آموزش، مطالعه را بهبود بخشید.
هر كدام از شیوههای زیر به یك هدف خاص تأكید دارند و البته همگی این اهداف، جهت مطالعه ضروریاند و به تناسب، میتوان از آن استفاده كرد.
در این قسمت محقق به معرفی روشهای مطالعه كارآمد و مناسب، هنگام مطالعه موثر میپردازد.
این روشها، توان یادداری و همچنین تفكر انتقادی را در آموزندگان بالا میبرد. این روشها شامل:
- PQ4R*' RARE*'OK4R*'SQ3R* (پس ختبام)، وسخبم، و روش مطالعه لایتز (جعبه یادگیری لایتز) میباشند.
- نام این روشها، خود یادیاری برای یادآوری مراحل آنهاست.
- زیرا هر یك از حروف تشكیل دهنده نام این روشها نشان دهنده مرحلهای از آن روش است.
1ـ روش SQ3R
این روش در سالهای جنگ جهانی دوم، توسط فرانسیس رابینسون (فیزیولوژیست دانشگاه اوهایو) ارائه شد.
این روش جهت آموزشهای نظامی فردی در دورههای مخصوص، طرحریزی شد تا امكان مطالعه و یادگیری سریع و بهتر برای آنها فراهم شود.
این سیستم از 5 مرحله به شرح زیر تشكیل شده است.
1ـ S یا مرور كلی و اجمالی(survey) : به معنای خواندن عنوانها و زیر عنوانها، سطحی خوانی جملات كلی و اصلی، خواندن خلاصه و نتیجه فصل میباشد.
این عمل به فراگیر، توانایی پیشسازماندهی advance organizer میبخشد، كه سبب خواندن و یادگیری آسان میشود.
2ـ Q یا سوال كردن question: به معنی برگرداندن عنوانها و زیر عنوانها به صورت سوالی است.
این عمل سبب تمركز بیشتر میشود.
3ـ R1 یا خواندن: به معنای خواندن متنهای مطالعاتی جهت پاسخگویی به سوالات مطرح شده است.
4ـ R2 یا تكرار كردن: به معنای با خود تكرار كردن به زبان خود و بلافاصله پس از خواندن و نیز بدون استفاده از كتاب یا منبع مطالعه، میباشد.
5ـ R3 یا دوره كردن: پس از اتمام فصول، فراگیر باید به ابتدای فصل باز گردد و با نگاهی سریع به عنوانها خلاصهای از آنچه در ذهن دارد را بنویسد.
- روش SQ3R یك روش عمومی است.
- این روش نیز مانند كلیه روشهای دیگر بدون اشكال نیست
2ـ روش OK4R
این روش نیز شامل مجموعهای است مراحل گفته شده قبلی و یك سری مراحل جدید كه به طور خلاصه در این قسمت شرح داده خواهد شد.
1ـ O یا مرور كردن: بطور اجمالی
2ـ K یا ایدههای كلیدی: به معنای دوباره برگشتن به متن و این بار ایدههای كلیدی متن را مطالعه كردن است.
همچنین،كلماتی كه پررنگتر یا مشخصتر هستند، تصاویر و جداول باید مطالعه شوند.
3ـ R 1یا خواندن: دقیقخوانی
4ـ R 2 یا یادآوری: بدون استفاده از كتاب یا منبع مطالعه و بلافاصله پس از مطالعه باید مطالب مطالعه شده، از حفظ بازگو شود.
5ـ R 3 یا تأمل كردن: ربط دادن اطلاعات تازه مطالعه شده، به مطالب قبلی موجود در حافظه
6ـ R 4 یا دوره كردن: دوره كردن باید بلافاصله پس از مطالعه، در طول ترم و هنگام برگزاری امتحانات، انجام شود تا باعث تثبیت مطالب و یادداری طولانی مدت شود.
3- روش RARE
این روش نیز شامل 4 مرحله است:
1ـ R 1 یا دوره كردن
2ـ A یا پاسخ دادن Answer
3ـ R یا خواندن
E یا بیان كردن Express (كارون، 1994).
