بازی آنلاین
آپلود عکس
01-06-2015، 2:16
واژه نوآوری کلمه ای مرکب از «نو+آوری» است و در فرهنگ معین واژه ی «نو» به معنای تازه جدید و از باب دستوری صفت و معادل واژه innovation انگلیسی است که در اصطلاح عملیاتی شدن و به مرحله اجرا درآمدن اندیشه های نو است، ضمن آن که نوآوری و شکوفایی را مترادف دقت، توجه و تعمیق بیشتر و تحول در همه زمینه ها نیز دانسته اند.
مقدمه
واژه نوآوری کلمه ای مرکب از «نو+آوری» است و در فرهنگ معین واژه ی «نو» به معنای تازه جدید و از باب دستوری صفت و معادل واژه innovation انگلیسی است که در اصطلاح عملیاتی شدن و به مرحله اجرا درآمدن اندیشه های نو است، ضمن آن که نوآوری و شکوفایی را مترادف دقت، توجه و تعمیق بیشتر و تحول در همه زمینه ها نیز دانسته اند. نوآوری پدیده ای است مطابق فطرت و طبیعت انسانی و فطری بودن نوآوری و تغییر به این معنا است که اولاً، تغییر و نوآوری در ذات و طبیعت انسان است و خود به خود این حقیقت همواره تحقق می یابد و ثانیاً انسان به صورت فطری، نوآوری و شکوفایی را دوست دارد و به دنبال آن است. در واقع نوآوری و شکوفایی یکی از نیازهای متعالی انسان است و فطرت انسانی با نوآوری شکوفا می گردد و گسترش می یابد و منجر به تعالی و تکامل انسان می شود. باید دقت کرد که نوآوری زمانی باعث شکوفایی می گردد که مطابق فطرت و برخاسته از آن باشد و قطعاً نوآوری که مطابق فطرت نباشد باعث آسیب رساندن و خاموش شدن آن می گردد و بالتبع انسان را از تعالی باز می دارد که در واقع این همان بدعت است.
براساس سخن خداوند در قرآن کریم که می فرمایند: «فلن تجد لسنت الله تبدیلا و لن تجد لسنت الله تحویلا» (۱) سنت های الهی و فطری به هیچ وجه تغییرپذیر نیستند و کسانی که به دنبال این تغییرات و دگرگونی ها هستند بدعت گزارند و مورد لعنت خداوند و چون با بدعت های خود در مقابل فطرت و برخاسته از آن باشد وقطعاً نوآوری که مطابق فطرت و سنت الهی قرار گرفته و خداوند را فراموش کرده اند زندگی خود را باخته اند «ضاع من کان له مقصد غیرالله» (۲) و نوآورانی که در پی تجدید سنت های الهی و فطری هستند و هدف خدایی دارند مشمول «تلک الدار الاخره نجعلها للذین لایریدون علوا فی الارض و لافساداً والعاقبه للمتقین» (۳) می باشند.
پیامبران الهی اولین نوآوران تاریخ هستند که در مقابل بدعت های بشر در روی زمین ایستاده اند و به عنوان منادیان یکتاپرستی و عدالت خواهی، در مقابل خرافه ها قرار گرفتند.
اما نکته مهم این است که هر قوم و هر ملتی که بخواهد ادامه حیات دهد و به زندگی بهتر و برتر دست یابد، باید خود دست به تغییر و نوآوری بزند، زیرا نوآوری هم لازمه حیات است و هم لازمه برتری.
از دیگر سو، ادبیات گران قدر ما هم که ملهم از تعالیم عالیه اسلام و مبتنی بر آیات گران سنگ قرآن مبین و احادیث ائمه معصومین و مطابق با فطرت پاک انسانی است کوشیده است در قالب ابیات منظوم و عبارت منثور، گاه به صورت آشکار و گاه به صورت مستتر، راهکارهایی را جهت زنده نگه داشتن روحیه شکوفایی و نوآوری در همگان ارائه نماید. در این مقال کوتاه «راهکارهای تحقق شکوفایی و نوآوری در قالب ابیات شاعران فارسی گوی» مورد بررسی قرار می گیرد.
