درباره ساز عود

[itinamk]

ساز عود
سرپوش هنری - ساز عود یا بربط و یا رود از رایج ترین سازهای موسیقی ایران قدیم با ظاهری به شکل گلابی، از جنس چوب درخت توت یا آبنوس با کاسه طنینی بزرگ و دسته کوتاه است. ساز عود در گروه سازهای زهی- زخمه ای قرار می گیرد، طول آن تقریباً ۸۵ سانتیمتر است. این ساز در واقع نوعی سمبل تاریخی برای سازهای ایرانی به شمار می آید و از آن در موسیقی سنتی خاورمیانه و شرق آفریقا استفاده می شود.

ساز عود دارای ۱۰ تا ۱۳ سیم است چون سطح ساز بربط از چوب پوشیده شده بود، اعراب آن را عود نامیدند. (العود در زبان عربی به معنای چوب است). این واژه ی در اصل عربی شده واژه رود فارسی میباشد که همنام دیگر بربط است و به معنای سیم در سازهای زهی می باشد.

ساز عود برخلاف بربط ایرانی از اصلی ترین سازهای موسیقی عربی است. این ساز بعد از این که به اروپا برده شد، نام لوت بر آن نهادند. واژه لوت از نگارش کلمهٔ العود بوجود آمده و کم کم به لوت تبدیل شده است. کلمه بربط در واقع از دو کلمه «بر» و «بط» تشکیل شده به معنی «مانند بط» و بط به معنی مرغابی است. در کل شکل این ساز به مرغابی تشبیه شده مانند سینهٔ جلو داده و گردن کوچکی دارد.

پیشینه ساز عود
خاستگاه بربت با استناد به اکتشافات باستان شناسی به پنج هزار سال قبل، تمدن سومر و شهر اور برمی گردد. در نگاره های مصری به جای مانده از دو هزار سال قبل که نوازندگان را به تصویر کشیده اند ساز عود دیده می شود. بعد از آن بربط به دیگر نقاط خاورمیانه من جمله ایران و عربستان دوره قبل از اسلام هم راه پیدا می کند.

از بربت نوازان به نام ایرانی می توان باربد، بامشاد، نکیسا و رامتین را نام برد. بعد از اسلام و در پی خلافت اسلامی ساز عود تکامل می یابد و گسترهٔ این ساز در سرتاسر جهان اسلام از چین تا اندلس گسترش میابد. در زمان حکومت عبدالرحمان دوم بر اندلس و دعوت او از یک نوازنده به نام کمال الدین زریاب این ساز به اسپانیا وارد می شود. زریاب بربط را در این سرزمین گسترش و تکامل می دهد و از آمیختن این ساز با تار برای نخستین ساز گیتار را می سازد. که هم اینک سالیانه در اسپانیا بزرگداشتی به نام زریاب برگزار می شود. پاکو دلوسیا از معروف ترین نوازندگان گیتار در دنیا برای گرامیداشت یاد او قطعه ای به نام زریاب ساخته است.