24-03-2014، 18:17
ام۴۸ پاتون یک تانک متوسط آمریکایی بود که سومین و آخرین تانکی به شمار می‌رفت که به نام ژنرال جرج پاتون فرمانده سپاه سوم ایالات متحده در جنگ جهانی دوم و از هواداران کاربرد تانک در میدان نبرد، نامگذاری شد. البته ام۶۰ تانکی که بعد از ام۴۸ طراحی و تولید شد هم به طور غیر رسمی ام۶۰ پاتون نامیده می‌شود. طراحی ام۴۸ بر اساس پیشرفت و توسعه ام۴۷ پاتون تانک متوسط قبلی آمریکایی ها صورت گرفت و شباهت ظاهری زیادی با آن دارد اما از نظر ساختار کلی تانکی متفاوت و مستقل است.>>> تاریخچه
ام۴۸ در واقع یک تانک موقت بود تا زمانی که طرح نخستین تانک اصلی میدان نبرد آمریکایی‌ها یعنی ام۶۰ نهایی شده و به تولید برسد. در دوران پس از جنگ جهانی دوم تقریباً تمام کشورها ایدهٔ استفاده از تانک‌های ِ سبک، متوسط، سنگین و فوق سنگین را کنار گذارده و جذب ایدهٔ طراحی و استفاده از فقط یک نوع تانک شده بودند که قدرت انجام تمامی مأموریت‌های انواع مختلف تانک‌ها را داشته باشد. این طبقه جدید از تانک‌ها تانک اصلی میدان نبرد (main battle tank به‌اختصار MBT) نامیده می‌شدند.
البته ام۴۸ که با ورود خود جایگزین تانک‌های متوسط ام۴ شرمن و ام۴۷ پاتون شده بود، حتی بعد از ورود ام۶۰ در سال ۱۹۶۱ نیز به خدمت نظامی خود ادامه داد و در نقش ِ تانک اصلی میدان نبرد در خدمت نیروی زمینی و تفنگداران دریایی آمریکا در جنگ ویتنام بود. تعدادی از آن‌ها با بهینه‌سازی‌ها و اصلاحات مستمری که در طول سال‌ها بر روی آن‌ها انجام شد توانستند تا دهه ۱۹۸۰ در ارتش آمریکا به فعالیت خود ادامه دهند و هنوز نیز در برخی ارتش‌ها در خدمت فعال نظامی قرار دارند. آخرین بهینه‌سازی ام۴۸ در ارتش آمریکا ام۴۸آ۵ نام داشت که از توپ و مهمات استاندارد ۱۰۵ میلی‌متری ام۶۰ استفاده می‌کرد. البته سلاح اصلی ام۴۸ توپ ۹۰ میلی‌متری بود.
طرح ام۴۸ در سال ۱۹۵۲ نهایی شد، زمانی که دو سال از ورود به خدمت و آغاز تولید انبوه تانک معروف شوروی‌ها تی-۵۴ می‌گذشت و برتری آن بر ام۴۷ مشخص شده بود. پاسخ آمریکایی‌ها به تی-۵۴ از یک سیستم کنترل آتش پیشرفته و توپ پرشتاب ۹۰ م‌م (۱۰ م‌م کمتر از تی-۵۴) با دقت شلیک اول بالا بهره می‌برد و وزن آن حدود ۴۵ تا ۵۰ تن بود.
بین سال‌های ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۹ در مجموع ۱۱٫۷۰۳ دستگاه ام۴۸ تولید شد. برد عملیاتی مدل اول ام۴۸ بسیار کم بود و با یک بار سوخت‌گیری فقط می‌توانست حداکثر ۱۱۰ کیلومتر را بپیماید به همین جهت در مدل ام۴۸-آ۲ موتور بنزینی جدیدی برای آن طراحی شد. در سال ۱۹۶۸ ام۴۸های فعال ارتش آمریکا به مدل ام۴۸-آ۳ ارتقا پیدا کردند. در این مدل موتور این تانک‌ها با یک موتور دیزلی تعویض شده بود چراکه موتور بنزینی بسیار مستعد انفجار بود. در دهه ۱۹۷۰ خانواده موتورهای دیزلی ای‌وی‌دی‌اس (AVDS 1790 2C/2D) تحولی را در قوای محرکهٔ نه تنها ام۴۸ بلکه بسیاری از تانک‌های دیگر غربی ایجاد کردند؛ از جمله انواع بازسازی‌شده آام‌ایکس-۳۰ فرانسوی، ام۴۷های آمریکایی ارتش ایران و پاکستان، انواع بهینه‌شده سنچوریون‌های بریتانیایی، و جدیدترین مدل ام۶۰ یعنی ام۶۰آ۳.