۱) تلاش و کوشش مداوم
طبیعی است که هر ملت برای نوآوری و شکوفایی نیازمند تلاش و کوشش است، زیرا رسیدن به قله های رفیع جهانی در سایه تلاش و همت همگانی میسور است و پذیرفتنی نیست که ملت و جامعه ای بتوانند بدون سعی و تلاش به تکامل برسند ادبیات ما نیز که ملهم از تعالیم عالیه اسلام است با اقتباس و یا تلمیح از عبارت «لیس للانسان الا ما سعی»(۴) قرآن کریم وحدیث «فعلیکم بالجد والاجتهاد»(۵) (بر شما باد تلاش و کوشش) و سفارش شریف مولای متقیان خطاب به امام مجتبی(ع) که می فرمایند: «یابنی فامسح فی کدحک»(۶) «ای فرزندم! نهایت تلاش و کوشش خود را به جای آر»
با ابیات
جهد کنم تا به مقامی رسم
گام نهم پیش و به کانی رسم
دیوان وحشی بافقی صفحه ۳۸۶
به آسانی نیاید شادکامی
زبی رنجی نیاید شادکامی
لغت نامه دهخدا صفحه ۱۰۱ امیر اسعد گرگانی
به آسانی نیابی شادکامی
به بی رنجی نیابی نیک نامی
ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی صفحه ۵۰۱
کس بار مشاهدت نچیند
تا تخم مجاهدت نکارد. کلیات سعدی غزلیات صفحه ۵۷۷
حافظ از باد خزان در چمن دهر مرنج
فکر معقول بفرما، گل بی خار کجاست. دیوان حافظ صفحه ۵۱
بی مار به سر نمی برد رنج
بی خار نمی دمد گلستان. دیوان شمس مولانا صفحه ۹۹۵
در طلب کوش و مده دامن امید ز دست
دولتی هست یا بی سر راهی گاهی. دیوان اقبال لاهوری صفحه ۳۸۶
به هنگام سیه روزی، علم کن قد مردی را
ز خون سرخ فام خود بشوی این رنگ زردی را
نصیب مردم دانا به جز خون جگر نبود
در آن کشور که خلقش عادت، هرزه گردی را. دیوان ناصر خسرو صفحه ۱۸۹
بحمدالله که گردیدیم رنجی
در آخر یافتیم این طور گنجی
به دشواری چنین گنجی توان یافت
بلی کی گنج بی رنجی توان یافت. دیوان وحشی بافقی صفحه ۴۸۲
همگان را به تلاش و کوشش با هدف دست یابی به اهداف والا فرا می خواند.
۲) بهره وری از علم و دانش
قطعاً جوامع در پناه علم و دانش معنا و مفهوم و جایگاه می یابند و علم و دانش جان مایه تمدن و فرهنگ است و طبیعی است که یک ملت زمانی خواهد توانست به نوآوری و ابتکار دست بزند که روحیه علم آموزی در آن جامعه عالی و جایگاه علم و دانش در نزد همگان متعالی باشد. زیرا در سایه سار علم می توان، توانایی ها و نیازمندی ها را شناخت و به دانش آموختگان باور و اعتماد بخشید و نیروی عزت و اقتدار و شعار «ما می توانیم» را در آنها نهادینه ساخت.
توجه به علم ونیروهای خودی می تواند باعث افزایش دست آوردها و پیشرفت ها و شکوفایی جامعه گردد، زیرا علم وعلم آموزی از بایسته ها و لوازم نوآوری است.
دعوت به بهره وری ازعلم و دانش موضوع ابیات زیر شاعران است که همان طور که در بالا ذکر گردید از وسایل و عناصر شکوفایی ونوآوری است.
علم از بهر چیست ای اوستاد
تا که گیتی شود به علم آباد
علم بهر خیال بافی نیست
کار دانش بدین گزافی نیست
باید از علم سود برخیزد
چون درختی کزو ثمر خیزد
هرکه ازعلم بهره ور گردد
مایه راحت بشر گردد. دیوان ملک الشعرای بهار صفحه ۴۷۵
علم آموز آن که ره بنمایدت
زنگ گمراهی ز دل بزدایدت. دیوان شیخ بهایی صفحه ۱۲۲
که چون خوانی از هر دری اندکی
بسی دانش افزاید از هریکی. لغت نامه دهخدا صفحه ۳۰۱
سرمایه ادراک بود جد و طلب
پیرایه اسعاد بود علم و ادب
بی جد و طلب کسی به مقصد نرسد
بی عقل و ادب بود سعادات عجب. دیوان لامع صفحه ۶۰۵
به علم کوش که از جهل ظلمتش برهی
چو دانش است ره امتیاز انسانی. دیوان لامع صفحه ۵۶۶
مردم ز راه علم شود مردم
نه زین تن مصور دیداری. دیوان ناصرخسرو صفحه ۴۸۱
رهبر جانت در این تاریک جای
جوهر علم است و علت جان فزای. دیوان عطار صفحه ۲۷۰
هرکه با علم و دانش است قرین
در جهان نامدار می باشد. دیوان فیض کاشانی صفحه ۱۸۰
ضمناً باید افزود از آنجا که روحیه نوآوری و ابتکار به طور مستقیم باجوانی ارتباط دارد و از آنجا که جوانان خلاق ترند و با داشتن شجاعت، راحت تربه نوآوری دست می زنند، لذا باید به علم و فکر واندیشه آنها بها داد و از اندیشه های آنان در عرصه های مختلف کشور استفاده و بهره مند شد.
