بازی آنلاین
آپلود عکس
06-11-2014، 12:00
کلام نور
لَوْ أَنْزَلْنَا هَذَا الْقُرْآَنَ عَلَى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خَاشِعًا مُتَصَدِّعًا مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ
اگر اين قرآن را بر كوهي نازل مي كرديم ، بي شك آنرا از بيم خدا خاكسار و متلاشي مي ديدي ، و اين مثل ها را براي مردم مي زنيم، باشد كه فكر كنند.
سوره حشر آيه 21
* مقدمه
قرآن ، این کتاب عظیم ، وارث معارف بلندی است که خداوند مهربان ، بوسیلۀ کتب آسمانی برای هدایت بشر بر پیامبران خود نازل نموده است و در عین حال بر تمامی آنها برتری دارد« وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ »[1] (ما اين كتاب (قرآن) را به راستي و حق بر تو نازل كرديم در حالي كه مصدق و نگهبان و حاكم بر كتاب هاي پيش از خود است.)
قرآن برترین پیام الهی است که در دست بشریت قرارگرفته ونسخه ایست که تا قیامت هدایت بندگان خدا را برعهده دارد.تكريم قرآن و احترام به آن ، احترام به خداوند و كلمات او و كرنش در مقابل فرامين اوست.گرچه احترام حقيقي به قرآن كريم هنگامي محقق مي شود كه بنده رهنمودهاي آنرا نصب العين و فرامين خداوند را در ابعاد مختلف زندگي مورد توجه قرار دهد ولي بايد در نظر داشت اولين گام براي نيل به اين مهم ، رعايت احترام ظاهري قرآن است ، از اين رو اداي احترام نسبت به مقام قرآن همواره مورد توصیۀ معصومین(ع) و پیروان واقعی ایشان بوده و همواره مسلمانان نهایت احترام را برای کتاب خدا بذل می نمودند.
احكام
1) نجس کردن خط و اوراق قرآن،از روي عمد حرام است و اگر نجس شد باید فوراً آنرا آب کشید.[2]
2) اگر جلد قرآن نجس شود در صورتي كه بي احترامي به قرآن باشد بايد آنرا آب كشيد.[3]
توضیح: آب كشيدن قرآني كه نجس شده است وجوب فوري دارد يعني بدون تأخير و در اولين فرصت ممكن بايد اين كار انجام شود ولي بايد دقت داشت كه اگر براي آب كشيدن قرآن لازم باشد كه بدن انسان با آيات تماس پيدا كند بايد براي اينكار وضو گرفت ، امّا چنانچه معطّل شدن برایِ وضو بی‌احترامی به قرآن باشد باید بدون وضو آب کشید.
3) گذاشتنِ قرآن روی عین نجس، مانند خون و مردار، هر چند كه آن عین نجس، خشک باشد حرام است و برداشتن قرآن از روی آن واجب می‌باشد.[4]
4) نوشتن قرآن با مركب نجس ، اگر چه يك حرف از آن باشد حرام است و اگر نوشته شود بايد آنرا آب كشيد و يا بوسيله تراشيدن و مانند آن ، كاري كند كه از بين رود.[5]
5) اگر ورق قرآن یا کاغذی که اسم خدا یا پیامبر و یا امام بر آن نوشته شده در مستراح بیفتد، بیرون آوردن و آب کشیدن آن گرچه خرج داشته باشد واجب است و اگر بیرون آوردن آن ممکن نباشد تا یقین پیدا کند آن ورق پوسیده شده نبايد از آن مستراح استفاده کنند.[6]
6) همراه داشتن قرآن یا قسمتی از آن در مستراح مانعی ندارد ولی بهتر است همراه نبرد.[7]
7) جراید و مجلاتی که آیات قرآن و اسماء متبركه در آن می‌باشد، جایز نیست در زباله انداخته شوند.[8]
8) سوزاندن قرآنهایی که ورق ورق شده و قابل استفاده نیست جایز نیست و باید دفن کرد.[9]
توضيح: براي از بين بردن اوراق قرآنهايي كه فرسوده شده و يا كاغذهايي كه در آن اسماء متبركه وجود دارد مي توان:
الف) با رعايت احترام آنها را در جايي مناسب دفن كرد.
ب) آنها را در نهر آب روان ريخت تا به مرور از بين بروند.
ج) با رعايت احترام توسط كارگاههاي كاغذ سازي تغيير شكل يابد.
