عرفه و عرفات - نسخه‌ی قابل چاپ +- انجمن های تخصصی فلش خور (http://www.flashkhor.com/forum) +-- انجمن: علم، فرهنگ، هنر (http://www.flashkhor.com/forum/forumdisplay.php?fid=40) +--- انجمن: مذهبی (http://www.flashkhor.com/forum/forumdisplay.php?fid=41) +--- موضوع: عرفه و عرفات (/showthread.php?tid=181642)

عرفه و عرفات - bOoOoOy - 08-10-2014 عظمت روز عرفه‏ از روزهاى برگزيده خداوند روز عرفه است و از جايگاه‏هاى مهم در واجبات حج، موقف عرفات است. اين روز به اندازه‏اى نزد پروردگار ارزشمند بوده كه بر آن سوگند ياد نموده است. وَ الْيَوْمِ الْمَوْعُودِ* وَ شَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ» «1» و سوگند به روزى كه [برپا شدنش را براى داورى ميان مردم‏] وعده داده‏اند* و سوگند به شاهد [كه پيامبر هر امّت است‏] و مورد مشاهده [كه اعمال هر امت است؛] براى آيه فوق، حدود سى مصداق گفته شده است، از جمله در برخى تفاسير چنين آمده است: «از ابن عباس وقتاده و نيز امام محمد باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام و پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است كه: شاهد (گواه) روز جمعه است و مشهود (گواه شده) روز عرفه است.» «2» زيرا جمعه بر همه اعمالى كه در آن روز صورت مى‏گيرد گواهى مى‏دهد و روز عرفه هم، مردم در موسم حج گواهى مى‏شوند و فرشتگان هم بر آن گواهى‏ مى‏دهند. در آيه‏اى ديگر به عرفات، سرزمين خاطرات ناله‏ها و اشك‏ها اولياى الهى اشاره فرموده: لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلًا مّن رَّبّكُمْ فَإِذَآ أَفَضْتُم مّنْ عَرَفتٍ فَاذْكُرُواْ اللَّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِن كُنتُم مّن قَبْلِهِ‏لَمِنَ الضَّالِّينَ» «3» بر شما گناهى نيست كه [در ايام حج‏] از پروردگارتان [به وسيله تجارت و داد و ستد] فضل و روزى و منافع مادى بطلبيد. و هنگامى كه از عرفات كوچ كرديد، خدا را در مشعر الحرام ياد كنيد. [آرى‏] او را ياد كنيد همان گونه كه شما را هدايت كرد. و همانا شما پيش از اين از گمراهان بوديد. معناى عرفه و عرفات‏ واژه عرفه و عرفات از ريشه معرفت به معناى شناخت است. عرفات نام سرزمينى در بيست كيلومترى مكّه است و بر حاجيان و زائران خانه خدا واجب است كه از ظهر روز نهم ذى الحجه تا غروب در آن مكان بمانند. در اينكه چرا به آن محل عرفات مى‏گويند؛ نكات بسيارى در اين زمينه گفته شده است: حضرت آدم و حوّا پس از هبوط به زمين در آن مكان يكديگر را شناختند و به لغزش خود اعتراف كردند. «4» امام صادق عليه السلام درباره علت نامگذارى عرفات فرمود: جبرئيل، حضرت ابراهيم را روز عرفه بيرون برد، چون ظهر شد به وى گفت: اى ابراهيم! به لغزش‏هايت اعتراف كن، و عبادت‏هايت را بشناس. از اين رو به عرفات ناميده شد چون كه جبرئيل گفت: اعتراف كن او هم اعتراف كرد. «5» و بنابر برخى روايات، وجود مبارك حضرت حجة بن الحسن عليه السلام هر سال در مراسم حج در عرفات و منا حضور دارند. همچنين نايب خاص امام، محمد بن عثمان عمرى رحمه الله و بسيارى از تربيت يافتگان و شاگردان خاص آن حضرت، در ميان حج گزاران حضور دارند. با عنايت