خلاصه ایی از نصف درس ۵ | منطق پایه دهم

[מַברִיק]

توضیحاتی در مورد ساختار انواع استدلال‌های استقرایی
۱_ استقرای تمثیلی: برای تحقق این نوع استدلال باید دو قدم پیمود. نخست چیزی را به چیزی تشبیه می‌کنیم مثلا الف را به ب تشبیه می‌کنیم و در گام دوم به دلیل این مشابهت، حکم ب را به الف نسبت می‌دهیم.
نکته
هر جا دو چیز با کلمات "شبیه" یا "مثل" و "مانند" با هم مرتبط شدند و سپس حکم یکی بر دیگری حمل شد، استدلال تمثیلی محقق نشده است!
دقت کنید که برای تحقق استدلال تمثیلی باید مراد از کلمات مذکور، صرفا مشابهت باشد نه عینیت!
مثلا اگر بگوییم میز مثل کتاب مادی است پس مثل کتاب سه‌بعد دارد، استدلال ما قیاسی است چون نتیجه‌اش یقینی است و مراد از مثل در اینجا عینیت است.
۲_ استقرای تعمیمی: این استدلال به دو گونه محقق می‌شود:
۲_۱_ گاهی حکم یکی یا برخی از اعضای یک مجموعه را به کل اعضای مجموعه نسبت می‌دهیم:
مشهدی‌ها و اصفهانی‌ها به زبان پارسی سخن می‌گویند پس تمام ایرانی‌ها به زبان پارسی سخن می‌گویند.
۲_۲_ گاهی حکم یکی یا برخی از اعضای یک مجموعه را به یکی دیگر از اعضای مجموعه نسبت می‌دهیم:
در شش بازی گذشته یوونتوس بر میلان غلبه کرده است پس یوونتوس بازی امشب را نیز می‌برد. (در اینجا اعضای مجموعه، بازی‌های متعدد یوونتوس و میلان هستند و حکم شش بازی به بازی امشب نیز نسبت داده شده است.)
نکته
استدلال قیاسی کاملا بر عکس استدلال استقرای تعمیمی است. در قیاس، حکم کل اعضای مجموعه را به یکی یا برخی از اعضای مجموعه نسبت می‌دهیم و برای همین نتیجه‌اش یقینی و قطعی است:
همه‌ی ایرانی‌ها به پارسی سخن می‌گویند پس مشهدی‌ها و اصفهانی‌ها که ایرانی هستند نیز به پارسی سخن می‌گویند.
۳_ استقرای استنتاج بهترین تبیین: برای تحقق این نوع استدلال باید سه گام را طی کنیم:
در گام نخست با یک فکت و واقعیت مواجه می‌شویم در گام دوم برای آن واقعیت دلایل مختلف و متعدد فرض می‌کنیم و در گام سوم بهترین فرض را به عنوان نتیجه انتخاب می‌کنیم:
مثلا علی و حسن شبیه هم هستند پس دوقلو می‌باشند. در اینجا واقعیت، شباهت علی و حسن است. برای آن فرض‌های مختلف می‌توان در نظر گرفت مثل برادر بودن آن‌ها، پسرعمو بودن آن‌ها، اتفاقی بودن شباهت آن‌ها، دوقلو بودن‌شان و ... بهترین فرض، دوقلو بودن آن‌هاست.

#منطق
#درس_پنجم