امتیاز موضوع:
  • 0 رأی - میانگین امتیازات: 0
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5

وضعیت معلم در ادبیات فارسی !

#1
برای پرداختن به جایگاه و نقش معلم در ادب فارسی ، نخست باید به تعریف مشخصی از واژه های معلم رسید تا با دنبال کردن سیر تاریخی این واژه به نقش آن در حوزه ی ادب فارسی پی برد...

وضعیت معلم در ادبیات فارسی ! 1


برای پرداختن به جایگاه و نقش معلم در ادب فارسی ، نخست باید به تعریف مشخصی از واژه های معلم رسید تا با دنبال کردن سیر تاریخی این واژه به نقش آن در حوزه ی ادب فارسی پی برد .
امروزه در ساده ترین برداشت معنایی از واژه ی معلم یا آموزگار ، فردی با معلومات نسبی در مورد موضوع یا موضوعاتی خاص مد نظر است که دانسته های خود را به فرد یا افراد دیگری که در اصلاح شاگرد یا دانش آموز گفته می شود ، منتقل نماید.
البته در معنای دقیق تر آن به کار بردن واژه های معلم تنها در مورد فرایند آموزش در سطوح مقدماتی استفاده شده و در سطوح عالی به واژه یی نظیر استاد تغییر می یابد. در بررسی سیر تاریخی این واژگان در ادب فارسی در می یابیم که در کمتر دوره ای از تاریخ ادبیات ، حضور معلم به شکل امروزی یعنی به عنوان فردی آموزش دهنده در مکانی خاص مورد اشاره و استفاده در ادبیات بود و همواره استفاده از عنوان معلم با مجموعه ای از تعلقات و بار معنایی اضافه برمعنای امروز آن ، مورد استفاده قرار گرفته است.
به عنوان مثال در قدیمی ترین نوع حضور آموزگار در ادبیات فارسی می توان به نقش پیامبر اسلام و ائمه به عنوان پیشوایان دینی و نگاه ادبا به این پیشوایان به عنوان آموزگارانی که آموزه های آن ها در تمامی عرصه های زندگی قابل استفاده است ، اشاره کرد.
حضور پر رنگ پیشوایان دینی در آثار فارسی بیشتر در مقدمه یا بخش آغازین کتب و نوشته ها بوده که غالبا بعد از حمد و ستایش پروردگار به حمد و ستایش آنها پرداخته شده است ، که در این بخش کمتر به معنای مورد نظر ما پرداخته شده و صرفا به عنوان پیشوایان دینی و قدیسان از انها یاد شده است . اما در متن بسیاری از آثار دیگر که محدود به گونه ای خاص هم نیست ، اشاره به صفات ، گفته ها و کردار این بزرگان به عنوان نکات و یا نتیجه گیری های اخلاقی نمونه های از جایگاه پیشوایان دینی است که از قالب قدیس بیرون آمده و کلام و الگوهای رفتاری آنها به عنوان نمونه های قابل استفاده مطرح می گردد .
اگر چه این نوع استفاده نیز به نوعی تحت تاثیر نگاه مقدس مابانه به پیشوایان دینی می باشد اما از آنجا که ازتمحید و تمجید صرف فاصله گرفته و با نمونه های عملی سعی در آموزش یا یادآوری مورد خاصی به مخاطب دارد ، نقش معلم پر رنگ شده و به عنوان اولین نمونه ها از حضور معلم در ادب فارسی قابل ذکر است.
نمونه ای دیگر، روایت شاگرد یا مرید از استاد یا مراد خود به عنوان نمونه ا ی کاملی در بسیاری از عرصه هاست . این نوع استفاده از رابطه ی معلم و شاگردی بیشتر در دوران ورود عرفان و جریاناتی نظیر تصوف در ادبیات به چشم می خورد . برای بررسی دقیق تر این گونه باید ان را به چند دسته تقسیم کرد .
دسته اول کتبی که به طور کامل به نقل زندگی یا روایات پیرامون شخصی خاص اختصاص دارد . در این گونه آثار نویسنده ، عمدتا از شاگردان و مریدان مستقیم یا با واسطه ی شخصی است که زندگیش را روایت می کند و قصد او از نگارش اثر در درجه ی اول ذکر صفات و منش استاد خود برای ماندگاری در تاریخ و نقل برای آیندگان و دوم ترویج رفتار و منش استاد به عنوان الگوهایی کامل و قابل استفاده می باشد. که از نمونه های آن می توان به " اسرار التوحید " اثر محمد بن منور اشاره کرد که شرح حال ابو سعید ابولخیر می باشد.
دسته دومی آثاری است که به موضوعات مختلفی می پردازد و در میانه ی اثر نویسنده به استاد و صفات او به عنوان نمونه ی کامل و قابل ذکر اشاره کرده و به نوعی رابطه ی شخصی خود را در اثر وارد می کند . از این نمونه می توان به اشارات مختلف مولوی به شمس و و حضور او درآثارش که ناشی از نهایت ارادت و اعتقاد به وی است ، اشاره کرد.
بدون شک نمونه ای اخیر از معدود نمونه های قابل ذکر در این دسته می باشد.
و دسته ی سوم و آخر ، گونه از کتب است که به ذکر احوالات تعدادی از بزرگان پیشین اختصاص یافته ، بدون اینکه نویسنده ارتباط مستقیمی با افراد ذکر شده داشته باشد که این نوع آثار را در اصطلاح " تذکره " می نامند . در این مورد ، همانند نمونه ی اول ، نویسنده به قصد شرح احوالات این بزرگان برای آیندگان و ذکر منش و رفتار آنها برای پند گیری مخاطب اقدام به نگارش می کند ، با این تفاوت که اغلب خود از بزرگان بوده و هیچ گونه رابطه ی استاد شاگردی بین او و افراد ذکر شده برقرار نیست . از نمونه های معروف این گونه " تذکره الاولیا ء " اثر شیخ فریدالدین عطار است که شرح حال بزرگان عرفان و تصوف می باشد.
نمونه ای آخر که به جرات آن را عمده ترین حضور معلم درآثار ادبی می توان نام برد ، ادبیات تعلیمی است .
در این گونه که تفاوت عمده ای با نمونه های ذکر شده ی قبلی دارد ، خود نویسنده در نقش معلم ظاهر شده و به قصد آموزش به مخاطب دست به قلم می برد . در این گونه آثار گاها نویسنده موضوعی خاص نظیر عرفان را در نظر می گیرد و با شیوه های متفاوت به آموزش آن می پردازد . این آموزش در برخی موارد نظیر منطق الطیر و مثنوی معنوی به صورت غیر مستقیم و در زبان داستان ، حکایت و مثل بیان می شود و گاها همانند قابوسنامه به طور مستقیم به آموزش می پردازد .
البته در بسیاری از نمونه های ادبیات تعلیمی موضوع خاصی مورد نظر نیست و تنها بیان نکات اخلاقی و آموزه های کاربردی محور قرار می گیرد . که از این جمله می توان به گلستان سعدی ، کلیله و دمنه اشاره کرد. در آثاری که در حوزه ی ادبیات تعلیمی وجود دارد نقش نویسنده به عنوان یک معلم ، نمود های متفاوتی دارد .
در آثاری که مولف به طور مستقیم به آموزش مطلبی می پردازد ، مخاطب ناخودآگاه خود را در مقام شاگردی که به یادگیری از کتاب مشغول است حس کرده و نویسنده را به صورت پر رنگ در نقش معلم احساس می کند . اما در آثاری که نویسنده برای آموزش از عناصر کمکی نظیر داستان استفاده می کند ، از انجایی که مخاطب با مجموعه ای از داستان روبروست ، کمتر درگیر نقش معلم وشاگردی شده و مولف را تنها در نقش نویسنده ی اثر احساس می کند . در حالی که مولف با درک پیام نهایی از سوی مخاطب به مقصود خود رسیده است.
نقش معلم در ادبیات فارسی تنها به نمونه های بالا محدود نشده و در دسته بندی های جزئی تر می توان به گونه های دیگری هم اشاره کرد . اما چیزی که مسلم است در تمامی این گونه ها جایگاه معلم به عنوان مقامی والا و شایسته ی احترام و ستایش ذکر شده و به عنوان محور و موضوع در بسیاری از آثار مورد استفاده و توجه قرار گرفته است.
پاسخ
آگهی


