ما و ادبیات آمریکای جنوبی

[sober]

تاکنون بیش از 10 کتاب از نوشته های ماریو بارگاس یوسا در ایران ترجمه و منتشر شده که بعضی از آن ها مانند « راز قتل پالومینو مولرو» با عناوین دیگری نیز به چاپ رسیده اند. عبدالله کوثری، قاسم صنعوی، اسدالله امرایی، احمد گلشیری و آرش سرکوهی، شاخص ترین مترجمان آثار این نویسنده آمریکای جنوبی در ایران هستند که سهم اولی، با شش کتاب بیش از سایرین است. همچنین موسسات چاپ و نشر کتاب مثل نشر علم، توس، آگه، لوح فکر، نگاه ، نیلوفر و چشمه، عهده دار انتشار کارهای یوسا در ایران هستند که علم، آگه و نگاه در این عرصه پر کارتر بوده اند. شاید شباهت های جامعه انسانی و اشتراکات فکری مردم ایران با جوامع آمریکای جنوبی موجب این علاقه مندی به کارهای یوسا و انتشار پرشمارگان آثار او در کشور ما شده است. با این مقدمه، نگاهی با آثار ترجمه شده از ماریو بارگاس یوسا در کشورمان خواهیم داشت.



«سور بز»؛

روایتی معکوس

رمان «سور بز»، اثری است که از زوایای گوناگون قابل مطالعه است. این اثر، زوال دیکتاتور دومینیکن، یعنی تروخیو را به تصویر کشیده و از زاویه مردم شناسی و وجوه مختلف تاریخی، حرف هایی برای گفتن دارد. کلیت رمان «سور بز» بر اساس یک اسطوره طرح ریزی شده، و نویسنده در آن با روایتی معکوس به لحظه های پایانی حکومت یک دیکتاتور پرداخته است؛ لحظه هایی که او دیگر آن قدرت و صلابت اولیه اش را ندارد و افرادی که به روش های مختلف در به دست آوردن قدرت ، او را یاری کرده اند، حالا در انتظار رسیدن او نشسته اند تا نابودش کنند.



«جنگ آخر الزمان»؛

برادر جنگ و صلح

رمان حجیم و تراژیک « جنگ آخرالزمان» در سال 1981 منتشر شد. این اولین رمان یوسا بود که حوادث آن در خارج از پرو، یعنی برزیل اتفاق می افتاد . این اثر بر پایه روایتی است که در سال های 97-1896 در برزیل رخ داده است. این کتاب همچنین اولین تلاش یوسا برای طبع آزمایی رمان تاریخی نیز بود. یوسا از این کتاب به عنوان بهترین اثر خود یاد می کند و بعضی از منتقدین این رمان، آن را در یک ستایش تا حدی اغراق آمیز، همانند «جنگ و صلح» تولستوی می خوانند.



دو رمان یک تحقیق

یکی از کتاب های یوسا با دو نام « راز قتل پالومینو مولرو» و «چه کسی پالومینو مولرو را کشت؟» در ایران منتشر شده که اولی را اسدالله امرایی و دومی را احمد گلشیری به فارسی برگردانده اند. یوسا در دهه 1990 میلادی در راس هیاتی حقیقت یاب و به درخواست رییس جمهوری وقت پرو، به سفری تحقیقاتی می رود. در پایان این سفر که برای مشخص شدن علت قتل عده ای خبرنگار انجام شده، ایده داستانی یوسا شکل می گیرد. این کتاب با عنوان «چه کسی پالومینو مولرو را کشت؟» انتشار می یابد. در این داستان، یوسا به طور غیر مستقیم به فساد نظامیان و جامعه آن ها می پردازد. او همچنین به طور ضمنی به قتل روزنامه نگاران اشاره می کند و به ویژگی های جامعه دیکتاتور زده می پردازد. این سفر ایده دیگری نیز در ذهن او ایجاد می کند که باعث نگارش رمان «مرگ در آند» و انتشار آن در سال 1993 می شود. اثر دوم را عبدالله کوثری به فارسی ترجمه کرده است.



«گفت و گو در کاتدرال»؛

دو روایت از یک ماجرا

مراد از به کار بردن واژه «گفت و گو» در عنوان این کتاب به معنای حرف زدن از دو جهت است که در جایگاه متفاوت در مقابل هم قرار می گیرند. بر همین اساس گفت و گو در این رمان حرف هایی نیست که صرفا دو نفر به هم می زنند و ما با عقاید و شخصیت شان آشنا می شویم، بلکه روایتی است که هرکدام از ماجرا دارند و هریک به شکلی آن اتفاق را به خواننده نشان می دهند.

رمان با دیدار دو شخصیت اصلی، که به طور اتفاقی با هم مواجه شده اند، شروع می شود. آن ها در میخانه ای به نام کاتدرال با هم به گفت و گو می نشینند و رمان تا انتها بر اساس این گفت و گو پیش می رود.



«سال های سگی»؛

نمایش جامعه بی عدالت

سال های سگی به زندگی چند نوجوان که در یک مدرسه نظامی با مقررات خشک و رسمی فضاهای نظامی درس می خوانند، می پردازد و به «فسادی که هر نسل، تسلط خود را اعمال می کند» و در کنار آن به معصومیتی که شاید به کل از بین نمی رود. دبیرستان نظام«لئونیسو پرادو» واقع در لیما، به راستی نمادی از کشور پرو است. به ویژه دانش آموزان واحد ستوان گامبوا که ترکیبی از نژادهای مردم پرو هستند. شخصیت ها در این رمان به خوبی پرداخت شده اند و ناخودآگاه می توان آن ها را به تیپ های مختلف جامعه هم تشبیه کرد. سال های سگی نشان می دهد در جوامعی که نظام حکومتی بر پایه بی عدالتی استوار است، نه مجالی برای گفت و گو وجود دارد و نه هیچ راهی برای برقراری ساده ترین روابط انسانی.



«سردسته ها»؛

داستان های کوتاه یوسا

کتاب سردسته ها شامل شش داستان کوتاه است. یوسا این داستان ها را درسال 1959 و در سن 23 سالگی، قبل از خلق نخستین رمان خود، «شهر و سگ ها» نوشت. در «سردسته ها»، اعتصاب بچه های یک دبستان و چند نفر از بچه های کلاس پنجم که سردسته افراد می شوند، مطرح است. در «کرجی»، دعوای شبانه با چاقو محور حوادث داستان است. در «برادر کوچک»، دو برادر به دنبال سرخپوستی هستند که به خواهرشان آسیب رسانده است. «یکشنبه» داستان پسری است که عاشق دختری به نام فلوراست و برای آن که مانع از ملاقات فلورا و دوستش روبن شود، در روزهای سرد زمستان با روبن مسابقه شنا می گذارد. در «ملاقاتی» مردی که حاضر شده برای آزادی از زندان، مقدمات دستگیری مرد دیگری را مهیا کند، مطرح می شود و در داستان «پدربزرگ»، پیرمردی جمجمه ای پیدا می کند و حوادث تازه ای پس از آن رقم می خورد.