بنابراين سوزاندن اسكناس و يا اوراقي كه در آن نام خداوند متعال و يا آيات قرآن درج شده جايز نيست.
9) دور انداختن آیات قرآن و اسماء خداوند بعد از تغییر شکل مثل پاره‌پاره کردن و قطعه‌قطعه کردن به‌گونه‌ای که آیه قرآن بر آن صدق نکند اشکال ندارد.[10]
10) احتیاط واجب است که از دادن قرآن به کافر خودداری کنند و اگر قرآن دست اوست در صورت امکان از او بگیرند.[11] لازم به ذكر است مطابق نظرآیات عظام: تبریزی«ره»، سیستانی، زنجانی، مکارم: دادن قرآن به كفار در صورتیکه مستلزم هتک و بی احترامی باشد حرام است.
توضيح: دادن قرآن كريم به كافراني كه اميد مي رود به دنبال آشنايي با محتواي بلند اين كتاب آسماني هدايت شوند با اطمينان به اينكه با انجام اين كار نسبت به قرآن بي احترامي صورت نمي گيرد جايز است[12] و گاهي واجب است.[13]
11) تخریب مکانهایی که بر روی آنها آیات قرآن نوشته شده جهت تعمیر و بازسازی مانعی ندارد و باقیماندۀ خاک را یا دفن کنند یا در آب روان بریزند.[14]
12) کسیکه عمداً قسم دروغ به قرآن بخورد باید استغفار و توبه كند ولي کفاره بر عهده او نيست[15]
13) اگر مسلمانی توهین به قرآن کند چنانچه از روی عصبانیت و فاقد قصد بوده، بايد توبه کند و اگر اختیاراً توهین کرده و اين اهانت به انکار رسالت برگردد، مرتد است.[16]
14) در برابر کسی که علناً به قرآن اهانت کند باید نهی از منکر را با مراعات مراحل آن، انجام داد.[17]
15) مستحب است که تمامی قرآن و دعای جوشن‌کبیر و صغیر بر کفن نوشته شود
و براي رعایت احترام قرآن بهتر است قرآن بر قطعه‌ای جداگانه نوشته شود و روی سینه و بالایِ سرمیّت بر روی کفن قرار گیرد.[18]
نمودارچکیدۀدرس
استفتائات ویژه
*سؤال اول:دربعضی از شهرستانها رسم است که هنگام تلاوت قرآن توسط قاری در مجالس ترحیم، افرادشرکت کننده باصدای بلندبه بازماندگان تسلیت می گویند،همچنین بازماندگان جواب آنهارا می دهند،آیااین عمل جایزاست؟لطفاًحکم آن رابیان بفرمایید.
پاسخ مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی«ره»: عمل مزبور جایز است ولی بهتر است هنگام تلاوت قرآن استماع به قرآن کنند[ولی]اگر این عمل بی احترامی به قرآن باشد خلاف احتیاط است.
پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی«دامت برکاته»: بهتر است احترامِ قرآن را بیشتر رعایت کنند.
*سؤال دوم:اگربصورت غیرعمد قرآن ازدست انسان به زمین بیفتد وظیفۀ ما چیست؟آیاکفّاره لازم است یا نه؟
پاسخ مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی«ره»: وظیفۀ خاصی ندارد و کفاره نیز ندارد.
پاسخ مرحوم آیت الله العظمی جوادتبریزی«ره»:در فرض مزبور کفاره ای ندارد (الله اعلم)
پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی«دامت برکاته»:کفاره ای ندارد ولی باید فورا ًبردارد و احترام کند.
نقل از كتاب استفتائات قرآني ، غلامرضا نيشابوري ص120و121
پرسشهای درس
1ـ در صورت نجس شدنِ خط و ورقِ قرآن، وظیفه چیست؟ اگر جلد قرآن نجس شود چطور؟
2ـ براي از بين بردن قرآنهاي فرسوده ، كه در مساجد و حسينيه ها وجود دارد چه كار بايد كرد؟
3ـ دادن قرآن به فرد كافر در صورتيكه موجب هتك احترام قرآن شود ، چه حكمي دارد؟
بيشتر بدانيم
توجه به سيرة بزرگان در احترام و اكرام قرآن كريم ، الگويي مناسب براي همة قرآن آموزان و مربيان گرامي دربارة احترام به اين كتاب ارجمند است با مراجعه به كتاب سيماي فرزانگان تأليف «استاد رضا مختاري» و كتاب «تكريم قرآن» تهيه شده در مؤسسه قدر ولايت نمونه هايي از تعظيم و تكريم قرآن كريم توسط عالمان راستين را مطالعه بفرماييد.
