روانشناسی موبایل

[eɴιɢмαтιc]

روانشناسی موبایل

چه تعریفی از تلفن همراه دارید؟ 
موبایل یک وسیله ارتباط جمعی است که سبب تسهیل برقراری ارتباط میشود. اما امروزه دیگر صرفا یک وسیله ارتباطی نیست بلکه وسیله بازی، عکاسی، فیلمبرداری، دفتر روزانه و دسترسی به اینترنت است؛ به عبارتی یک وسیله چندوجهی است.

چرا بعضی افراد در استفاده از تلفن همراه خود رعایت حق و حقوق و آسایش دیگران را نمیکنند؟

هنگام استفاده از هر تکنولوژیای باید آرامش هم داشته باشیم. در ساخت هر کدام از این وسایل، هوش و زحمت فراوانی به کار رفته پس باید از آنها بجا، به موقع و در جهت آرامش و آسایش خود و دیگران استفاده کنیم تا سلامت روان ما و سایرین حفظ شود. عدهای از افراد بهطور خودآگاه یا ناخودآگاه این نکته را رعایت نمیکنند. در اینجا استفاده از وسیله باعث سلب آرامش از دیگران میشود. به عنوان نمونه برخی از افراد، زنگهای گوشخراش و مردمآزار روی گوشی خود قرار میدهند و در هر جایی (حتی بیمارستان) از آن استفاده میکنند. چنین افرادی اغلب مهارت ارتباطی و اجتماعی ضعیفی دارند و دیگران را درک نمیکنند. خودخواه هستند و فقط میخواهند کار خودشان را راه بیندازند. در مواقع کمی هم این افراد دچار اختلالات روانشناختی یا شخصیتی هستند که همنوع خود را درک نمیکنند. آنها شخصیت ضداجتماعی دارند، خودشان را بالاتر از دیگران میبینند و به عبارتی خودپسند هستند.


آیا میتوان برای بعضی از افراد، اصطلاح اعتیاد به موبایل را به کار برد؟
شاید بهتر باشد به جای اعتیاد، از کلمه وابستگی استفاده کنیم. عدهای بهطور بیمارگونه به تماسهای مکرر با موبایل یا پیامک یا بازیهای آن رو میآورند. این وابستگی مانند یک مشغله فکری بروز میکند و احساس اجبار به استفاده از آن را به وجود میآورد. انگار شخص گمشدهای دارد که باید زودتر به آن برسد. همین امر باعث اتلاف وقت زیادی میشود. در گروه سنی نوجوانان هم میتواند باعث اختلال در تمرکز آنها در درس شود و نوجوان را حواسپرت، تحریکپذیر، زودرنج، خسته و مضطرب کند. بهعلاوه احتمال دارد عادات عصبیای مانند ناخن جویدن، کندن مو و لب در آنها بروز کند.



آیا لازم است در استفاده از موبایل محدودیتهایی اعمال شود؟
استفاده از هر وسیلهای باید قانونمند باشد. البته بعضی قانونها نوشته نشدهاند. بهعنوان نمونه، استفاده از تلفن همراه در تاکسی ممکن است سبب ناراحتی سایر افراد شود یا استفاده از آن در بیمارستان باعث آزار بیماران میشود. رعایت این نکات به احساس مسوولیت و نوعدوستی افراد دارد. اما از آنجا که شخصیت افراد متفاوت است و این حس مسوولیت را ندارند شاید لازم باشد محدودیتهایی بر حسب شرایط در بعضی مکانها و زمانها تعیین شود. البته ابتدا باید یک کار کارشناسی انجام شده و منافع و معنای آن سنجیده شود.


در مدارس آیا لازم است محدودیتهایی اعمال شود؟
طبیعی است که خانواده نگران فرزندان خود هستند و ترجیح میدهند با استفاده از موبایل در همه لحظات از آنها باخبر باشند. اما باید دانست که مدرسه فقط محل آموزش درس نیست بلکه محل آموزش مهارتهای اجتماعی است. مدرسه محلی است که در آن کودک اجتماعی شدن و ارتباط با دیگران را یاد میگیرد. بهعلاوه یاد میگیرد که مستقل باشد. پس نیازی نیست که خانوادهها فرزند خود را در آنجا کنترل کنند و بهتر است این کار را بر عهده اولیای مدرسه بگذارند. به علاوه مضرات استفاده از موبایل در مدرسه گاهی از منافع آن بیشتر است. به عنوان نمونه هنگامی که موبایل زنگ میزند توجه دانشآموز به درس کم میشود و او نگران است که اگر نتواند به گوشی خود جواب دهد والدیناش نگران خواهند شد. اما در ساعتهای بعد از مدرسه که دانشآموز در راه است، استفاده از آن منعی ندارد و شاید به نفع او باشد.


