چرا به سرزمین امن الهی مکه گفته اند ؟

[Dead Silence]

بررسی وجه تسمیه اماکن عبادی و زیارتی به نامهای مرسوم و مشهور، خیلی از اوقات جوانب و لایه‌های جالبی از مباحث را برای انسان باز می‌کند؛ مثلا اینکه چرا به مکه گفته اند مکه؟ دلیلش چیست؟ یک بحث تاریخی؟ یا نه، نامی الهی؟ یا به اقتضای وقایعی این نام را نهادن؟ قاعدتا پرداختن به این مسئله بدون تمسک به روایات میسور نخواهد بود.

در این باره روایتی از امام رضا(ع) نقل شده است که با اشاره به آیه «وَ ما کانَ صَلاتُهُمْ عِنْدَ الْبَیْتِ إِلاَّ مُکاءً وَ تَصْدِیَة…؛ نماز خواندنشان نزد خانه جز صفیر و کف زدن نیست‏.» مکه، مکه نامیده شد؛ چراکه مردم در آن سوت می‌زدند و به کسی که عزم مکه می‌نمود می‌گفتند سوت بکشید. پس مکاء، سوت زدن است و تصدیه، کف زدن. (علل الشرایع / باب 136 / حدیث1)

در کتاب لغت، «مکاء» به بانگ و فریاد معنا شده است، در واقع همان بالا بردن صدا و هیاهو کردن است. (فرهنگ جامع)

از طرفی در قرآن کریم مکه به نام دیگری نیز مشهور است، آنجا که می‌فرماید: «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدىً لِلْعالَمین‏؛ اولین خانه عبادتى که براى مردم بنا نهاده شد، آن خانه‌‏اى است که در مکه واقع است، خانه‌‏اى پر برکت که مایه هدایت همه عالمیان است.» (آل عمران/ 96) پس مکه را بکه نیز نامیده است و درباره این نام گذاری نیز روایاتی وارد شده است که برای نمونه، نقل است از امام صادق علیه السلام که مکه، بکه نامیده شد؛ چرا که مردم در آن گریه و زاری می‌کنند. (علل الشرایع / باب 137 / حدیث 1)

در مقایسه بین دو لفظ «مکاء و بکاء» در می‌یابیم که بحث صدای بلند در هر دو لغت با توجه به نوع فعلی که به آنها نسبت داده می‌شود، مشهود است؛ البته تفاوت هایی بین مکه و بکه در روایات بیان شده است از جمله اینکه نقل است از امام صادق علیه السلام که مکان کعبه، بکه و کل شهر، مکه است. (علل الشرایع / باب 137 / حدیث3).

نکته قابل توجه اینکه اولین واقعه ای که در این سرزمین اتفاق افتاده است نیز به مسئله گریه و زاری و انابه ارتباط دارد؛ زیرا در ماجرای حضرت آدم علیه السلام و توبه ایشان، می‌بینیم که داستان توبه ایشان نیز در همین سرزمین صورت پذیرفته است، از امام صادق علیه السلام منقول است: «… خدای تبارک و تعالی مرا (جبرئیل علیه السلام) به سوی تو فرستاد تا مناسکی که با آنها می‌خواهد توبه تو (حضرت آدم علیه السلام) را بپذیرد ‏به تو بیاموزم. و بعد جبرئیل دست آدم را گرفت و او را آورد تا به خانه کعبه رسید…» (علل الشرایع / باب 142 / حدیث 1) توبه نیز از جمله اعمال و مواردی است که همراه با گریه و زاری و در واقع صدای بلند و انابه است.