توصیه ها و هشدارهایی درباره تشنج کودکان

[mohammadreza...]

«تشنج» یکی از بیماری های دوران کودکی است که باعث ترس و واهمه والدین می شود و مشاهده صحنه تشنج برای آنها بسیار نگران کننده است، اما پزشکان معتقدند تشنج باوجود تظاهرات ترسناکش کمتر ممکن است باعث بروز مشکلات جدی برای کودک شود…

برای آشنایی والدین با این بیماری و چگونگی مراقبت ها با دکتر عباس حبیب الهی، متخصص کودکان و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت وگو کرده ایم.

▪ ابتدا تشنج را برایمان تعریف کنید.
«تشنج» از تظاهرات شایع بیماری های دوران کودکی و عبارت است از اختلال موقتی در مغز که به صورت ناگهانی شروع می شود و غیرارادی و غیرقابل کنترل است. اگرچه معمولا تشنج با صرع اشتباه گرفته می شود، اما این دو با هم تفاوت دارند؛ تشنج، تحریک بیش از حد و غیر طبیعی سلول های عصبی مغز است و علل مختلفی هم دارد. برخلاف تصور عامه که مشاهده تشنج برایشان ناخوشایند و نگران کننده است، کمتر احتمال دارد این بیماری فرجام ناخوشایندی داشته باشد. در یک تقسیم بندی کلی، تشنج به دو گروه عمومی و نسبی تقسیم می شود. در تشنج عمومی، هر دو نیمکره مغز و در شکل نسبی، فقط یک نیمکره درگیر می شود.

▪ کدام نوع در کودکان شایع تر است؟
تشنج عمومی در میان کودکان شایع تر است و خانواده ها را بیشتر نگران می کند. این تشنج ناشی از تب است اما خوشبختانه فقط در ۴ ۳ درصد کودکان اتفاق می افتد. ترس از افزایش درجه حرارت بدن و تب بالا، شایع ترین علت مراجعه والدین به اورژانس به دلیل نگرانی از منجر شدن تب به تشنج است.

▪ والدین در چه سنینی باید بیشتر مراقب تشنج باشند؟
معمولا سن درگیری کودکان با تشنج، بالای ۶ ماه و کمتر از ۵ سال و بیشترین شیوع آن در ۲ ۵/۱ سالگی است. معمولا تشنج به دنبال تب ناشی از سرماخوردگی یا تب شدید ایجاد می شود، اما مهم ترین نکته ای که باید در نظر داشت؛ تب با تشنج به دنبال مننژیت است که باید به سرعت به آن رسیدگی کرد و کودک باید بستری شود.

▪ چه علایمی نشان دهنده بروز تشنج در کودک است؟
باتوجه به نوع تشنج، ممکن است کودک دچار اختلال هوشیاری شود یا اطرافیان را نشناسد، به صدا زدن پاسخ ندهد یا بیهوش روی زمین بیفتد. گاهی حرکات غیرارادی در اعضای بدن کودک ظاهر می شود که این حرکت ها ممکن است قسمتی از بدن یا تمام اعضا را درگیر کند. ممکن است کودک به شدت دست و پا بزند، روی زمین بیفتد، سر و چشم هایش به یک طرف بچرخد یا اینکه فقط یک دست یا یک پای او دچار حرکات تکان دهنده شدید شود و این حالت چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. معمولا این حمله ها کمتر از ۵ دقیقه طول می کشد. گاهی کودک در زمان حمله کنترل ادرار خود را از دست می دهد. ممکن است کودک برای چند لحظه به نقطه ای خیره شود و در این مدت متوجه اطراف نباشد. البته بیشتر کودکان دچار تب و تشنج ساده می شوند. والدین اظهار می کنند که از خانه تا رسیدن به سرکوچه این تشنج تمام می شود.