۳) توکل به خداوند همراه با همت والا
برای رسیدن به شکوفایی و نوآوری پای بندی به اصول و اخلاقیات از ضروریات است و کشورها و جوامعی که به جای اتکال به قدرت های پوچ و پوشالی جهان، به خداوند به عنوان مبدأ هستی و خالق کل جهان اتکال و به الطاف وعنایات بی کران حق تعالی تمسک و توسل می جویند، پله های شکوفایی را زودتر و درنهایت مباهات طی می کنند. به عنوان مثال،در دوره ای که ارزش های انسانی والهی لگدکوب بدعت های ابرقدرت ها شده بود و تمامی جهان در سیطره قدرت های جهانی بود، بزرگترین نوآوری بشر درطی صدها سال توسط امام خمینی(ره) انجام پذیرفت و بنیان تمام بدعت ها را با انقلاب اسلامی به چالش کشید و با نوآوری و فریاد نو خود شرق و غرب را به سخره گرفت. فریادی که تجدید سنت ها بود و گمشده فطرت فریادی که آرمان های اصیل بشریت، یعنی خداپرستی، عدالت و اتکال به ذات هستی را زنده کرد.
در ادبیات فارسی ما نیز ارزش اتکال به خداوند و همت والای انسانی در قالب ابیات زیر این سان ذکر شده است.
توکل به خداوند
هر که سودای تو دارد چه غم از هرکه جهانش
نگران تو چه اندیشه ز بیم دگرانش. کلیات سعدی غزلیات صفحه ۵۳۳
از دشمن چه بیم که با دوست همدمم
وز اهرمن چه باک که با اسم اعظمم. دیوان فروغی بسطامی صفحه ۱۵۷
غم دل با که بگویم که مرا یاری هست
جز تو ای روح روان، هیچ مددکاری نیست. دیوان امام خمینی صفحه ۳۷
همت والا
ذره را تا نبود همت عالی حافظ
طالب چشمه خورشید درخشان نشود. دیوان حافظ صفحه ۱۶۳
خدای درسر او همتی نهاده بزرگ
وز آسمان و زمین مهتر و فزون تر از صد راه. دیوان رودکی صفحه ۲۱۵
۴) اغتنام فرصت و پرهیز از غفلت
برای رسیدن به هدف والا و عالی شکوفایی و نوآوری، حرکت های عادی و توجه به فرصت های گذشته پاسخ گو نیست زیرا که در دنیای امروزی، فرصت سوزی و بی توجهی به زمان ها و تغییر نکردن و بهبود نیافتن مساوی با مرگ و هدم جوامع است و برای شکوفایی و نوآوری نباید حتی یک روز بدون تغییر سپری شود، زیرا تحول و بهبود و شکوفایی مسابقه ای بدون خط پایان است که دیرزمانی است که شروع شده و ما نیز باید در این مسابقه با تمرینات و آمادگی کامل شرکت کنیم و قطعاً شکوفایی ونوآوری ازطریق شانس و اقبال حاصل نمی گردد، بلکه باید برای رسیدن به شکوفایی و نوآوری بنیادین امروزی از فرصت ها نهایت بهره ها را برد و از غفلت زدگی پرهیز نمود.