تلفات سنگین و غیرمنتظره تانک‌های اسرائیلی در جنگ ۱۹۷۳ یوم کیپور که تعدادی از آن‌ها نیز ام۴۸ بودند باعث شد تا آمریکایی‌ها به سرعت تعدادی از ام۶۰های خود را برای بازسازی قوای زرهی اسرائیل به این کشور ارسال کنند و برای حل معضل موقتی کمبود تانک تصمیم به بازسازی ام۴۸های خود بر اساس استانداردهای ام۶۰ گرفتند. ۲ هزار ام۴۸ به این مدل جدید که ام۴۸-آ۵ نام داشت، بازسازی شدند و سلاح و موتور مشابه با ام۶۰ها داشتند اما حفاظت زرهی آن‌ها در حد ام۶۰ نبود.
سیستم کنترل آتش ام۴۸-آ۳ وقتی که برای نخستین بار در دهه ۱۹۶۰ برای مقابله با تانک‌های شوروی در اروپا مستقر شدند در ایده‌آل‌ترین شرایط خود بود. یک خدمه تانک با تجربه با کار گروهی عالی قادر بود که شلیک اول را به احتمال ۹۰ درصد به هدف برساند. در آزمایش‌ها این تانک‌ها قادر بودند تا در حالی‌که با سرعت ۲۰ کیلومتر بر ساعت در حال حرکت هستند، توقف کرده، هدف را شناسایی و با شلیک اول هدف را در فاصله ۲ هزار متری منهدم کنند و کل این تمرین فقط ۷ ثانیه به طول می‌کشید. البته این سیستم کنترل آتش مجهز و پیچیده در جنگ ویتنام کاملاً بی‌استفاده بود. به همین جهت بسیار اتفاق می‌افتاد که توپچی تانک از برجک خارج شده و با یک تفنگ ام۱۶ یا نارنجک‌انداز ام۷۹ دفاع نزدیک را انجام دهد. ضمن اینکه قرار گرفتن بر روی برجک باعث محافظت بیشتر سربازان از مین‌های احتمالی هم می‌شد.
کاربران
کنونی
یونان: ۳۹۰ آ۵ مولف (مدل بهینه‌شده بومی) به همراه ۸۰ آ۵ در نیروهای یونان در قبرس
ایران: ۸۰. (۲۶۰ ام۴۸ آ۱ دست‌دوم در سال‌های ۲-۱۹۶۱ از آمریکا خریداری شد)
اسرائیل: ۵۶۱ مدل ماگاچ ۵ گولان (مدل بهینه‌شده بومی).[۲]
اردن: ۲۰۰.
کره جنوبی: ۳۸۰ آ۳کا (مدل بهینه‌شده بومی) و ۵۰۰ آ۵کا (مدل بهینه‌شده بومی) (در آینده نزدیک با تانک بومی کا۲ پلنگ سیاه جایگزین خواهند شد)
لبنان: ۱۰۴ مدل آ۱ و آ۵.
مراکش: ۳۰۰ مدل آ۵.
پاکستان: ۳۴۵ مدل آ۵.
جمهوری چین: ۴۵۰ سی‌ام-۱۱ و ۱۰۰ سی‌ام-۱۲ (مدل‌های بهینه‌شده بومی).[۳]
تایلند: ۱۵۰ مدل آ۵
ترکیه: ۷۵۸ آ۵تی۲ (مدل بهینه‌شده بومی) در خدمت فعال نظامی. ۲۲۵۰ دستگاه از مدل‌های دیگر از خدمت خارج شده.
سابق
لبنان:
نیروهای لبنانی: ۲۶ ام۴۸-آ۵ بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۰Flag of the حزب سوسیالیست ترقی‌خواه: ۷ ام۴۸-آ۵ بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۰سپاه جنوب لبنان: ۷ ام۴۸-آ۵ بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۰ نروژ: ۳۸ ام۴۸آ۵. با لئوپارد جایگزین شد.
پرتغال: با ام۶۰ و لئوپارد۲ جایگزین شد.
ویتنام: ۲۰ (به جمهوری سوسیالیستی ویتنام رسید).