پي نوشت
[1] . (48 مائده).
[2] . بنی‌هاشمی خمینی سیدمحمدحسن ، توضیح المسائل مراجع، ج1، ص92 مطابق با فتواي حضرات آيات: امام(ره)،سيستاني،تبريزي،مكارم،صافي،فاضل،شبيري زنجاني، بهجت.
[3] . همان،ص90مسأله 135. مطابق با فتواي حضرات آيات: امام(ره)،سيستاني،تبريزي،مكارم،صافي،بهجت،شبيري زنجاني.
[4] . همان، ص90مسأله137 مطابق با فتواي حضرات آيات : فاضل،صافي،بهجت در ضمن آيات عظام امام(ره)،مكارم،سيستاني و زنجاني حرمت اين كار را هنگامي مي دانند كه موجب بي احترامي به قرآن شود (عروة الوثقي با حاشيه حضرت امام ج1 ص103)
[5] . همان،ص90.مطابق با فتواي حضرات آيات: امام(ره)،سيستاني،تبريزي،مكارم،صافي،فاضل،شبيري زنجاني
[6] . همان،ص91مسأله140. مطابق با فتواي حضرات آيات: امام(ره)،سيستاني،تبريزي،مكارم،صافي،فاضل،شبيري زنجاني (آيت الله فاضل: بنابر احتياط واجب تا يقين پيدا كند)
[7] . نیشابوری غلامرضا ، استفتائات قرآنی ، ص127 ـ مطابق با نظرآیات عظام: مكارم ، فاضل و تبریزی«ره».
[8] . مطابق فتواي حضرت امام و مقام معظم رهبري ، حجت هادی ، قرآن در آئینه احکام،ص139 ـ استفتائات مقام معظم رهبری«دام ظلّه»،ص163.
[9] . نیشابوری غلامرضا ، استفتائات قرآنی ، ص 98و99ـ استفتائات مقام معظم رهبری«دام ظلّه»،ص165. مطابق فتواي آیات عظام: مقام معظم رهبري، فاضل، مکارم و تبریزی
[10] . استفتائات امام«ره»، ج1، ص271. مطابق با نظر حضرت امام(ره)
[11] . بنی‌هاشمی خمینی سید محمد حسن ، توضیح المسائل مراجع، ج1، ص 91. مطابق با فتواي حضرات آيات امام(ره)،بهجت،شبيري زنجاني
[12] . مطابق با فتواي حضرات آيات: تبريزي،مكارم،فاضل ، نيشابوري غلامرضا،استفتائات قرآني ص 113
[13] . مطابق با فتواي آيت الله مكارم ، بنی‌هاشمی خمینی سیدمحمدحسن ،توضیح المسائل مراجع،ج1،صفحه 91مسأله 139
[14] . نيشابوري غلامرضا،استفتائات قرآني ص128، نظر آیات عظام: فاضل،تبریزی«ره» و مكارم شيرازي.
[15] . همان،ص 93، نظر آیات عظام:تبريزي، فاضل و مکارم.
[16] . نیشابوری غلامرضا ، استفتائات قرآنی ، ص92و93 - نظر آیات عظام: مکارم، فاضل و تبریزی توضیح آنکه: مرتد یعنی کسی که بعد از اسلام کافر گشته و مرتد یا فطری است یعنی کسی که مسلمان به دنیا آمده، یا ملّی است یعنی مسلمان نبوده و سپس اسلام آورده و بعد کافر شده، حکم فقها در مورد مرتد فطری این است که محکوم به قتل می‌باشد و در مورد مرتد ملّی اينستكه از او خواسته می‌شود تا توبه كند و اگر از توبه امتناع کند محکوم به قتل می‌باشد (شرایع الاسلام،محقق حلّی،ج2،قسم دوّم از کتاب حدود،احکام مرتد).
[17] . همان،ص106و107، نظر آیات عظام: فاضل و مکارم.
