+- انجمن های تخصصی فلش خور (http://www.flashkhor.com/forum)
+-- انجمن: علم، فرهنگ، هنر (http://www.flashkhor.com/forum/forumdisplay.php?fid=40)
+--- انجمن: فرهنگی (http://www.flashkhor.com/forum/forumdisplay.php?fid=35)
+--- موضوع: اهمیت آزادی بیان و ضرورت آن (/showthread.php?tid=107367)
اهمیت آزادی بیان و ضرورت آن - F A R ! N - 10-05-2014
اهميت و ضرورت آزادي بيان
بدون شك، آزادي از بزرگترين نعمتهاي زندگي و از گرانبهاترين سرمايههاي سعادت مادي و معنوي انسان است. ميل به آزادي و حريت با سرشت بشر آميخته شده و از مطبوعترين و گواراترين تمايلات طبيعي آدمي است. در انديشه اسلامي، تكريم انسان كه آيات متعدد قرآن و روايات مأثوره، بيانگر آن است، مفهوم بسيار لطيف و در عين حال وسيع و گستردهاي دارد كه همه ارزشها و خوبيها و كمالات انساني، از جمله آزادي را در خود جاي داده و اصلي است محكم و متقن در معرفي و بيان مقام و منزلت انسان؛ از اين روي، حريت، نه تنها يكي از حقوق مسلّمه انسان بلكه از مشخصات و حدود و موجوديت او به شمار آمده است. آفريدگار جهان با همه سلطه و سيطرهاي كه بر همه موجودات دارد، انسان را در حدود و اختياراتي كه بدو بخشيده است، مطلقا، ملزم به عمل نساخته و فعاليت او را مانند حيوانات محدود به قواي طبيعي و غريزي ننموده، بلكه تنها به وسيله امر، نهي و ارشاد به عواقب امور، افعال و حركات او را تحت انضباط و انتظام در آورده و سرنوشت انسان را به اراده و اختيار او دانسته است.
در مكتب اسلام، بيدار ساختن انسانها و رهانيدن آنان از قيد و بندهاي گوناگون و بندگي انسانهايي همانند آنان، از عاليترين هدفهاي انبيا به شمار ميرود.
«و يضع عنهم إصرهم و الاغلال كانت عليهم»5
نيل به آزادي و نجات خويش از انواع بندگيهاي پنهان و آشكار، از مهمترين مقاصد هر مسلماني است كه ميبايست همواره در تشويق باشد تا مبادا لحظهاي در يكتاپرستي و توحيد، در تزلزل افتد و طوق بندگي و عبوديت غير خدا را بر گردن نهد و در نتيجه، گوهر ارزشمند آزادي را به رايگان از دست بدهد.
با چنين تلقي و نگرشي كه اسلام به منزلت انسان و مرتبت او دارد، نسبت به خصوص آزادي بيان و اظهار عقيده، كه از مهمترين مظاهر آزادي انساني است، ديدگاه اسلام بخوبي روشن ميگردد زيرا اسلام، آن را جزء حقوق مسلّم انساني شمرده و به انسان، از آن جهت كه انسان ميباشد اين آزادي را داده است.
در همين راستا، بيان و قلم كه جلوههاي اين نوع آزادي است مورد تقديس و تكريم قرار گرفته است6 و خداوند متعال، نعمت بيان را در رديف نعمت خلقت و آفرينش انسان برشمرده و به قلم و آنچه از آن ميطراود سوگند ياد نموده است.
امام صادق عليهالسلام محيطي را كه در آن، آزاديبيان عقيدهباشد، تبلور زندگي خوب و انساني ميشمارد. اسماعيل بصير ميگويد: امام صادق عليهالسلام فرمود:
آيا شما ميتوانيد در مكاني گرد آييد و با يكديگر به گفتگو بپردازيد و آنچه را كه ميخواهيد اظهار داريد و از هر كس انتقاد كنيد (بيزاري جوييد) و به هر كس ميخواهيد ابراز دوستي و محبت كنيد؟ گفتم: آري. فرمود: آيا زندگي و لذّت مفهومي جز اين دارد؟7
رمز ترقي انديشهها و بهرههاي ناشي از آن، در اظهار نظر و تضارب آرا نهفته است. ابتكار و خلاقيت، مرهون محيط آزاد اجتماعي ميباشد. آزادي گفتار، وحدت و همبستگي را در جامعه گسترش ميدهد و با كاهش حقد و كينهها، نقاط ضعف، سستي و نارساييهاي پنهان يك جامعه را آشكار ميكند و در نهايت، مانع از بروز استبداد، اختناق و طغيان اجتماعي ميگردد.
در مقابل، جلوگيري از بروز افكار و عقايد، موجب تنبلي مغزها و سلب قوه ابتكار ميگردد. افراد، قالبي بار ميآيند، جوانههاي استعداد ميخشكد، حركت و تحول افول ميكند. زمينه نفاق، اختلاف، پنهان كاري و نافرماني به وجود ميآيد و موجبات انحراف و بدعت نيز پديدار ميگردد.
گذشته از اين، جهات ديگري نيز در باره آزادي بيان مطرح است كه اهميت و حساسيت آن را آشكار ميسازد:
1ـ در طول تاريخ، حكّام جائر از دين استفادههاي ناروايي كردهاند و استبداد ديني را به خدمت مقاصد شوم خود در آوردهاند. در تاريخ مسيحيّت سردمداران كليسا به نام دفاع از ديانت چه بسيار زبانها را بريده و قلمها را شكستهاند و در تاريخ اسلام نيز، با آن همه توصيهها و سيره روشن پيشوايان صدر اسلام، به آزادي بيان، در زمان تسلط و نفوذ بني اميه و بني عباس، از ديانت سوء استفادههاي بي شمار كردند و به اسم دين، به قلع و قمع بسياري از زبانآوران و بزرگان دين پرداختند. اين حركت پليد، در دوران خفقان حكومتهاي مستبد، از جمله معاويه، بنيان نهاده شد. در تحليل تاريخ اسلام، فصلي را به «پايان آزادي ابراز عقيده» اختصاص دادهاند و معاويه را سردمدار اين جريان قلمداد كردهاند. در اين رابطه قضايايي را، همچون برخورد معاويه با حجر بن عدي و يارانش و مروان بن حكم با سود بن مخرمه و تهديد حجاج به قتل عبدالله بن عمر در پاسخ اعتراض وي به طولاني شدن خطبه نماز جمعه، اعتراض شخصي نسبت به طولاني شدن خطبه عقبة بن وليد و كشته شدن وي به خاطر اين اعتراض و نيز تهديد مردم مدينه توسط عبدالملك مروان به سبب سفارش وي به تقوا، نقل ميكنند.8
2ـ در مقابل، همواره استعمارگران از دموكراسي و آزادي عقيده و بيان سوء استفادههاي بسياري كردهاند. به نام آزادي بيان و عقيده شديدترين ضربهها بر آزادي وارد آوردهاند و در لواي آن، بويژه در كشورهاي جهان سوم و اسلامي، به ايجاد تفرقه و مسلك سازي پرداختهاند و ارزشهاي والاي ديني و انساني را به بازي گرفتهاند. جديدترين ترفند دشمنان آزادي را هم اينك در دفاع همه جانبه آنان از سلمان رشدي، مشاهده ميكنيم كه در لواي آزادي بيان و عقيده، به مقدسات ميليونها انسان توهين روا ميدارند و اين در حالي است كه به اسم دفاع از قانون، مانع آزاديهاي مشروع مسلمانان در انجام فرايض در بسياري از سرزمينهاي مدعي دموكراسي، ميشوند.