خاص پروردگار، حضرت از ملكوت و اوضاع باطنى افراد آگاهى مى‏يابند و بعضى از صالحان و عارفان در موسم حج، حضور سبز ايشان را احساس مى‏كنند و از لطف و كرامت و هدايت امام فيض كامل مى‏برند. «6» بعضى از گناهان تنها در عرفات بخشيده مى‏شود و هيچ حاجتمندى دست خالى باز نمى‏گردد و از امام صادق عليه السلام نقل است كه فرمود: كسى كه در ماه رمضان آمرزيده نشود تا رمضان آينده آمرزيده نمى‏شود مگر آن كه در عرفه حاضر شود. «7» و نيز فرمود: در غروب عرفه، خدا همه گناهان زائران خود را مى‏بخشد. بر اين اساس حضرت باقر عليه السلام در آداب روز عرفه هيچ سائلى را نااميد برنمى‏گرداند. «8» اسرار وقوف در عرفات‏ از اسرار توقّف در عرفات اين است كه: انسان به معارف و آموزه‏هاى دينى آگاه‏ شده و از اسرار الهى در نظام آفرينش با خبر شود و بداند كه خداوند به همه نيازهاى او داناست و براى برآوردن همه آنها توانا مى‏باشد. خود را به خدا بسپارد و فقط او را اطاعت كند كه طاعت او سرمايه و وسيله هر بى‏نيازى است. از اين رو امام سجّاد عليه السلام به نيازمندى كه در روز عرفه گدايى مى‏كرد، فرمود: واى بر تو! آيا در چنين روزى دست نياز به سوى غير خدا دراز مى‏كنى، در چنين روزى براى كودكان در رحم اميد سعادت مى‏رود. «9» كسى كه در آن جا از غير خدا طلب كند، زيان كرده است. امام عليه السلام چنين انسان‏هايى را كه به سوى مردم روى مى‏آورند در حالى كه ديگران به سوى پروردگار مشتاق هستند، از بدترين مخلوقات خدا معرفى فرموده است. «10» حاجى بايد بر اين نكته عارف شود كه خداى سبحان به نهان و آشكار و صحيفه قلب او و رازهاى آن، حتى آنچه براى خود او روشن نيست و در زواياى روح او مى‏گذرد آگاه است. اگر بداند كه قلبش در محضر حق است، خود را به گناهان جوارحى و جوانحى آلوده نمى‏سازد و دل را از خاطرات آلوده، تنزيه مى‏كند. خداى متعال در غروب عرفه به وسيله اهل عرفه و زائران خانه خود بر فرشتگان مباهات مى‏كند، با اينكه عزّت و فخر انسان در بندگى براى خدا و پرورده او بودن است، اسرار حج به صورت انسان واقعى در سرزمين عرفان و منى ظهور مى‏كنند و خداى سبحان در مقام تجلّى به آنان فخر مى‏ورزد. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى‏فرمايد: خداوند بر اهل عرفات، نعمت داده، به وسيله آنان بر اهل آسمان فخر مى‏ورزد و مى‏فرمايد: اى فرشتگان من! به بندگانم بنگريد، ژوليده و غبارآلوده از هر راه دورى آمده‏اند. شما را گواه مى‏گيرم كه دعايشان را مستجاب كرده و خواسته ايشان را برآورده سازم، خطاكارشان را به خاطر نيكوكارشان بخشيدم و به نيكوكارشان هر چه را كه از من خواستند، عطا كردم جز گناهانى (حق الناس) را كه ميان خودشان دارند. «11» و نيز فرمود: حق تعالى در هيچ روزى به اندازه روز عرفه، بندگان را از آتش دوزخ آزاد نمى‏كند و خداوند به فرشتگان نظر مى‏افكند و افتخار مى‏كند و مى‏فرمايد: اينها چه مى‏خواهند؟! «12» از اميرمؤمنان امام على عليه السلام درباره راز وقوف در عرفات پرسيده شد، فرمود: عرفات بيرون از مرز حرم است و مهمان خدا بايد بيرون دروازه، آن قدر تضرّع و التماس كند تا سزاوار ورود به حرم شود. «13» از اين رو شب و روز عرفه دعاهاى