دعوت به استفاده از فرصت ها واجتناب از غفلت زدگی موضوعی است که در ابیات زیر به آنها اشاره شده است:
وقت را غنیمت دان آن قدر که بتوانی
حاصل از حیات ای دل یک دم است تا دانی. دیوان حافظ صفحه ۳۴۰
نگه دار فرصت که عالم دمی است
دمی پیش دانا به از عالمی است
وصیت همین است جان برادر
که اوقات ضایع مکن تا توانی. امثال و حکم دهخدا جلد ۴ صفحه ۱۸۹۱
وقت آن است که جوینده اسرار شویم
بگذاریم تن کار و دل کار شویم. دیوان فیض کاشانی صفحه ۲۴۶
سعدیا! دی رفت و فردا همچنان موجود نیست
دل میان این و آن فرصت شمار امروز را. کلیات سعدی بوستان صفحه ۳۳۸
گر به قدر یک نفس غافل شوی
دور، صد فرسنگ از منزل شوی. دیوان اقبال لاهوری صفحه ۴۹
وقت بسیار عزیز است، گرامی دارش
به زر قلب مده یوسف کنعانی را. دیوان صائب تبریزی صفحه ۲۴۱
فرصت شمار صحبت کزین دو راه منزل
چون بگذریم دیگر نتوان به هم رسیدن. دیوان حافظ صفحه ۲۸۱
غافل مشو که وقت شناسان نوبهار
چون لاله بر زمین ننهند جام را. دیوان صائب تبریزی صفحه ۱۲۶
گرفتی از سر غفلت کم خویش
نمی دانی بهای یک دم خویش
از این غفلت چو فردای گردی آگاه
پشیمانی ندارد سودت آن گاه. دیوان ناصرخسرو صفحه ۸۵
۵) تحمل سختی ها و استواری در راه هدف
دشمنان و معاندان مسلمین، هیچ گاه دوست دار آنها نیستند و همواره در پی آن هستند که روحیه نشاط و شادابی و نوآوری را که در فطرت هر انسانی نهفته است، مخفی نگه دارند و یا روحیه اعتماد و توانایی را پائین نگه دارند لذا اگر ملت و جوانان جامعه ای تصمیم بر آن بگیرند که میراث عقب ماندگی های علمی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، تکنولوژی و فنی و ... را جبران نمایند، دشمنان خواهند کوشید که تمامی ابزارها و راه های ممکن و مسهل شکوفایی و نوآوری را ببندند و یا فرهنگ و برنامه خود را نو و بدیع و نوآوری های جوامع را بی ارزش معرفی نمایند لذا در راستای تحقق نوآوری و شکوفایی، باید سختی ها و مصائب را تحمل و از مشکلات و مصائب پیش رو و طراحی شده از جانب دشمنان نهراسید و خسته نشد.
ابیات
در ره دین سخت چون الماس زی
دل به حق بر بند و بی وسواس زی. دیوان اقبال لاهوری صفحه ۳۴۵
به یک بارگی نیاید کارها راست
به باید کرد ره را بارها راست
به یک ضربت نخیزد گوهر از سنگ
به یک دفعت نریزد شکر از سنگ
نگردد پخته هر دیگی به یک سوز
نیاید پختگی میوه به یک روز. خسرونامه عطار صفحه ۱۰۱
قوت ایمان حیات افزایدت
ورد لاخوف علیهم بایدت. دیوان اقبال لاهوری صفحه ۵۶
در خصوص دعوت به تحمل سختی ها و استواری در راه هدف است.
۶) تقویت روحیه امیدواری
ایران اسلامی، یکی از جوان ترین و پویاترین کشورهای جهان است که می توانند پایه گذار ایرانی پیشرو و پیشرفته باشند، جوانان تحصیل کرده و انقلابی که آغازگر جدی نهضت نرم افزاری و سخت افزاری هستند و اکنون نیز بزرگ ترین ظرفیت را برای رسیدن به ایرانی آبادتر و آزادتر، دارا هستند، لذا باید طلیعه های روشن و امیدبخشی را در آنها زنده و پایدار نگه داشت.
دعوت به تقویت روحیه امید و نشاط مندی در ابیات زیر مورد توجه شاعران بوده است.
گفتم ای بخت نخسبیدی و خورشید دمید
گفت با این همه از مسابقه نومید مشو. دیوان حافظ صفحه ۱۵۳
نشد یک ذره از گل شاه نومید
که عاشق زنده ز امید است، جاوید. خسرونامه عطار صفحه ۱۳۵
نتیجه:
مقوله نوآوری را بایستی در زمره «مهارت ها» و «هنرمندی های» بشر دانست که بن مایه آن را «خلاقیت، شجاعت، تدبیر، میل به پیشرفت و رقابت» و در یک واژه «میل فطری بشر بر کمال خواهی» تشکیل می دهد و بدون تردید نقد هنر «نوآوری و شکوفایی» در بشر، جهان را در همان قرون ابتدایی زندگی متوقف می ساخت لذا شاعران و نویسندگان فارسی زبان هم که از فرهیختگان و برجستگان علمی، فرهنگی عصر خود محسوب می شوند، تفکر رکود و بی حرمتی جامعه را امری «منسوخ» می دانند و کوشیده اند در قالب عبارات موزون و منثور و حتی گاهی با هدف تهییج، مخاطبان خود را با موضوعاتی هم چون دعوت به علم آموزی، اغتنام فرصت و پرهیز از غفلت، تقویت روحیه امیدواری، تحمل سختی ها و استواری در راه اهداف و... به شکوفایی و نوآوری فرا می خوانند.
