07-05-2020، 11:03
دومين مدل پرايد از روزهاي آغازين ماه جاري از گردونه توليد خارج شده است. با اين حال نه تنها قيمت اين محصول کاهش نداشته بلکه بالعکس با افزايش حدود 20ميليون توماني هم روبه‌رو شده است. از سوي ديگر، قيمت‌گذاري انواع خودرو نيز همچنان بي‌نتيجه بوده است. در روزهاي گذشته گمانه‌زني‌هايي مطرح شد مبني بر اينکه قرار است قيمت جديد خودرو بر اساس نرخ تمام‌شده توليد به‌علاوه پنج درصد سود، محاسبه شود، اما همين روش هم فعلا معلق مانده است.
در شرايطي که هنوز قيمت امسال خودروها مشخص نشده و حتي تعهدات پيشين خودروسازان نيز کاملا ايفا نشده‌اند، يکي از خودروسازان نيز اقدام به پيش‌فروش برخي محصولات خود کرده است. «آرمان‌ملي» در گفت‌وگو با امرا... اميني- استاد دانشگاه و تحليلگر بازار خودرو- به بررسي شرايط اين بازار پرداخته است که در ادامه مي‌خوانيد.
در اين روزها شاهد آن هستيم که قيمت پرايدي که توليد آن متوقف شده، به مرز 90 ميليون تومان رسيده است؛ به نظر مي‌رسد بازار خودروي ايران عکس کشورهاي ديگر عمل مي‌کند؛ تحليل شما از اين رفتار بازار چيست؟
وضعيت بازار خودرو خراب است. اينجا چند مساله با هم اتفاق افتاده است. وقتي اعلام مي‌کنند يک خودرو بايد از بازار خارج شود بايد يک جايگزين مطمئن و پايدار داشته باشد. مشکل ايران اين است که چنين جايگزيني معرفي نمي‌شود. يعني اين جايگزين را ندارند. مي‌گويند حالا فعلا توليد را قطع کنيم، بعدا فکر مي‌کنيم ببينيم چه خودرويي جايگزين کنيم. وقتي هم مي‌آيند جايگزين کنند، با مشکلات ديگري روبه‌رو مي‌شوند. مشکل اين است که خودرو يک مجموعه‌اي از قطعات است که بايد آنها را داشته باشيد تا خودرو توليد کنيد. زماني در ايران اعلام مي‌کردند که ما در ساخت قطعه خودکفا شده‌ايم. واقعا هم راست مي‌گفتند و در دهه 80 چنين بود. اما بعدها به دليل نرخ پايين ارز، قطعه‌سازان به اين نتيجه رسيدند که هزينه واردات قطعه به صرفه‌تر از توليد آن است.
يعني قطعات را از کشورهاي ديگر و عموما از چين وارد مي‌کردند و مارک خود را روي آن مي‌زدند و به‌عنوان ساخت ايران به بازار مي‌فرستادند. حتي بيشتر مواد اوليه را هم وارد مي‌کردند. به همين دليل فاتحه قطعه‌سازي هم در آن دوران خوانده شد. حالا که مي‌خواهند يک بازسازي ساختاري انجام دهند، با مشکل مواجه شده‌اند. چون در واقع قطعه توليد نکرده‌اند و به ظاهر اعلام مي‌کردند که خودشان توليد مي‌کنند در حالي که از چين وارد مي‌کردند. حالا خودروساز از قطعه‌ساز مي‌خواهد توليد کند اما قطعه‌ساز مي‌گويد نمي‌توانم چون قيمت‌ها بالاست. پس ما يک مشکل قطعه‌سازي داريم، يک مشکل مديريتي داريم.