[18] . يزدي ، سيد كاظم ، عروة الوثقی ج 1 ، ص295 و 297 مسأله 11 و تتمه آن
لَوْ أَنْزَلْنَا هَذَا الْقُرْآَنَ عَلَى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خَاشِعًا مُتَصَدِّعًا مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ
اگر اين قرآن را بر كوهي نازل مي كرديم ، بي شك آنرا از بيم خدا خاكسار و متلاشي مي ديدي ، و اين مثل ها را براي مردم مي زنيم، باشد كه فكر كنند.
سوره حشر آيه 21
* مقدمه
قرآن ، این کتاب عظیم ، وارث معارف بلندی است که خداوند مهربان ، بوسیلۀ کتب آسمانی برای هدایت بشر بر پیامبران خود نازل نموده است و در عین حال بر تمامی آنها برتری دارد« وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ »[1] (ما اين كتاب (قرآن) را به راستي و حق بر تو نازل كرديم در حالي كه مصدق و نگهبان و حاكم بر كتاب هاي پيش از خود است.)
قرآن برترین پیام الهی است که در دست بشریت قرارگرفته ونسخه ایست که تا قیامت هدایت بندگان خدا را برعهده دارد.تكريم قرآن و احترام به آن ، احترام به خداوند و كلمات او و كرنش در مقابل فرامين اوست.گرچه احترام حقيقي به قرآن كريم هنگامي محقق مي شود كه بنده رهنمودهاي آنرا نصب العين و فرامين خداوند را در ابعاد مختلف زندگي مورد توجه قرار دهد ولي بايد در نظر داشت اولين گام براي نيل به اين مهم ، رعايت احترام ظاهري قرآن است ، از اين رو اداي احترام نسبت به مقام قرآن همواره مورد توصیۀ معصومین(ع) و پیروان واقعی ایشان بوده و همواره مسلمانان نهایت احترام را برای کتاب خدا بذل می نمودند.
احكام
1) نجس کردن خط و اوراق قرآن،از روي عمد حرام است و اگر نجس شد باید فوراً آنرا آب کشید.[2]
2) اگر جلد قرآن نجس شود در صورتي كه بي احترامي به قرآن باشد بايد آنرا آب كشيد.[3]
توضیح: آب كشيدن قرآني كه نجس شده است وجوب فوري دارد يعني بدون تأخير و در اولين فرصت ممكن بايد اين كار انجام شود ولي بايد دقت داشت كه اگر براي آب كشيدن قرآن لازم باشد كه بدن انسان با آيات تماس پيدا كند بايد براي اينكار وضو گرفت ، امّا چنانچه معطّل شدن برایِ وضو بی‌احترامی به قرآن باشد باید بدون وضو آب کشید.
3) گذاشتنِ قرآن روی عین نجس، مانند خون و مردار، هر چند كه آن عین نجس، خشک باشد حرام است و برداشتن قرآن از روی آن واجب می‌باشد.[4]
4) نوشتن قرآن با مركب نجس ، اگر چه يك حرف از آن باشد حرام است و اگر نوشته شود بايد آنرا آب كشيد و يا بوسيله تراشيدن و مانند آن ، كاري كند كه از بين رود.[5]
5) اگر ورق قرآن یا کاغذی که اسم خدا یا پیامبر و یا امام بر آن نوشته شده در مستراح بیفتد، بیرون آوردن و آب کشیدن آن گرچه خرج داشته باشد واجب است و اگر بیرون آوردن آن ممکن نباشد تا یقین پیدا کند آن ورق پوسیده شده نبايد از آن مستراح استفاده کنند.[6]
6) همراه داشتن قرآن یا قسمتی از آن در مستراح مانعی ندارد ولی بهتر است همراه نبرد.[7]
7) جراید و مجلاتی که آیات قرآن و اسماء متبركه در آن می‌باشد، جایز نیست در زباله انداخته شوند.[8]
8) سوزاندن قرآنهایی که ورق ورق شده و قابل استفاده نیست جایز نیست و باید دفن کرد.[9]
توضيح: براي از بين بردن اوراق قرآنهايي كه فرسوده شده و يا كاغذهايي كه در آن اسماء متبركه وجود دارد مي توان:
الف) با رعايت احترام آنها را در جايي مناسب دفن كرد.
ب) آنها را در نهر آب روان ريخت تا به مرور از بين بروند.
ج) با رعايت احترام توسط كارگاههاي كاغذ سازي تغيير شكل يابد.