اسپانیا: ۱۶۴ ام۴۸آ۵ئی.
تونس: ۲۸.
ایالات متحده آمریکا : با ام۶۰ و ام۱ آبرامز جایگزین شد.
آلمان غربی : با لئوپارد۱ و لئوپارد۲ جایگزین شد.
ویتنام:۲۰. به دلیل نبود قطعات یدکی از خدمت خارج شد.
ام۴۸ در واقع یک تانک موقت بود تا زمانی که طرح نخستین تانک اصلی میدان نبرد آمریکایی‌ها یعنی ام۶۰ نهایی شده و به تولید برسد. در دوران پس از جنگ جهانی دوم تقریباً تمام کشورها ایدهٔ استفاده از تانک‌های ِ سبک، متوسط، سنگین و فوق سنگین را کنار گذارده و جذب ایدهٔ طراحی و استفاده از فقط یک نوع تانک شده بودند که قدرت انجام تمامی مأموریت‌های انواع مختلف تانک‌ها را داشته باشد. این طبقه جدید از تانک‌ها تانک اصلی میدان نبرد (main battle tank به‌اختصار MBT) نامیده می‌شدند.
البته ام۴۸ که با ورود خود جایگزین تانک‌های متوسط ام۴ شرمن و ام۴۷ پاتون شده بود، حتی بعد از ورود ام۶۰ در سال ۱۹۶۱ نیز به خدمت نظامی خود ادامه داد و در نقش ِ تانک اصلی میدان نبرد در خدمت نیروی زمینی و تفنگداران دریایی آمریکا در جنگ ویتنام بود. تعدادی از آن‌ها با بهینه‌سازی‌ها و اصلاحات مستمری که در طول سال‌ها بر روی آن‌ها انجام شد توانستند تا دهه ۱۹۸۰ در ارتش آمریکا به فعالیت خود ادامه دهند و هنوز نیز در برخی ارتش‌ها در خدمت فعال نظامی قرار دارند. آخرین بهینه‌سازی ام۴۸ در ارتش آمریکا ام۴۸آ۵ نام داشت که از توپ و مهمات استاندارد ۱۰۵ میلی‌متری ام۶۰ استفاده می‌کرد. البته سلاح اصلی ام۴۸ توپ ۹۰ میلی‌متری بود.
طرح ام۴۸ در سال ۱۹۵۲ نهایی شد، زمانی که دو سال از ورود به خدمت و آغاز تولید انبوه تانک معروف شوروی‌ها تی-۵۴ می‌گذشت و برتری آن بر ام۴۷ مشخص شده بود. پاسخ آمریکایی‌ها به تی-۵۴ از یک سیستم کنترل آتش پیشرفته و توپ پرشتاب ۹۰ م‌م (۱۰ م‌م کمتر از تی-۵۴) با دقت شلیک اول بالا بهره می‌برد و وزن آن حدود ۴۵ تا ۵۰ تن بود.
بین سال‌های ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۹ در مجموع ۱۱٫۷۰۳ دستگاه ام۴۸ تولید شد. برد عملیاتی مدل اول ام۴۸ بسیار کم بود و با یک بار سوخت‌گیری فقط می‌توانست حداکثر ۱۱۰ کیلومتر را بپیماید به همین جهت در مدل ام۴۸-آ۲ موتور بنزینی جدیدی برای آن طراحی شد. در سال ۱۹۶۸ ام۴۸های فعال ارتش آمریکا به مدل ام۴۸-آ۳ ارتقا پیدا کردند. در این مدل موتور این تانک‌ها با یک موتور دیزلی تعویض شده بود چراکه موتور بنزینی بسیار مستعد انفجار بود. در دهه ۱۹۷۰ خانواده موتورهای دیزلی ای‌وی‌دی‌اس (AVDS 1790 2C/2D) تحولی را در قوای محرکهٔ نه تنها ام۴۸ بلکه بسیاری از تانک‌های دیگر غربی ایجاد کردند؛ از جمله انواع بازسازی‌شده آام‌ایکس-۳۰ فرانسوی، ام۴۷های آمریکایی ارتش ایران و پاکستان، انواع بهینه‌شده سنچوریون‌های بریتانیایی، و جدیدترین مدل ام۶۰ یعنی ام۶۰آ۳.
