پژوهش‌های سلامت هدفمند نیستند/چالش‌های پژوهش در بیماری‌های ضایعات نخاعی!

[♱ ᴠɪᴄᴛᴏʀ ♱]

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ضایعات مغزی و نخاعی با بیان این که پژوهش‌ در حیطه سلامت هدفمند نیست، گفت: تحقیق‌ها باید به گونه‌ای باشد که بار هزینه درمان را کاهش دهد. اگر پژوهش‌های ما هدفمند باشد با بودجه موجود هم می‌توان پژوهش‌های درست انجام داد.

دکتر محمود رضا حاجی‌قاسم در گفت‌وگو با ایسنا،با بیان اینکه بخشی از پژوهش‌های مرکز تحقیقات ضایعات مغزی و نخاعی، بررسی ضایعات نخاعی تروماتیک است گفت: ضایعات نخاعی به دو دسته تقسیم می‌شود، دسته اول ضایعات نخاعی هستند که بر اثر آسیب ایجاد می‌شود و دسته دیگر مثل بیماری ALS به آسیب‌ها ارتباطی ندارد .
وی در عین حال یادآور شد: در این مرکز یک درمانگاه هم وجود دارد که عموماً بر روی جلوگیری از عوارض ثانویه به دنبال ضایعه نخاعی تمرکز دارد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران با بیان اینکه از سلول‌های بنیادی در پژوهش‌های مرتبط با ضایعات مغزی و نخاعی زیاد استفاده می‌شود گفت: در حال حاضر طرحی درباره ضایعات نخاعی در دست داریم که در آن از سلول‌های بنیادی استفاده می‌شود. این طرح در مراحل اولیه قرار دارد.
وی ادامه داد: در پژوهش‌ها، هنگامی که سلول‌های بنیادی در فاز حاد تزریق شدند حدود ۸۰ درصد آن‌ها در محل تزریق از بین رفتند چون در فاز حاد سیستم بدن یک واکنش شدید التهابی دارد و هر چه سر راه قرار دارد را نابود می‌کند. پژوهش‌هایی انجام شده که سلول‌های بنیادی را در فاز مزمن تزریق کنیم. نتایج در این خصوص نه در ایران و نه در دنیا چندان درخشان نیست چرا که در فاز مزمن خیلی سخت می‌توان ضایعه‌ای را درمان کرد. ما در بحث حاد پروژه‌ای را طراحی کردیم و به دنبال این هستیم که فاز تخریب در ضایعه نخاعی را به تأخیر بیاندازیم تا بتوانیم از سلول‌های بنیادی خود در زمان مناسب استفاده کنیم و از سلول‌های بنیادی به‌گونه‌ای استفاده کنیم که تأثیر خود را بگذارند. نوع سلول، تعداد سلول، مکان و دفعات تزریق و راه تزریق آن بسیار مهم است و نیاز است که این فعالیت‌ها زیر نظر یک نهاد مشخص انجام شود.

انجام پژوهشی درباره مشکلات اجتماعی مبتلایان به ضایعات نخاعی

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ضایعات مغزی و نخاعی افزود: یکی از اولویت‌های ما تهیه یک راهنمای آموزشی برای بیماران دچار ضایعات نخاعی است. امیدواریم با کمک وزارت بهداشت بتوانیم این راهنمای آموزشی را در دسترس همه‌ی بیمارستان‌هایی که این نوع بیماران به آن‌ها مراجعه می‌کنند بگذاریم تا آگاه شوند در مراحل بعد از ضایعه نخاعی چه اتفاقاتی ممکن است برای افراد دارای ضایعات نخاعی بیفتد اگر بیماران از شرایط خود آگاه شوند می‌توانند از ابتدا کنترل کنند و تحت مراقبت پزشک باشند.
وی گفت: آماری در زمینه تعداد افراد دچار ضایعات نخاعی نداریم اما با توجه به آمار پلیس راهور درباره تصادف‌های جاده‌ای و آسیب‌دیدگان نخاعی آن می‌توان فهمید که هر سال تعداد زیادی به افراد دچار ضایعات نخاعی اضافه می‌شود.ما تلاش کردیم خودروسازان را مجاب کنیم که تمهیداتی در رابطه با وسایل تولید شده خود داشته باشند که سرنشینان در حوادث کمتر دچار آسیب شوند ولی عملاً چنین اقدامی ممکن نبود چون حمایتی در این زمینه از سوی مجموعه مدیریتی کشور صورت نمی‌گیرد.
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ضایعات مغزی و نخاعی درباره پژوهش‌های مربوط به مشکلات اجتماعی افراد دارای ضایعات نخاعی گفت: در این مرکز تحقیقات گروه پیشگیری و مطالعات اجتماعی وجود دارد که در این گروه، وضعیت اجتماعی افراد مبتلا به ضایعات مغزی و نخاعی بررسی می‌شود. مثلاً بررسی می‌شود که فضای شهری چقدر به افراد دچار ضایعات نخاعی کمک می‌کند که متأسفانه مطالعات نشان داده وضعیت شهری برای این افراد به شدت بد است. ما بیمارانی داریم که حتی نمی‌توانند به دلیل وجود جوی آب از منزل خود سوار ماشین شوند علاوه بر آن، پیاده‌روها همسطح‌سازی نشده است. ما در کشور فراموش کرده‌ایم که افراد معلول حق حیات دارند پس باید برایشان تسهیلاتی قائل شد.

