04-08-2021، 23:21
تشبیه مفرد و مرکب
تشبیه را از این نظر به چهارنوع تقسیم کرده اند :
۱_ تشبیه مفرد به مفرد
۲_تشبیه مرکب به مرکب
۳_ تشبیه مفرد به مرکب
۴_ تشبیه مرکب به مفرد
۱_ تشبیه مفرد به مفرد : این نوع تشبیه یعنی مفرد به مفرد به چهارنوع تقسیم می شود به این صورت که یا مشبه و مشبه به تنها یک کلمه و بدون وابسته (مضاف الیه و صفت ) هستند که مفرد غیر مقید نام دارند و یا وابسته ای دارند که مقید خوانده می شوند .پس مشبه و مشبه به هردو مفرد غیر مقیدند یا هردو مفرد مقیدند ، یا مشبه مفرد مقید و مشبه به مفرد غیر مقید است و یا برعکس مشبه مفرد غیر مقید است و مشبه به مفرد مقید است.
مثال برای هرچهارنوع :
۱_هردو طرف تشبیه مفرد غیر مقیداست :
ای هد هدصبا به سبا می فرستمت
بنگر که از کجا به کجا می فرستمت
حافط
" هدهد صبا " صبا مشبه و هدهد مشبه به و هردوطرف تشبیه غیر مقید (غیر وابسته ) هستند .
۲_مشبه مفردغیر مقید مشبه به مفرد مقید ( منظور از مقید این است که مشبه به صفت یا مضاف الیه دارد :
ز تند باد حوادث نمی توان دیدن
در این چمن که گلی بوده است یا سمنی
در تند" باد حوادث " حوادث مشبه و تند باد مشبه به
مثال دیگر
آنجا که می شکفت گل زرد آفتاب
بر روی آبگینه ی دریاچه ی کبود
در تشبیه " گل زرد آفتاب "
آفتاب مشبه گل زرد مشبه به
۳_مشبه مفرد مقید مشبه به مفرد غیر مقید :
روی او ماه است اگر برماه مشک افشان شود
قد او سرو است اگر بر سرو لالستان شود
روی او : مشبه ماه : مشبه به
قد او : مشبه سرو : مشبه به
۴_هردوطرف تشبیه مفرد مقید : مثال :
زگرد سپه خنجر جنگیان
همی تافت چون خنده ی زنگیان
اسدی توسی
خنجر جنگیان : مشبه
خنده زنگیان : مشبه به
مثال دیگر :
نیلوفر کبود نگه کن میان آب
چون تیغ آبداده و یاقوت آبدار
"کسایی "
نیلوفر کبود : مشبه
تیغ آبداده و یاقوت آبدار : مشبه به
۲_ هردوطرف تشبیه مرکب :
مراد از مرکب در اینجا گروه کلمات ( بجز موصوف و صفت و مضاف و مضاف الیه ) و جمله هایی که در آن ها چند مفهوم حالت و هیاتی واحد از مفاهیم را تشکیل داده باشند.
مثال :
برگل سرخ از نم اوفتاده لآلی
همچو عرق بر عذار شاهد غضبان
"سعدی "
که در اینجا حالت گل سرخی که شبنم بر روی آن نشسته است به حالت چهره بر افروخته ی زیباروی خشمگین که عرق بر روی آن نشسته باشد ، تشبیه شده است .
مثال دیگر :
خورشید را ز ابر دمد روی گاه گاه
چونان حصاریی که گذر دارد از رقیب
"رودکی "
که نمایان شدن گاه به گاه خورشید از پس ابر به سرک کشیدن زندانی از ترس نگهبان
تشبیه شده است.
سوم _ مشبه مفرد و مشبه به مرکب مانند :
وان گل سوسن ماننده جامی ز لبن
ریخته معصفر سوده میان لبنا
" منوچهری "
گل سوسن مشبه که این مشبه به " قدحی از شیر ک نثار گل زرد بر آن پاشیده باشند تشبیه شده است .
چهارم _ مشبه مرکب و مشبه به مفرد مثال :
با هم گل و سبزه و بنفشه
چون قوس قزح به رنگ الوان
" خاقانی "
حالت و هیات گل و سبزه و بنفشه ( قرارگرفتن رنگهای مختلف در کنارهم ) به قوس قزح تشبیه شده است .
قسمت سوم و چهارم این مباحث که مطرح گردید در کتاب های درسی دوره دبیرستان کمتر مطرح گردیده و فقط برای اطلاع کلی ماست .