مقدمه
واژه نوآوری کلمه ای مرکب از «نو+آوری» است و در فرهنگ معین واژه ی «نو» به معنای تازه جدید و از باب دستوری صفت و معادل واژه innovation انگلیسی است که در اصطلاح عملیاتی شدن و به مرحله اجرا درآمدن اندیشه های نو است، ضمن آن که نوآوری و شکوفایی را مترادف دقت، توجه و تعمیق بیشتر و تحول در همه زمینه ها نیز دانسته اند. نوآوری پدیده ای است مطابق فطرت و طبیعت انسانی و فطری بودن نوآوری و تغییر به این معنا است که اولاً، تغییر و نوآوری در ذات و طبیعت انسان است و خود به خود این حقیقت همواره تحقق می یابد و ثانیاً انسان به صورت فطری، نوآوری و شکوفایی را دوست دارد و به دنبال آن است. در واقع نوآوری و شکوفایی یکی از نیازهای متعالی انسان است و فطرت انسانی با نوآوری شکوفا می گردد و گسترش می یابد و منجر به تعالی و تکامل انسان می شود. باید دقت کرد که نوآوری زمانی باعث شکوفایی می گردد که مطابق فطرت و برخاسته از آن باشد و قطعاً نوآوری که مطابق فطرت نباشد باعث آسیب رساندن و خاموش شدن آن می گردد و بالتبع انسان را از تعالی باز می دارد که در واقع این همان بدعت است.
براساس سخن خداوند در قرآن کریم که می فرمایند: «فلن تجد لسنت الله تبدیلا و لن تجد لسنت الله تحویلا» (۱) سنت های الهی و فطری به هیچ وجه تغییرپذیر نیستند و کسانی که به دنبال این تغییرات و دگرگونی ها هستند بدعت گزارند و مورد لعنت خداوند و چون با بدعت های خود در مقابل فطرت و برخاسته از آن باشد وقطعاً نوآوری که مطابق فطرت و سنت الهی قرار گرفته و خداوند را فراموش کرده اند زندگی خود را باخته اند «ضاع من کان له مقصد غیرالله» (۲) و نوآورانی که در پی تجدید سنت های الهی و فطری هستند و هدف خدایی دارند مشمول «تلک الدار الاخره نجعلها للذین لایریدون علوا فی الارض و لافساداً والعاقبه للمتقین» (۳) می باشند.
پیامبران الهی اولین نوآوران تاریخ هستند که در مقابل بدعت های بشر در روی زمین ایستاده اند و به عنوان منادیان یکتاپرستی و عدالت خواهی، در مقابل خرافه ها قرار گرفتند.
اما نکته مهم این است که هر قوم و هر ملتی که بخواهد ادامه حیات دهد و به زندگی بهتر و برتر دست یابد، باید خود دست به تغییر و نوآوری بزند، زیرا نوآوری هم لازمه حیات است و هم لازمه برتری.
از دیگر سو، ادبیات گران قدر ما هم که ملهم از تعالیم عالیه اسلام و مبتنی بر آیات گران سنگ قرآن مبین و احادیث ائمه معصومین و مطابق با فطرت پاک انسانی است کوشیده است در قالب ابیات منظوم و عبارت منثور، گاه به صورت آشکار و گاه به صورت مستتر، راهکارهایی را جهت زنده نگه داشتن روحیه شکوفایی و نوآوری در همگان ارائه نماید. در این مقال کوتاه «راهکارهای تحقق شکوفایی و نوآوری در قالب ابیات شاعران فارسی گوی» مورد بررسی قرار می گیرد.