این باور که «استفاده از موبایل به جوانها احساس استقلال میبخشد» از نظر شما صحیح است؟
نه چندان. اعتمادبهنفس و حس استقلال، تزریقی نیست. دو نوع اعتمادبهنفس وجود دارد؛ واقعی و بادکنکی. اگر قرار است که وسیلهای سبب اعتمادبهنفس نوجوان شود، آن اعتمادبهنفس بادکنکی خواهد بود. یعنی مانند بادکنک بزرگ و باهیبت است اما با سر سوزنی فرو میریزد. برای ایجاد اعتمادبهنفس واقعی، مهارتهای ارتباطی شغلی، تحصیلی و احساس رضایت درونی لازم است. نمیتوان با کمک وسایل به جوان اعتمادبهنفس یا شخصیت بخشید. بهعلاوه احتمال دارد که با داشتن تلفن همراه روابط بین نوجوانها به هم بخورد. بهعنوان نمونه باعث فخرفروشی شود. باید تلفن همراه را به وقت و در جای خودش در اختیار نوجوان قرار داد، در زمانی که فرهنگ استفاده از آن را داشته باشد. بهعلاوه داشتن امکانات چندگانه برای آنها لازم نیست و گوشیای که فقط امکان صحبت و فرستادن پیامک داشته باشد برای آنها کفایت میکند.



لازم است افراد همیشه در دسترس باشند؟ نمیتوانند گاهی گوشی خود را جواب ندهند؟

افراد حقوق انسانی و فردی دارند. هر فردی آزاد است که با توجه به شرایط، برای خود حد و حدودی قائل باشد. حق دارد که آسایش، آرامش و آزادی داشته باشد و نباید در حریم شخصی وی وارد شد. اما در بعضی موارد این حد و حدود ممکن است باعث صدمه به دیگران شود که قابل قبول نیست. فرضا شخصی که در جلسه است باید موبایلاش را خاموش کند اما در بعضی مواقع از نظر شغلی یا موقعیتی به وجود وی نیاز است و خاموش کردن موبایل تبعاتی دارد. در این صورت نباید موبایل خاموش شود. به علاوه گاهی خاموش کردن موبایل سبب نگرانی خانواده میشود. پس با توجه به وجدان و رعایت حق و حقوق افراد، خودمان باید متوجه شویم که چه زمانی باید موبایلمان را خاموش کنیم.

عده زیادی به خصوص جوانها با پیروی از مد، دائما گوشیهای خود را تغییر میدهند. این مساله نشانه چیست؟
موبایل یک نیاز است که جدیدا در جامعه حس میشود. خرید آن گاهی متناسب با نیاز و کاملا متعارف است اما در بعضی شخصیتهای تنوعطلب که به آنها «گوشی باز» میگوییم، هیچ وسیلهای توجهشان را جلب نمیکند. آنها شاید نیازی به موبایل جدید نداشته باشند اما به دنبال نشان دادن خودشان هستند و امکان دارد که با این خرید بخواهند حفرههای شخصیتی یا عدم اعتمادبهنفس خود را جبران کنند. این افراد وسواس خرید دارند و هیچگاه از خرید خود راضی نخواهند شد. 


استفاده نابجا یا سوءاستفاده از موبایل چه اثراتی روی خانوادهها و افراد دارد؟
وجود آزادی در جامعه ضروری است اما نباید حریم شخصی افراد را فراموش کرد. نباید به حریم دیگران تجاوز کرد یا بدون اجازه از آنها عکس یا فیلم گرفت. این کار حریم خصوصی خانواده را از بین میبرد و بهداشت روانی آن را به هم میزند. یا به عنوان نمونه استفاده نابجا از پیامک در ذهن فرد مقابل ایجاد شک و تردید میکند. بهعنوان نمونه زن یک اساماس میگیرد و شوهرش شک میکند یا برعکس. آنها فکر میکنند طرف مقابل با چه کسی در تماس است؟ نکند غیرمتعارف باشد؟ همین امر شیرازه زندگی خانوادگی را دچار تزلزل میکند و سبب افزایش بیاعتمادی در خانوادهها میشود. گاهی هم ممکن است ارسال بلوتوثهای نامناسب (به نوجوانها) باعث به هم ریختن ذهنیت آنها شود.


میتوان شخصیت افراد را با پیامکهایی که میفرستند شناخت؟
شخصیتشناسی کار سادهای نیست. ممزوجی از ژنتیک، نژاد، خصوصیات روانشناختی و اجتماعی است و نمیتوان فقط با یک رفتار، شخصیت افراد را شناخت. اما شاید بتوان گفت عدهای که پیامکهای زیادی میفرستند، توجهطلب و تنوعجو هستند و میخواهند خودشان را به دیگران نشان دهند البته نمیتوان شخصیت خاصی را به آنها نسبت داد. در بعضی موارد هم افراد با شخصیتهای ضداجتماعی، برای آزار دیگران پیامکهای نامناسب ارسال میکنند.



آیا با استفاده زیاد از تلفن همراه روابط انسانی قربانی شده است؟
عده زیادی تلفن را جایگزین دید و بازدید و روابط نزدیک کردهاند. اما باید دانست که روابط اجتماعی انسانها فقط رابطه شنوایی نیست و نباید بهعنوان رفع تکلیف از موبایل استفاده کرد. برای ایجاد آرامش و تفاهم و سلامت روان لازم است که کنار هم بودن، نزدیک بودن، شنیدن و دیدن یکدیگر را فراموش نکنیم. تلفن همراه باید عامل تقویت روابط اجتماعی باشد، نه تضعیف آن.