مخصوصى دارد كه جزء فضايل برجسته و وظايف مهم روز عرفه است. روز عرفه روز دعا و نيايش است، اگرچه روزه آن روز مستحب است ولى چنانچه سبب ضعف شود؛ دعا بر روزه آن روز مقدّم است. اعمال روز عرفه‏ روايات فراوانى درباره اعمال روز عرفه و هنگام وقوف در عرفات و كيفيّت آن نقل شده است؛ كه در ادعيه ويژه آن روز، دعاى عرفه امام حسين عليه السلام و دعاى امام سجّاد عليه السلام مشهور است. بخشى ديگر نيز اهتمام و تشويق به دعا كردن براى ديگران‏ است به گونه‏اى كه برخى شاگردان اهل بيت عليهم السلام و اولياى الهى هم همّت خود را در آن سرزمين عرفانى، به حق جويى و دعا و مناجات و طلب غفران براى غير، صرف مى‏نمودند. دعاى عرفه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله‏ پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به امام على عليه السلام فرمود: آيا دعاى روز عرفه را به تو بياموزم كه دعاى پيامبران پيش از من است، سپس فرمود: مى‏خوانى؛ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيى وَ يُميتُ وَ هُوَ حَىٌّ لايَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلى‏ كُلِّ شَى‏ءٍ قَدِيرٌ. اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كَالَّذى‏ تَقُولُ وَ خَيْراً مِمَّا نَقُولُ وَ فَوْقَ ما يَقُولُ الْقائِلُونَ. اللَّهُمَّ لَكَ صَلاتى‏ وَ نُسُكى‏ وَ مَحْياىَ وَ مَماتى‏ وَ لَكَ بَراءَتى‏ وَ لَكَ حَوْلى‏ وَ مِنْكَ قُوَّتِى‏. اللَّهُمَّ إِنِّى اعُوذُ بِكَ مِنَ الْفَقْرِ وَ مِنْ وَسْواسِ الصَّدْرِ وَ مِنْ شَتاتِ الْأَمْرِ وَ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ. اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ خَيْرَ الرِّياحِ وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ما تَجِى‏ءُ بِهِ الرِّياحُ وَ أَسْأَلُكَ خَيْرَ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ. اللَّهُمَّ اجْعَلْ فى‏ قَلْبِى نُوراً وَ فى‏ سَمْعِى وَ بَصَرى‏ نُوراً وَ فى‏ لَحْمى‏ وَ عِظامى‏ وَ فِى عُرُوقى‏ وَ مَقْعَدى‏ وَ مَقامى‏ وَ مَدْخَلى‏ وَ مَخْرَجى‏ نُورَاً وَ أَعْظِمْ لى‏ نُورَاً يا رَبِّ يَوْمِ أَلْقاكَ، إِنَّكَ عَلى‏ كُلِّ شَى‏ءٍ قَديرٌ. «14» جز خداى يكتاى بى‏شريك معبودى نيست. سلطنت و ستايش از آن اوست. زنده مى‏كند و مى‏ميراند و او زنده‏اى است كه نمى‏ميرد. خير در دست اوست‏ و او بر هر چيز تواناست. خدايا! حمد براى توست با آنگونه كه خود مى‏ستايى و بهتر از آنچه ما مى‏گوييم و بالاتر از آنچه گويندگان مى‏گويند. خدايا! نماز و عبادتم، زندگى و مرگم و بيزارى جستنم براى توست، توان و نيرويم از توست. خدايا! از فقر و وسوسه‏هاى درون و پراكندگى كار و عذاب قبر به تو پناه مى‏برم. خدايا! بهترين نسيم‏ها را از تو مى‏طلبم و از شرّ آنچه طوفان‏ها مى‏آورد به تو پناه مى‏برم و از تو خير شب و روز را مى‏خواهم. خدايا! در دل و گوش و چشمم و در گوشت و استخوان‏ها و رگ‏هايم، در جايگاه نشستن و ايستادنم و در ورود و خروجم، نور و روشنايى قراربده و روزى كه تو را ديدار مى‏كنم، فروغ مرا بزرگ بدار كه تو بر هر چيز توانايى. دعاى عرفه امام حسين عليه السلام‏ امام حسين