۱) تلاش و کوشش مداوم
طبیعی است که هر ملت برای نوآوری و شکوفایی نیازمند تلاش و کوشش است، زیرا رسیدن به قله های رفیع جهانی در سایه تلاش و همت همگانی میسور است و پذیرفتنی نیست که ملت و جامعه ای بتوانند بدون سعی و تلاش به تکامل برسند ادبیات ما نیز که ملهم از تعالیم عالیه اسلام است با اقتباس و یا تلمیح از عبارت «لیس للانسان الا ما سعی»(۴) قرآن کریم وحدیث «فعلیکم بالجد والاجتهاد»(۵) (بر شما باد تلاش و کوشش) و سفارش شریف مولای متقیان خطاب به امام مجتبی(ع) که می فرمایند: «یابنی فامسح فی کدحک»(۶) «ای فرزندم! نهایت تلاش و کوشش خود را به جای آر»
با ابیات
جهد کنم تا به مقامی رسم
گام نهم پیش و به کانی رسم
دیوان وحشی بافقی صفحه ۳۸۶
به آسانی نیاید شادکامی
زبی رنجی نیاید شادکامی
لغت نامه دهخدا صفحه ۱۰۱ امیر اسعد گرگانی
به آسانی نیابی شادکامی
به بی رنجی نیابی نیک نامی
ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی صفحه ۵۰۱
کس بار مشاهدت نچیند
تا تخم مجاهدت نکارد. کلیات سعدی غزلیات صفحه ۵۷۷
حافظ از باد خزان در چمن دهر مرنج
فکر معقول بفرما، گل بی خار کجاست. دیوان حافظ صفحه ۵۱
بی مار به سر نمی برد رنج
بی خار نمی دمد گلستان. دیوان شمس مولانا صفحه ۹۹۵
در طلب کوش و مده دامن امید ز دست
دولتی هست یا بی سر راهی گاهی. دیوان اقبال لاهوری صفحه ۳۸۶
به هنگام سیه روزی، علم کن قد مردی را
ز خون سرخ فام خود بشوی این رنگ زردی را
نصیب مردم دانا به جز خون جگر نبود
در آن کشور که خلقش عادت، هرزه گردی را. دیوان ناصر خسرو صفحه ۱۸۹
بحمدالله که گردیدیم رنجی
در آخر یافتیم این طور گنجی
به دشواری چنین گنجی توان یافت
بلی کی گنج بی رنجی توان یافت. دیوان وحشی بافقی صفحه ۴۸۲
همگان را به تلاش و کوشش با هدف دست یابی به اهداف والا فرا می خواند.
۲) بهره وری از علم و دانش
قطعاً جوامع در پناه علم و دانش معنا و مفهوم و جایگاه می یابند و علم و دانش جان مایه تمدن و فرهنگ است و طبیعی است که یک ملت زمانی خواهد توانست به نوآوری و ابتکار دست بزند که روحیه علم آموزی در آن جامعه عالی و جایگاه علم و دانش در نزد همگان متعالی باشد. زیرا در سایه سار علم می توان، توانایی ها و نیازمندی ها را شناخت و به دانش آموختگان باور و اعتماد بخشید و نیروی عزت و اقتدار و شعار «ما می توانیم» را در آنها نهادینه ساخت.
توجه به علم ونیروهای خودی می تواند باعث افزایش دست آوردها و پیشرفت ها و شکوفایی جامعه گردد، زیرا علم وعلم آموزی از بایسته ها و لوازم نوآوری است.
دعوت به بهره وری ازعلم و دانش موضوع ابیات زیر شاعران است که همان طور که در بالا ذکر گردید از وسایل و عناصر شکوفایی ونوآوری است.
علم از بهر چیست ای اوستاد
تا که گیتی شود به علم آباد
علم بهر خیال بافی نیست
کار دانش بدین گزافی نیست
باید از علم سود برخیزد
چون درختی کزو ثمر خیزد
هرکه ازعلم بهره ور گردد
مایه راحت بشر گردد. دیوان ملک الشعرای بهار صفحه ۴۷۵
علم آموز آن که ره بنمایدت
زنگ گمراهی ز دل بزدایدت. دیوان شیخ بهایی صفحه ۱۲۲
که چون خوانی از هر دری اندکی
بسی دانش افزاید از هریکی. لغت نامه دهخدا صفحه ۳۰۱
سرمایه ادراک بود جد و طلب
پیرایه اسعاد بود علم و ادب
بی جد و طلب کسی به مقصد نرسد
بی عقل و ادب بود سعادات عجب. دیوان لامع صفحه ۶۰۵
به علم کوش که از جهل ظلمتش برهی
چو دانش است ره امتیاز انسانی. دیوان لامع صفحه ۵۶۶
مردم ز راه علم شود مردم
نه زین تن مصور دیداری. دیوان ناصرخسرو صفحه ۴۸۱
رهبر جانت در این تاریک جای
جوهر علم است و علت جان فزای. دیوان عطار صفحه ۲۷۰
هرکه با علم و دانش است قرین
در جهان نامدار می باشد. دیوان فیض کاشانی صفحه ۱۸۰
ضمناً باید افزود از آنجا که روحیه نوآوری و ابتکار به طور مستقیم باجوانی ارتباط دارد و از آنجا که جوانان خلاق ترند و با داشتن شجاعت، راحت تربه نوآوری دست می زنند، لذا باید به علم و فکر واندیشه آنها بها داد و از اندیشه های آنان در عرصه های مختلف کشور استفاده و بهره مند شد.