بنابراين سوزاندن اسكناس و يا اوراقي كه در آن نام خداوند متعال و يا آيات قرآن درج شده جايز نيست.
9) دور انداختن آیات قرآن و اسماء خداوند بعد از تغییر شکل مثل پاره‌پاره کردن و قطعه‌قطعه کردن به‌گونه‌ای که آیه قرآن بر آن صدق نکند اشکال ندارد.[10]
10) احتیاط واجب است که از دادن قرآن به کافر خودداری کنند و اگر قرآن دست اوست در صورت امکان از او بگیرند.[11] لازم به ذكر است مطابق نظرآیات عظام: تبریزی«ره»، سیستانی، زنجانی، مکارم: دادن قرآن به كفار در صورتیکه مستلزم هتک و بی احترامی باشد حرام است.
توضيح: دادن قرآن كريم به كافراني كه اميد مي رود به دنبال آشنايي با محتواي بلند اين كتاب آسماني هدايت شوند با اطمينان به اينكه با انجام اين كار نسبت به قرآن بي احترامي صورت نمي گيرد جايز است[12] و گاهي واجب است.[13]
11) تخریب مکانهایی که بر روی آنها آیات قرآن نوشته شده جهت تعمیر و بازسازی مانعی ندارد و باقیماندۀ خاک را یا دفن کنند یا در آب روان بریزند.[14]
12) کسیکه عمداً قسم دروغ به قرآن بخورد باید استغفار و توبه كند ولي کفاره بر عهده او نيست[15]
13) اگر مسلمانی توهین به قرآن کند چنانچه از روی عصبانیت و فاقد قصد بوده، بايد توبه کند و اگر اختیاراً توهین کرده و اين اهانت به انکار رسالت برگردد، مرتد است.[16]
14) در برابر کسی که علناً به قرآن اهانت کند باید نهی از منکر را با مراعات مراحل آن، انجام داد.[17]
15) مستحب است که تمامی قرآن و دعای جوشن‌کبیر و صغیر بر کفن نوشته شود
و براي رعایت احترام قرآن بهتر است قرآن بر قطعه‌ای جداگانه نوشته شود و روی سینه و بالایِ سرمیّت بر روی کفن قرار گیرد.[18]
نمودارچکیدۀدرس
استفتائات ویژه
*سؤال اول:دربعضی از شهرستانها رسم است که هنگام تلاوت قرآن توسط قاری در مجالس ترحیم، افرادشرکت کننده باصدای بلندبه بازماندگان تسلیت می گویند،همچنین بازماندگان جواب آنهارا می دهند،آیااین عمل جایزاست؟لطفاًحکم آن رابیان بفرمایید.
پاسخ مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی«ره»: عمل مزبور جایز است ولی بهتر است هنگام تلاوت قرآن استماع به قرآن کنند[ولی]اگر این عمل بی احترامی به قرآن باشد خلاف احتیاط است.
پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی«دامت برکاته»: بهتر است احترامِ قرآن را بیشتر رعایت کنند.
*سؤال دوم:اگربصورت غیرعمد قرآن ازدست انسان به زمین بیفتد وظیفۀ ما چیست؟آیاکفّاره لازم است یا نه؟
پاسخ مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی«ره»: وظیفۀ خاصی ندارد و کفاره نیز ندارد.
پاسخ مرحوم آیت الله العظمی جوادتبریزی«ره»:در فرض مزبور کفاره ای ندارد (الله اعلم)
پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی«دامت برکاته»:کفاره ای ندارد ولی باید فورا ًبردارد و احترام کند.
نقل از كتاب استفتائات قرآني ، غلامرضا نيشابوري ص120و121
پرسشهای درس
1ـ در صورت نجس شدنِ خط و ورقِ قرآن، وظیفه چیست؟ اگر جلد قرآن نجس شود چطور؟
2ـ براي از بين بردن قرآنهاي فرسوده ، كه در مساجد و حسينيه ها وجود دارد چه كار بايد كرد؟
3ـ دادن قرآن به فرد كافر در صورتيكه موجب هتك احترام قرآن شود ، چه حكمي دارد؟
بيشتر بدانيم
توجه به سيرة بزرگان در احترام و اكرام قرآن كريم ، الگويي مناسب براي همة قرآن آموزان و مربيان گرامي دربارة احترام به اين كتاب ارجمند است با مراجعه به كتاب سيماي فرزانگان تأليف «استاد رضا مختاري» و كتاب «تكريم قرآن» تهيه شده در مؤسسه قدر ولايت نمونه هايي از تعظيم و تكريم قرآن كريم توسط عالمان راستين را مطالعه بفرماييد.