عليه السلام در روز عرفه بسيار خاشعانه در حالى كه اشك از ديده‏هاى مباركش جارى بود، زمزمه نمود: اللَّهُمَّ اجْعَلْنى‏ اخْشاكَ كَانّى‏ اراكَ وَ اسْعِدْنى‏ بِتَقْواكَ وَ لاتُشْقِنِى بِمَعْصِيَتِكَ وَخِرْ لى‏ فى‏ قَضائِكَ وَ بارِكْ لى‏ فى‏ قَدَرِكَ حَتَّى لا احِبُّ تَعْجيلَ ما اخَّرْتَ وَ لا تَأْخيرَ ما عَجَّلْتَ ... «15» خدايا! چنانم كن كه از تو بترسم، گويا كه تو را مى‏بينم و با پرهيزگارى مرا خوشبخت گردان و به نافرمانى‏ات بدبختم مكن و خير در قضايت را برايم‏ اختيار كن و به من در تقديرت بركت ده، تا تعجيل آنچه را تو تأخير انداختى نخواهم و به تأخير آنچه را تو پيش انداختى، ميل نكنم ... و سرانجام در شامگاه عرفه به عفو از گذشته و تدبير در آينده، بشارت داده مى‏شود. حضرت صادق عليه السلام در اين زمينه مى‏فرمايد: حج گزار بار سفرش و ضمانت آن بر خداست. هر گاه وارد مسجد الحرام شود، خداوند دو فرشته بر او مى‏گمارد كه طواف و نماز و سعى او را نگهدارند، شامگاه عرفه بر شانه راست او مى‏زنند و به او مى‏گويند: فلانى! از آنچه گذشته است كفايت شدى، ببين در آينده چگونه خواهى بود؟ «16» قربانى در حج‏ حاجيان پس از رمى جمره عقبه و پيش از حلق يا تقصير بايد در زمين مِنى گوسفند، گاو و يا شتر قربانى كنند. وَأَتِمُّواْ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْىِ وَلَا تَحْلِقُواْ رُءُوسَكُمْ حَتَّى‏ يَبْلُغَ الْهَدْىُ مَحِلَّهُ» «17» حج وعمره را براى خدا به پايان بريد، و اگر [به علتى‏] از انجام آن ممنوع شديد، آنچه را از قربانى براى شما ميسر است [قربانى كنيد و از احرام در آييد]؛ و سر خود را نتراشيد تا قربانى به محلش برسد. سنّت قربانى در حج، موجب تقرّب مخصوصى است كه در عبادات ديگر نيز يافت مى‏شود. امام رضا عليه السلام فرمود: علت آن كه به مِنى‏، مِنى‏ گفته شده است، اين است كه جبرئيل در آن جا به ابراهيم عليه السلام گفت: هر چه مى‏خواهى از خداوند تمنّا كن. حضرت ابراهيم عليه السلام هم در دل خود از خدا خواست كه به جاى فرزندش اسماعيل عليه السلام قوچى به عنوان فديه قرار داده شود و خداوند متعال دستور دهد كه آن را سر ببرد و خداوند هم خواسته او را داد. «18» هر گاه مردم در جايگاه منى مستقر شوند، منادى ندا مى‏دهد: اگر مى‏دانستيد در آستان چه كسى آمده‏ايد، پس از آمرزش الهى به جايگزينى مخارج، يقين پيدا مى‏كرديد. و باز ندا مى‏رسد: اگر مى‏خواستيد من راضى شوم راضى شدم، سپس پس از اعمال منى مانند روزى كه از مادر زاده شده‏ايد از گناهانتان پاك مى‏شويد. حقيقت قربانى، نوعى تقرّب و تقواست كه روح آدمى را پاكيزه مى‏كند و حاجى با تمسّك به حقيقت و ذبح گلوى ديو طمع و تمناى نفس را بريده و دل از تعلّقات دنيوى رها مى‏سازد. پيامبر صلى الله عليه و آله به فاطمه زهرا عليها السلام فرمود: در صحنه ذبح قربانى‏ات، حاضر باش. همانا با اولين قطره خون آن، خداوند همه گناهان تو را مى‏آمرزد و از خطايت در مى‏گذرد. بعضى از مسلمانان پرسيدند: اى رسول خدا! آيا اين مخصوص خاندان توست، يا براى همه مسلمانان است؟ حضرت فرمود: خداوند مرا وعده داده كه هيچ يك از خاندان مرا آتش نچشاند. اين براى همه مردم است. «19»