▪ اگر کودکی یک بار تشنج کند، والدین باید نگران حمله های تشنجی بعد و حتی تا آخر عمر در او باشند؟
معمولا تشنج عود نمی کند و قابل پیشگویی و پیشگیری هم نیست. در سنین پایین، مغز کودکان به افزایش درجه حرارت بدن حساس است، اما بیشتر آنها بعد از سن? سالگی، دچار تشنج نمی شوند. تشنج ناشی از تب، معمولا با مشکلات بعدی همراه نیست و روی مهارت های یادگیری و هوش کودک تاثیرگذار نخواهد بود. بچه هایی که تشنج می کنند معمولا به دارو نیاز ندارند اما در کودکانی که زیر یک سال، (۴ تا ۱۲ ماهه) اولین ابتلا را داشته اند، سابقه خانوادگی تب و تشنج و صرع در آنها وجود دارد یا بیش از ۲ بار و هر بار بیش از ۱۵ دقیقه این تشنج طول کشیده باشد، بیشتر باید مراقب باشند. از طرفی احتمال تشنج در پسرها بیشتر است.

▪ چه شیوه های درمانی ای برای این مشکل وجود دارد؟
معمولا برای کودکانی که برای اولین بار دچار تشنج می شوند، درمانی انجام نمی شود. تصمیم گیری درمانی در موارد خاصی که ذکر شد و البته همراه با معاینه دقیق و شرح حال و انجام اقدام های تشخیصی از جمله آزمایش مایع مغزی نخاعی، سی تی اسکن و ام .آر .آی و براساس تصمیم گیری پزشک است و معمولا با داروهای خاصی انجام می شود. نکته مهم در درمان این بیماری، ادامه روند درمان و توجه به توصیه های پزشک و پیگیری منظم است.

▪ والدین باید به چه نکته هایی توجه کنند؟
یکی از نکته های مهم و ضروری در کنترل تشنج، دستپاچه نشدن و پرهیز از انجام کارهایی است که نه تنها به کودک و فردی که در حال تشنج است کمک نمی کند، بلکه ممکن است باعث آسیب رساندن به او هم شود. مهم ترین اقدام در این زمان، قرار دادن کودک در مکانی امن و خواباندن او به پهلوی راست و خارج کردن لباس های تنگ است. باید صبر کنید تا تشنج کاملا برطرف و کودک هوشیار شود. از ضربه زدن یا تکان دادن کودک برای متوقف کردن تشنج خودداری کنید. مالیدن شانه ها، سوزن زدن به اندام ها و انگشت انداختن در گلو برای باز کردن دهان کمکی به بیمار نمی کند و حتی با تحریک رفلکس تهوع، باعث بروز استفراغ در او و خفگی می شود. باید دانست که تشنج، حرکات غیرارادی است و فردی که تشنج می کند، اصلا قادر به نوشیدن و خوردن نیست. اگر والدین آموزش دیده باشند، می توانند از شیاف دیازپام استفاده کنند.

▪ نکته ای در مورد مصرف داروها وجود دارد؟
بله. برخی والدین با توصیه های افراد غیرکارشناس، داروهای کودک را قبل از اتمام دوره های درمانی قطع می کنند در حالی که کودک باید تا زمانی که پزشک تجویز کرده، داروی ضدتشنج مصرف کند. هرگز نباید سرخود مقدار داروها را کاهش یا افزایش داد. طول درمان دارویی معمولا از شروع تا ۲ سال بعد از آخرین تشنج و براساس معاینه های پزشکی است. باید در دادن داروها مخصوصا شربت ها دقت کرد. شربت های ساختنی باید با میزان توصیه شده آب، رقیق و قبل از مصرف کاملا تکان داده شوند تا غلظت دارو یکنواخت شود. باید توجه داشت که شربت ها رسوب می کنند و اگر خوب هم زده نشوند، قسمت های پایین غلظت بیشتری دارند و مسمومیت دارویی ایجاد می کنند. همچنین باید توجه داشت که تغییر میزان برخی داروها با اندازه گیری سطح خونی آنهاست بنابراین معاینه های دوره ای کودک بسیار مهم است.

نکته دیگر اینکه برخی داروها روی استخوان کودک تاثیر دارند و باید مکمل ویتامینی دریافت شود. باید از کودکان مبتلا به حمله های تشنج همواره مراقبت کرد بدون آنکه فعالیت جسمی شان محدود شود. در زمان انجام کارهای حساس مثل شنا یا استحمام، حتما از نزدیک مراقب کودکتان باشید. اگر کودکتان تمایل به بالا رفتن از بلندی ها، درخت یا وسایل بازی دارد، نزد او بمانید.