۳) توکل به خداوند همراه با همت والا
برای رسیدن به شکوفایی و نوآوری پای بندی به اصول و اخلاقیات از ضروریات است و کشورها و جوامعی که به جای اتکال به قدرت های پوچ و پوشالی جهان، به خداوند به عنوان مبدأ هستی و خالق کل جهان اتکال و به الطاف وعنایات بی کران حق تعالی تمسک و توسل می جویند، پله های شکوفایی را زودتر و درنهایت مباهات طی می کنند. به عنوان مثال،در دوره ای که ارزش های انسانی والهی لگدکوب بدعت های ابرقدرت ها شده بود و تمامی جهان در سیطره قدرت های جهانی بود، بزرگترین نوآوری بشر درطی صدها سال توسط امام خمینی(ره) انجام پذیرفت و بنیان تمام بدعت ها را با انقلاب اسلامی به چالش کشید و با نوآوری و فریاد نو خود شرق و غرب را به سخره گرفت. فریادی که تجدید سنت ها بود و گمشده فطرت فریادی که آرمان های اصیل بشریت، یعنی خداپرستی، عدالت و اتکال به ذات هستی را زنده کرد.
در ادبیات فارسی ما نیز ارزش اتکال به خداوند و همت والای انسانی در قالب ابیات زیر این سان ذکر شده است.
توکل به خداوند
هر که سودای تو دارد چه غم از هرکه جهانش
نگران تو چه اندیشه ز بیم دگرانش. کلیات سعدی غزلیات صفحه ۵۳۳
از دشمن چه بیم که با دوست همدمم
وز اهرمن چه باک که با اسم اعظمم. دیوان فروغی بسطامی صفحه ۱۵۷
غم دل با که بگویم که مرا یاری هست
جز تو ای روح روان، هیچ مددکاری نیست. دیوان امام خمینی صفحه ۳۷
همت والا
ذره را تا نبود همت عالی حافظ
طالب چشمه خورشید درخشان نشود. دیوان حافظ صفحه ۱۶۳
خدای درسر او همتی نهاده بزرگ
وز آسمان و زمین مهتر و فزون تر از صد راه. دیوان رودکی صفحه ۲۱۵
۴) اغتنام فرصت و پرهیز از غفلت
برای رسیدن به هدف والا و عالی شکوفایی و نوآوری، حرکت های عادی و توجه به فرصت های گذشته پاسخ گو نیست زیرا که در دنیای امروزی، فرصت سوزی و بی توجهی به زمان ها و تغییر نکردن و بهبود نیافتن مساوی با مرگ و هدم جوامع است و برای شکوفایی و نوآوری نباید حتی یک روز بدون تغییر سپری شود، زیرا تحول و بهبود و شکوفایی مسابقه ای بدون خط پایان است که دیرزمانی است که شروع شده و ما نیز باید در این مسابقه با تمرینات و آمادگی کامل شرکت کنیم و قطعاً شکوفایی ونوآوری ازطریق شانس و اقبال حاصل نمی گردد، بلکه باید برای رسیدن به شکوفایی و نوآوری بنیادین امروزی از فرصت ها نهایت بهره ها را برد و از غفلت زدگی پرهیز نمود.
دعوت به استفاده از فرصت ها واجتناب از غفلت زدگی موضوعی است که در ابیات زیر به آنها اشاره شده است:
وقت را غنیمت دان آن قدر که بتوانی
حاصل از حیات ای دل یک دم است تا دانی. دیوان حافظ صفحه ۳۴۰
نگه دار فرصت که عالم دمی است
دمی پیش دانا به از عالمی است
وصیت همین است جان برادر
که اوقات ضایع مکن تا توانی. امثال و حکم دهخدا جلد ۴ صفحه ۱۸۹۱
وقت آن است که جوینده اسرار شویم
بگذاریم تن کار و دل کار شویم. دیوان فیض کاشانی صفحه ۲۴۶
سعدیا! دی رفت و فردا همچنان موجود نیست
دل میان این و آن فرصت شمار امروز را. کلیات سعدی بوستان صفحه ۳۳۸
گر به قدر یک نفس غافل شوی
دور، صد فرسنگ از منزل شوی. دیوان اقبال لاهوری صفحه ۴۹
وقت بسیار عزیز است، گرامی دارش
به زر قلب مده یوسف کنعانی را. دیوان صائب تبریزی صفحه ۲۴۱
فرصت شمار صحبت کزین دو راه منزل
چون بگذریم دیگر نتوان به هم رسیدن. دیوان حافظ صفحه ۲۸۱
غافل مشو که وقت شناسان نوبهار
چون لاله بر زمین ننهند جام را. دیوان صائب تبریزی صفحه ۱۲۶
گرفتی از سر غفلت کم خویش
نمی دانی بهای یک دم خویش
از این غفلت چو فردای گردی آگاه
پشیمانی ندارد سودت آن گاه. دیوان ناصرخسرو صفحه ۸۵
۵) تحمل سختی ها و استواری در راه هدف
دشمنان و معاندان مسلمین، هیچ گاه دوست دار آنها نیستند و همواره در پی آن هستند که روحیه نشاط و شادابی و نوآوری را که در فطرت هر انسانی نهفته است، مخفی نگه دارند و یا روحیه اعتماد و توانایی را پائین نگه دارند لذا اگر ملت و جوانان جامعه ای تصمیم بر آن بگیرند که میراث عقب ماندگی های علمی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، تکنولوژی و فنی و ... را جبران نمایند، دشمنان خواهند کوشید که تمامی ابزارها و راه های ممکن و مسهل شکوفایی و نوآوری را ببندند و یا فرهنگ و برنامه خود را نو و بدیع و نوآوری های جوامع را بی ارزش معرفی نمایند لذا در راستای تحقق نوآوری و شکوفایی، باید سختی ها و مصائب را تحمل و از مشکلات و مصائب پیش رو و طراحی شده از جانب دشمنان نهراسید و خسته نشد.