4ـ روش PQ4R یا پس ختبام
این روش شامل 6 مرحله به شرح زیر است:
1ـ p یا پیش خوانی Preview
2ـ Q یا سوال كردن
3ـ R 1 یا خواندن
4ـ R 2 یا تأمل كردن
R 3 یا باز پس دادن به خود (خود از برخوانی یا تكرار كردن)
6ـ R 4 یا مرور كردن
5ـ روش وس خبم
روش وس خبم پنج مرحله دارد.
1- ورانداز كردن یا خواندن بخشهای هر فصل است و حكم مرور مطالب را دارد.
- برخی از كتابها، رئوس مطالب فصل،خلاصه فصل، اهداف یادگیری، مقدمه، و موخره یا مجموعهای از اینها را دارند (ابزار آموزشی ...، 2003).
2- سوال كردن است. قبل از خواندن هر بخش باید سوالات شفاهی یا مكتوبی طراحی شوند.
- با این كار روی نكات مهم فصل تمركز حاصل میشود و ذهن فراگیر كنجكاو میشود
مرحله بعدی خواندن مطالب است.
در این مرحله باید با دقت و مهمتر از آن، فعالانه وانتقادی خوانده شوند.
- ضمناً هنگام مطالعه، فراگیر باید به سوالات مطرح شده پاسخ دهد.
- مرحله بعد بازپس دادن مطالب به خود میباشد.
- یعنی این كه فراگیر باید مطالب را برای خود توضیح دهد و تشریح كند.
- در این مرحله فراگیر میتواند پیشرفت یادگیری خود را بفهمد.
تحقیقات روانشناسان نشان داده است كه بیان مطالب برای دیگران یا باز پس دادن آنها به خود با صدای بلند، به یادگیری عمیق مطالب كمك میكند.
-این مرحله، نقش مهمی در فرآیند مطالعه دارد، بالاخره، آخرین مرحله، مرور است.
- مرور پیش شرط یادگیری و به یاد سپردن كامل مطالب است.
6- روش حفیهبم
این روش از 6 مرحله تشكیل شده است .
این روش اگر چه شباهتی به روش وسخبم ندارد ولی، یكی از رویكردهای مطالعه است .
1. حال و حوصله ایجاد كردن برای مطالعه:
از طریق تعیین اهداف در هر جلسه مطالعه و انتخاب زمان و مكانی برای مطالعه
2. فهمیدن:
دلالت بر توجه به معنی و مفهوم آنچه مطالعه میشود، میكند.
3. یادآوری:
به معنی، از حفظ تكرار كردن و بدون استفاده از كتاب یا منبع مطالعه است.
4. هضم:
یعنی آنچه مطالعه شده از طریق یادآوری و اصلاح اشتباهات در حافظه ساماندهی و ذخیره شود.
5. بسط:
به معنی تحلیل و ارزیابی آنچه مطالعه شده، از طریق به كار بردن آنها در زندگی روزمره یا محیطی غیر از مطالعه، میباشد.
6. مرور:
مرور منظم مطالب، شرط موفقیت در مطالعه است.
البته تكرار و مرور هنگامی در فرآیند مطالعه موثر واقع میشود كه:
- اولاً: روش علمی یا اصول صحیح مرور هم رعایت شود.
- ثانیاً: فراگیران از پیشرفت خودآگاه باشند.
- ثالثاً: تمرین و مرور باید متنوع باشد.
همانطور كه ملاحظه میشود، مرحله مرور در پایان همه روشهای مطالعه، مورد تأكید واقع شده است. اما با توجه به مطالب ذكر شده در این پژوهش، زمان مرور مطالب، مهمتر و موثرتر از تعداد دفعات مرور میباشد.
این زمانها را هرمان ابینگهاووس، طی مطالعات خود، برای اطلاعات كاملاً بیمعنی تعیین نموده است و سباستین لایتز با كاربردی كردن نظریه ابینگ هاووس، ابزاری را برای تحقق بخشیدن به این هدف با نام «جعبه یادگیری لایتز» طراحی كرده است. البته جعبه یادگیری لایتز، بینیاز از استفاده از روشهای مطالعاتی و راهبردهای یادگیری از جمله یادیارها نیست، بلكه به عنوان ابزار كمكی، جهت نگهداری طولانی مدت مطالب (یادداری) عمل میكند.