بازار خودرو حتي در زمان عرضه نيز چندان مطلوب نبوده است. چه عاملي سبب آشفتگي هميشگي قيمت‌هاست؟
مشکل ديگري که صنعت خودروي ايران دارد، مربوط است به نحوه انحصار در صنعت خودرو. در واقع خودروساز هر کاري بخواهد مي‌کند و کسي نمي‌تواند به او بگويد چرا. مشکلي که الآن پيش آمده نيز همين بحث قيمت‌گذاري‌ست که اختلاف به وجود آورده است. از يک طرف خودروساز مي‌گويد چون قطعات و مواد اوليه را گران مي‌خرم، قيمت تمام‌شده هم براي من گران درمي‌آيد. از طرفي هم سازمان حمايت مي‌گويد که بايد قيمت‌گذاري صورت بگيرد. البته چون حالت انحصاري وجود دارد، اين قيمت‌گذاري بايد صورت بگيرد؛ اينکه خودروسازان قطعه و مواد اوليه را گران مي‌خرند هم درست است.
معاون فروش سايپا اعلام کرده در پي افزايش چشمگير قيمت پرايد، پيشنهادهايي براي از سرگيري مجدد توليد اين خودرو دريافت کرده است؛ آيا اينها نوعي زمينه‌سازي براي توليد مجدد پرايد براي کسب سود از اين بازار است؟
احتمالا اينها دوباره به توليد پرايد برمي‌گردند. چون توليد جديدي ندارند و قطعه را هم نمي‌توانند تامين کنند. دست‌کم در توليد پرايد يک مقدار تخصص پيدا کرده‌اند؛ با اين حال معلوم نيست حتي همين قطعات را هم بتوانند تامين کنند. اما مجبورند به همان برگردند. اما اين بازگشت به معناي پايين‌آمدن قيمت نيست. به دليل اينکه همچنان مواد اوليه را گران مي‌خرند و کارايي و بهره‌وري هم ندارند. پس مردم خيلي اميد نداشته باشند که قيمت کاهش زيادي داشته باشد. ممکن است پرايد 20 درصد کاهش قيمت داشته باشد. اين را به ياد داشته باشيد که هر قيمتي که در اين بازار بالا برود ديگر پايين نمي‌آيد. زيرا به نفع انحصارگر است که قيمت محصولاتش بالا باشد.
نحوه قيمت‌گذاري در اين بازار بايد چگونه باشد تا بازار به تعادل برسد؟
شما هر ترفندي که به کار ببنديد، آنچه خودروساز مي‌خواهد انجام مي‌شود. چون خودروساز انحصارگر است، در بازار رقابتي وجود ندارد، شرکت ديگري اجازه توليد ندارد و واردات هم ممنوع است. پس در اين بازار انحصاري اگر 100 کانال و فيلتر قيمت‌گذاري هم قرار بدهيد، اين انحصارگر است که با کاهش و افزايش توليد، قيمت را تنظيم مي‌کند. وقتي خودروساز کم توليد کند، قيمت خودبه‌خود بالا مي‌رود. علاوه بر اين مجددا تاکيد مي‌کنم بهره‌وري و کارايي که اصلي‌ترين پارامترهاي کاهش قيمت هستند را ندارند و قيمت هم همچنان بالاست. يعني خود سازمان حمايت هم در کار قيمت‌گذاري مي‌ماند و نمي‌داند بايد چه کند.
خوردوسازان بدون رفع تمامي تعهدات قبلي مجددا اقدام به پيش‌فروش با موعد تحويل اسفند 99 کرده‌اند؛ آيا اين هدف قابل دسترس است؟ نمي‌دانم چه کسي مجوز اين پيش‌فروش‌ها را صادر مي‌کند. اينها خلاف است. وقتي شرايط شرکت معلوم نيست چرا پيش‌فروش مي‌کند؟
اين روش اشتباه است. در واقع اين شرکت‌ها مشکلات مالي دارند و مي‌خواهند از اين طريق پول مردم را جمع کنند تا مشکلات خود را حل کنند. معلوم هم نيست که فردا همين را هم تحويل دهند و آن وقت صداي مردم درمي‌آيد و پول خود را طلب مي‌کنند. اينها پول مي‌گيرند براي هيچ! يعني جذب پول براي هيچ؛ چيزي که وجود ندارد و اين خيلي خطرناک است. خودروساز امروز نمي‌تواند توليد کند حالا با اين پيش‌فروش‌ها وعده سر خرمن مي‌دهد؟ اين خيلي خطرناک است!