پي نوشت
[1] . (48 مائده).
[2] . بنی‌هاشمی خمینی سیدمحمدحسن ، توضیح المسائل مراجع، ج1، ص92 مطابق با فتواي حضرات آيات: امام(ره)،سيستاني،تبريزي،مكارم،صافي،فاضل،شبيري زنجاني، بهجت.
[3] . همان،ص90مسأله 135. مطابق با فتواي حضرات آيات: امام(ره)،سيستاني،تبريزي،مكارم،صافي،بهجت،شبيري زنجاني.
[4] . همان، ص90مسأله137 مطابق با فتواي حضرات آيات : فاضل،صافي،بهجت در ضمن آيات عظام امام(ره)،مكارم،سيستاني و زنجاني حرمت اين كار را هنگامي مي دانند كه موجب بي احترامي به قرآن شود (عروة الوثقي با حاشيه حضرت امام ج1 ص103)
[5] . همان،ص90.مطابق با فتواي حضرات آيات: امام(ره)،سيستاني،تبريزي،مكارم،صافي،فاضل،شبيري زنجاني
[6] . همان،ص91مسأله140. مطابق با فتواي حضرات آيات: امام(ره)،سيستاني،تبريزي،مكارم،صافي،فاضل،شبيري زنجاني (آيت الله فاضل: بنابر احتياط واجب تا يقين پيدا كند)
[7] . نیشابوری غلامرضا ، استفتائات قرآنی ، ص127 ـ مطابق با نظرآیات عظام: مكارم ، فاضل و تبریزی«ره».
[8] . مطابق فتواي حضرت امام و مقام معظم رهبري ، حجت هادی ، قرآن در آئینه احکام،ص139 ـ استفتائات مقام معظم رهبری«دام ظلّه»،ص163.
[9] . نیشابوری غلامرضا ، استفتائات قرآنی ، ص 98و99ـ استفتائات مقام معظم رهبری«دام ظلّه»،ص165. مطابق فتواي آیات عظام: مقام معظم رهبري، فاضل، مکارم و تبریزی
[10] . استفتائات امام«ره»، ج1، ص271. مطابق با نظر حضرت امام(ره)
[11] . بنی‌هاشمی خمینی سید محمد حسن ، توضیح المسائل مراجع، ج1، ص 91. مطابق با فتواي حضرات آيات امام(ره)،بهجت،شبيري زنجاني
[12] . مطابق با فتواي حضرات آيات: تبريزي،مكارم،فاضل ، نيشابوري غلامرضا،استفتائات قرآني ص 113
[13] . مطابق با فتواي آيت الله مكارم ، بنی‌هاشمی خمینی سیدمحمدحسن ،توضیح المسائل مراجع،ج1،صفحه 91مسأله 139
[14] . نيشابوري غلامرضا،استفتائات قرآني ص128، نظر آیات عظام: فاضل،تبریزی«ره» و مكارم شيرازي.
[15] . همان،ص 93، نظر آیات عظام:تبريزي، فاضل و مکارم.
[16] . نیشابوری غلامرضا ، استفتائات قرآنی ، ص92و93 - نظر آیات عظام: مکارم، فاضل و تبریزی توضیح آنکه: مرتد یعنی کسی که بعد از اسلام کافر گشته و مرتد یا فطری است یعنی کسی که مسلمان به دنیا آمده، یا ملّی است یعنی مسلمان نبوده و سپس اسلام آورده و بعد کافر شده، حکم فقها در مورد مرتد فطری این است که محکوم به قتل می‌باشد و در مورد مرتد ملّی اينستكه از او خواسته می‌شود تا توبه كند و اگر از توبه امتناع کند محکوم به قتل می‌باشد (شرایع الاسلام،محقق حلّی،ج2،قسم دوّم از کتاب حدود،احکام مرتد).
[17] . همان،ص106و107، نظر آیات عظام: فاضل و مکارم.
[18] . يزدي ، سيد كاظم ، عروة الوثقی ج 1 ، ص295 و 297 مسأله 11 و تتمه آن
![[-]](http://www.flashkhor.com/forum/images/collapse.gif "[-]")