تلفات سنگین و غیرمنتظره تانک‌های اسرائیلی در جنگ ۱۹۷۳ یوم کیپور که تعدادی از آن‌ها نیز ام۴۸ بودند باعث شد تا آمریکایی‌ها به سرعت تعدادی از ام۶۰های خود را برای بازسازی قوای زرهی اسرائیل به این کشور ارسال کنند و برای حل معضل موقتی کمبود تانک تصمیم به بازسازی ام۴۸های خود بر اساس استانداردهای ام۶۰ گرفتند. ۲ هزار ام۴۸ به این مدل جدید که ام۴۸-آ۵ نام داشت، بازسازی شدند و سلاح و موتور مشابه با ام۶۰ها داشتند اما حفاظت زرهی آن‌ها در حد ام۶۰ نبود.
سیستم کنترل آتش ام۴۸-آ۳ وقتی که برای نخستین بار در دهه ۱۹۶۰ برای مقابله با تانک‌های شوروی در اروپا مستقر شدند در ایده‌آل‌ترین شرایط خود بود. یک خدمه تانک با تجربه با کار گروهی عالی قادر بود که شلیک اول را به احتمال ۹۰ درصد به هدف برساند. در آزمایش‌ها این تانک‌ها قادر بودند تا در حالی‌که با سرعت ۲۰ کیلومتر بر ساعت در حال حرکت هستند، توقف کرده، هدف را شناسایی و با شلیک اول هدف را در فاصله ۲ هزار متری منهدم کنند و کل این تمرین فقط ۷ ثانیه به طول می‌کشید. البته این سیستم کنترل آتش مجهز و پیچیده در جنگ ویتنام کاملاً بی‌استفاده بود. به همین جهت بسیار اتفاق می‌افتاد که توپچی تانک از برجک خارج شده و با یک تفنگ ام۱۶ یا نارنجک‌انداز ام۷۹ دفاع نزدیک را انجام دهد. ضمن اینکه قرار گرفتن بر روی برجک باعث محافظت بیشتر سربازان از مین‌های احتمالی هم می‌شد.
کاربران
کنونی
یونان: ۳۹۰ آ۵ مولف (مدل بهینه‌شده بومی) به همراه ۸۰ آ۵ در نیروهای یونان در قبرس
ایران: ۸۰. (۲۶۰ ام۴۸ آ۱ دست‌دوم در سال‌های ۲-۱۹۶۱ از آمریکا خریداری شد)
اسرائیل: ۵۶۱ مدل ماگاچ ۵ گولان (مدل بهینه‌شده بومی).[۲]
اردن: ۲۰۰.
کره جنوبی: ۳۸۰ آ۳کا (مدل بهینه‌شده بومی) و ۵۰۰ آ۵کا (مدل بهینه‌شده بومی) (در آینده نزدیک با تانک بومی کا۲ پلنگ سیاه جایگزین خواهند شد)
لبنان: ۱۰۴ مدل آ۱ و آ۵.
مراکش: ۳۰۰ مدل آ۵.
پاکستان: ۳۴۵ مدل آ۵.
جمهوری چین: ۴۵۰ سی‌ام-۱۱ و ۱۰۰ سی‌ام-۱۲ (مدل‌های بهینه‌شده بومی).[۳]
تایلند: ۱۵۰ مدل آ۵
ترکیه: ۷۵۸ آ۵تی۲ (مدل بهینه‌شده بومی) در خدمت فعال نظامی. ۲۲۵۰ دستگاه از مدل‌های دیگر از خدمت خارج شده.
سابق
لبنان:
نیروهای لبنانی: ۲۶ ام۴۸-آ۵ بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۰Flag of the حزب سوسیالیست ترقی‌خواه: ۷ ام۴۸-آ۵ بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۰سپاه جنوب لبنان: ۷ ام۴۸-آ۵ بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۰ نروژ: ۳۸ ام۴۸آ۵. با لئوپارد جایگزین شد.
پرتغال: با ام۶۰ و لئوپارد۲ جایگزین شد.
ویتنام: ۲۰ (به جمهوری سوسیالیستی ویتنام رسید).
اسپانیا: ۱۶۴ ام۴۸آ۵ئی.
تونس: ۲۸.
ایالات متحده آمریکا : با ام۶۰ و ام۱ آبرامز جایگزین شد.
آلمان غربی : با لئوپارد۱ و لئوپارد۲ جایگزین شد.
ویتنام:۲۰. به دلیل نبود قطعات یدکی از خدمت خارج شد.