چالش‌های پژوهش در بیماری‌های ضایعات نخاعی

حاجی‌قاسم با اشاره به مشکلات پژوهش در زمینه ضایعات نخاعی گفت: به دلیل مناسب نبودن فضای شهری برای معلولان، در زمینه پژوهش‌های مربوط به برخی بیماران دارای ضایعات نخاعی مشکلاتی وجود دارد مثلاً اولین چیزی که بیماران برای ورود به طرح‌های پژوهشی می‌پرسند این است که آیا هزینه رفت‌وآمد وی داده می‌شود؟ ما برای حضور افراد در طرح‌های پژوهشی باید با کمک انجمن‌های معلولین و انجمن‌های ضایعه نخاعی ماشینی مجهز به بالابر تهیه کنیم تا حمل‌ونقل این افراد بدون مشکل انجام شود. درنتیجه مشکلاتی مانند مناسب نبودن فضای شهری ما با محدودیت مراجعه‌کننده دچار می‌شویم و این یکی از چالش‌های پژوهش در این زمینه است.
این استاد دانشگاه، تأثیر تحریم‌ها بر فعالیت‌های پژوهشی مرکز تحقیقات ضایعات مغزی و نخاعی را شدید توصیف کرد و افزود: در طرح‌های پژوهشی علوم پایه عموماً به موادی نیاز داریم که تولید داخل نیست. قبل از تحریم‌ها، آنتی‌بادی‌هایی را می‌خریدیم که حدود یک و نیم تا دو میلیون قیمت داشت و اکنون هر کدام از آن‌ها ده میلیون تومان است، این در حالی است که بودجه‌ی تحقیقاتی ما از ۹-۱۰ سال پیش تاکنون تغییر نکرده است. با وجود کمک‌های ستادهایی در وزارت‌خانه‌ها راه‌اندازی شده اما هم‌چنان منابع مالی کفایت نمی‌کند.

پژوهش‌های سلامت هدفمند نیستند

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ضایعات مغزی و نخاعی با بیان اینکه پژوهش در حیطه سلامت هدفمند نیست، گفت: تحقیق‌ها باید به گونه‌ای باشد که بار هزینه درمان را کاهش دهد. اگر پژوهش‌های ما هدفمند باشد با بودجه موجود هم می‌توان پژوهش‌های درست انجام داد. اکنون در صنایع دفاعی تحقیقات هدفمند است و در این عرصه هر روز دستاوردهای جدیدی ارائه می‌شود که باعث غرور ملی است. اما در بخش سلامت، حداقل در بخشی که ما در آن فعالیت داریم هدفمندی وجود ندارد.
وی ادامه داد: به نظر من دلیل هدفمند نبودن پژوهش‌ها این است که با تغییر مسئولان وزارت بهداشت و تغییر دیدگاه‌های وزیر، سیاست‌ها و طرح‌ها و پروژه‌ها تغییر می‌کند؛ لزومی ندارد که وزیر بهداشت یک کشور حتماً پزشک باشد، وزیر بهداشت باید مدیر باشد تا بتواند منابع را مدیریت کند و فعالیت‌ها را هدفمند کند. در این هدفمندی ممکن است به افراد متخصص نیاز داشته باشد که می‌تواند به صورت کارگروه‌ها، بهترین استادان یک حیطه را دعوت کند و از آن‌ها مشورت بگیرد.
حاجی‌قاسم در پایان درباره چالش‌های مرکز تحقیقات ضایعات مغزی و نخاعی گفت: ما مشکلات عدیده‌ای مانند تهیه مواد و تجهیزات داریم، بودجه کم است و گاهی مجبور می‌شویم از حقوق خود برای پژوهش استفاده کنیم، اما به هر حال با آنچه که داریم در حال فعالیت هستیم.