مانسا موسی

[SɪʟᴠᴇʀMɪɴᴅ]

دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.

مانسا کانکان موسیٰ دهمین مانسای (امپراتور) امپراتوری مالی بود.[۱] او میان سال‌های ۱۳۱۲ (میلادی) تا ۱۳۳۷ (میلادی) و در زمانی که امپراتوری مالی در اوج نیرومندی خود بود فرمان راند. از او به خاطر سفر حج و نیز یاری‌رسانی‌اش به علوم اسلامی یاد می‌شود.

نوشتهٔ مجلهٔ تایم مانسا موسی یکی از ثروتمندترین افراد در همه دوره‌های تاریخ است.[۲] مورخان برآورد می‌کنند که مانسا موسی به پول امروزی، حدود ۴۰۰ میلیارد دلار ثروت داشته‌است.رسیدن به پادشاهی
مانسا موسی به احتمال زیاد میان سال‌های ۱۲۷۰ (میلادی) تا ۱۲۸۰ (میلادی) در خانواده‌ای از طبقه حاکم زاده شد. پیش از او برادرش، مانسا ابوبکر دوم، تا سال ۱۳۱۲ (میلادی) حاکم امپراتوری بود. مانسا ابوبکر برای کشف سرزمین‌های فرای اقیانوس اطلس از پادشاهی کناره‌گیری کرد و با ۲ هزار کشتی و شمار زیادی از مردان، زنان و بردگان، راهی سفر اکتشافی به اقیانوس اطلس شد. او هیچگاه از این سفر بازنگشت.[۲]

گسترش پادشاهی
وی امپراتوری مالی را که در باختر آفریقا جای دارد به داراترین و بزرگترین سرزمین این قاره تبدیل نمود. گفته می‌شود مانسا موسی در دوران حکومتش ۲۴ شهر را فتح نمود[۳] و قلمروی خود را به بخش‌هایی از کشورهایی که امروزه سنگال، موریتانی، مالی، بورکینافاسو، نیجر، گامبیا، گینه بیسائو، گینه و ساحل عاج هستند گسترش داد.

ثروت
در دوران حکومت او امپراتوری مالی بزرگترین تولیدکنندهٔ طلا بود. در این زمان تقاضا برای طلا در جهان به اندازه چشمگیری افزایش یافته بود. به گونه‌ای که نیمی از طلای جهان را در اختیار داشت و همه آن متعلق به شخص پادشاه بود.[۲][۴]

سفر حج
او در چهاردهمین سال پادشاهی خود به مکه رفت و با این سفر، ثروت مالی را به رخ جهان کشاند. او این سفر را از پایتختش نیانی آغاز نمود. از بالای رود نیجر گذشت و با گذر از موریتانی و الجزایر کنونی راه قاهره را پیش گرفت. خود مانسا موسی سوار بر اسب در جلوی کاروان و در پناه پانصد بَرده با پوشش زربفت روان‌بود. کاروان او از ۶۰ هزارتن از خدمتگذارانش تشکیل می‌شد که در میان آنان ۱۲هزار برده با پوشش زربافت و ابریشم ایرانی بودند. همچنین در این کاروان ۸۰ تا ۱۰۰ شتر بود که هر یک ۳۰۰ پوند طلا داشتند.[۲][۵][۶] موسی همهٔ این طلا را در راه حج به فقرا بخشید.[۷]

شاهدان عینی بسیاری که سفر حج موسی را در نوشته‌های خود آورده‌اند از ثروت و گشاده‌دستی او بهت‌زده بوده‌اند. موسی در ژوئیه ۱۳۲۵ (میلادی) با ناصر محمد سلطان پادشاهی مملوک (مصر) ملاقات کرد.[۸] جز این گشاده‌دستی‌ها، پرهیزکاری پادشاه و رفتار خوب همراهانش مورد توجه قرارگرفت.

ورشکستگی
گشاده‌دستی موسی در سفر حج ناخواسته موجب ویرانی اقتصادی مناطقی شد که کاروان وی از آن‌ها عبور می‌کرد. در شهرهای قاهره، مکه، و مدینه سرازیر شدن ناگهانی مقادیر زیاد طلا باعث کاهش ارزش این فلز برای چند دههٔ بعد و افزایش قیمت اجناس و ابزار دچار تورم شدیدی شد. در برگشت از مکه، زمانی که موسی از تأثیر بخشندگی‌هایش بر اقتصاد منطقه آگاه شد تمام طلای موجود در شهر قاهره را با بهرهٔ بالا وام گرفت تا تعادل به بازار بازگردد. این تنها دورهٔ گزارش‌شده در تاریخ است که تنها یک نفر مستقیماً قیمت طلا را در حوزهٔ مدیترانه کنترل می‌کرد.[۹] این قرض دادن ارزان و بازپس‌گیری گران طلا باعث ورشکستگی امپراتوری مانسا موسی شد. همچنین او برای سفر خود آنقدر خرج کرد که دیگر هیچ طلایی باقی نماند.[۲]

میراث
موسی از خود شمار زیادی مسجد، کتابخانه، مدرسه، دانشگاه و ساختمان‌های پرشکوه به جا گذاشت که برخی همچنان پابرجا هستند.[۲][۱۰]

مانسا موسی در بازگشت از مکه چندین دانشمند اسلامی، از جمله نوادگان مستقیم محمد، و یک شاعر و معمار اهل اندلس به نام ابواسحاق الساحلی را با خود به مالی آورد.[۲] ابواسحاق مسجد جینگاریبر را معماری کرد. برای ساخت این مسجد، موسی به او ۲۰۰ کیلوگرم طلا دستمزد داد.[۲]

او همچنین یکی پایه‌گذاران سنت آموزش در غرب آفریقا بود. به گونه‌ای که مردم از سراسر جهان برای تحصیل در جایی که بعدها دانشگاه سانکوره نام گرفت راهی تیمبوکتو می‌شدند.[۲]

وارثان
بعد از مرگ مانسا موسی پادشاهی او به دو پسرش رسید. اما آنها نتوانستند امپراطوری را نگه دارند و کشور به سرزمین‌های کوچک‌تر جدا شد و امپراطوری مالی فروپاشید. ورود اروپایی‌ها در دوران استعمار، پایان قطعی این پادشاهی بود.