ابیات
در ره دین سخت چون الماس زی
دل به حق بر بند و بی وسواس زی. دیوان اقبال لاهوری صفحه ۳۴۵
به یک بارگی نیاید کارها راست
به باید کرد ره را بارها راست
به یک ضربت نخیزد گوهر از سنگ
به یک دفعت نریزد شکر از سنگ
نگردد پخته هر دیگی به یک سوز
نیاید پختگی میوه به یک روز. خسرونامه عطار صفحه ۱۰۱
قوت ایمان حیات افزایدت
ورد لاخوف علیهم بایدت. دیوان اقبال لاهوری صفحه ۵۶
در خصوص دعوت به تحمل سختی ها و استواری در راه هدف است.
۶) تقویت روحیه امیدواری
ایران اسلامی، یکی از جوان ترین و پویاترین کشورهای جهان است که می توانند پایه گذار ایرانی پیشرو و پیشرفته باشند، جوانان تحصیل کرده و انقلابی که آغازگر جدی نهضت نرم افزاری و سخت افزاری هستند و اکنون نیز بزرگ ترین ظرفیت را برای رسیدن به ایرانی آبادتر و آزادتر، دارا هستند، لذا باید طلیعه های روشن و امیدبخشی را در آنها زنده و پایدار نگه داشت.
دعوت به تقویت روحیه امید و نشاط مندی در ابیات زیر مورد توجه شاعران بوده است.
گفتم ای بخت نخسبیدی و خورشید دمید
گفت با این همه از مسابقه نومید مشو. دیوان حافظ صفحه ۱۵۳
نشد یک ذره از گل شاه نومید
که عاشق زنده ز امید است، جاوید. خسرونامه عطار صفحه ۱۳۵
نتیجه:
مقوله نوآوری را بایستی در زمره «مهارت ها» و «هنرمندی های» بشر دانست که بن مایه آن را «خلاقیت، شجاعت، تدبیر، میل به پیشرفت و رقابت» و در یک واژه «میل فطری بشر بر کمال خواهی» تشکیل می دهد و بدون تردید نقد هنر «نوآوری و شکوفایی» در بشر، جهان را در همان قرون ابتدایی زندگی متوقف می ساخت لذا شاعران و نویسندگان فارسی زبان هم که از فرهیختگان و برجستگان علمی، فرهنگی عصر خود محسوب می شوند، تفکر رکود و بی حرمتی جامعه را امری «منسوخ» می دانند و کوشیده اند در قالب عبارات موزون و منثور و حتی گاهی با هدف تهییج، مخاطبان خود را با موضوعاتی هم چون دعوت به علم آموزی، اغتنام فرصت و پرهیز از غفلت، تقویت روحیه امیدواری، تحمل سختی ها و استواری در راه اهداف و... به شکوفایی و نوآوری فرا می خوانند.
نقل قول: علی خوشه چرخ آرانی
پی نوشت ها:
(۱) قرآن کریم- سوره فاطر- آیه ۳۴
(۲) غررالحکم و دررالکلم- صفحه ۲۹
(۳) قرآن کریم- سوره قصص- آیه ۳۸
(۴) قرآن کریم- سوره نجم- آیه ۹۳
(۵) نهج البلاغه- امیرالمؤمنین علی ابن ابی طالب- خطبه ۲۳۰
(۶) نهج البلاغه- امیرالمؤمنین علی ابن ابی طالب- نامه ۱۳
![[-]](http://www.flashkhor.com/forum/images/collapse.gif "[-]")