[-]
به اشتراک گذاری/بوکمارک (نمایش همه)
google Facebook cloob Twitter
برای ارسال نظر وارد حساب کاربری خود شوید یا ثبت نام کنید
شما جهت ارسال نظر در مطلب نیازمند عضویت در این انجمن هستید
ایجاد حساب کاربری
ساخت یک حساب کاربری شخصی در انجمن ما. این کار بسیار آسان است!
یا
ورود
از قبل حساب کاربری دارید? از اینجا وارد شوید.

موضوعات مرتبط با این موضوع...
  زندگینامه دکتر علی معلم دامغانی
  درخواست نویسندگی در بخش ادبیات و زیرشاخه ها
  برای حفظ موجودیت زبان فارسی چه کرده ایم؟
  برگزاری نشست «پاسداشت زبان و ادبیات فارسی در منطقه اکو»
  پارادوکس چیست و چه جایگاهی در علم، فلسفه و ادبیات دارد؟
  نکاتی راجب زبان و ادبیات ترکیی
  ادبیات کهن چیست؟
  فریدون رهنما؛ شخصیتی پیشرو و تاثیرگذار در ادبیات و هنر ایران
  «تا تو با منی» منتشر شد/ اجرای آثار بزرگان ادبیات با صدای داود فتحی
  مدیرعامل بنیاد ادبیات تودیع شد!

پرش به انجمن:


کاربرانِ درحال بازدید از این موضوع: 1 مهمان