09-11-2012، 19:32
تمامی اقوام انسانی از ابتداییترین دورانهای خود عقاید پزشکی خاصی در مورد تولد و مرگ و بیماریها داشتهاند. به طوری که بیماری را ناشی از اراده الهی، قدرت جادوگران و یا سایر منابع ماوراء الطبیعه میدانستند و لذا درمان را از آن دیدگاه دنبال میکردند. برخی از این عقاید تا دوران معاصر در غالب ایمان درمانی و مقبرههای مقدس باقی ماندهاست. گرچه خیزش پزشکی علمی در هزاره اخیر بسیاری از این روشها را ضعیف کردهاست.
پزشکی در دوران ماقبل تاریخ
گرچه پیشینه ثبت شدهای از گیاهانی که برای مقاصد دارویی استفاده میشدند وجود ندارد اما شواهدی وجود دارد که انسان اولیه پس از طی نسلها و در پی آزمون و خطا به خواص دارویی برخی گیاهان پی برد.
پزشکی بابل
استقرار تقویم و اختراع نوشتن علامت آغاز تاریخ ثبت شدهاست. دانستههای ما از دانش اولیه متشکل از قرصهای خاک رس منقوش به خط میخی و مهرهایی است که توسط پزشکان بین النهرین باستان مورد استفاده قرار میگرفتهاست. در موزه لوور ستون سنگی وجود دارد که قوانین حمورابی پادشاه بابل که در قرن ۱۸ پیش از میلاد را نشان میدهد. این قانون شامل قوانین سختی مربوط به پزشکی است. برای مثال، «اگر دکتر، در باز کردن آبسه، بیمار را کشت دست او قطع خواهد شد»؛ اما اگر بیمار کشته شده برده بود، دکتر به سادگی موظف شد تا برده دیگری تامین کند.
هرودوت مورخ یونانی، در مورد بابل اظهار کرده که هر بابلی یک پزشک آماتور بود، چون رسم بود بیمار را در خیابان قرار دهند چرا که هر عابری ممکن است مشاوره پزشکی ارائه دهد. غیب گویی با بررسی کبد حیوان قربانی شده به طور گستردهای اعمال میشد تا دوره بیماری را مشخص کنند.
پزشکی مصر باستان
در مورد پزشکی مصر باستان تصویر روشن تر میشود. نخستین پزشک ایمهوتپ Imhotep است، وزیر پادشاه جوزر در هزاره سوم پیش از میلاد که طراح یکی از قدیمیترین هرمها، هرم Ṣaqqārah است و بعدها به عنوان خدای پزشکی مصر همرده با خدای یونانی آسکلپیوس یاد شدهاست. از مطالعه پاپیروسهای مصری دانش قویتری به دست آندهاست به خصوص پاپیروسهای Ebers و ادوین اسمیت که در قرن ۱۹ کشف شدند. اولی لیستی از راههای جبران بلا، با جادوهای مناسب و یا وردخوانی است. دومی رسالههای جراحی در درمان زخمها و صدمات دیگر است.
برخلاف آنچه ممکن است انتظار رود، عمل گسترده از تخلیه بدن مرده در مصر منجر به انجام مطالعه آناتومی انسان نشد. اما مومیاییهای حفظ شده نشان دادند که صاحب آنها در زمان زندگی از چه بیماریهایی رنج میبرده، از جمله ورم مفاصل، سل، تورم مفاصل، نقرس، فساد و پوسیدگی دندان، سنگ مثانه و سنگ صفرا. شواهدی از schistosomiasis بیماری انگلی است که هنوز یک معضل پزشکی است یافت شدهاست. در این میان شواهدی دال بر سفلیس یا نرمی استخوان در آن دوران یافت نشدهاست.
جستجو برای اطلاعات مربوط به طب کهن طبیعتا منجر به هدایت ما از پاپیروسهای مصری به ادبیات عبری میشود. اگرچه کتاب مقدس شامل اطلاعات کمی در شیوههای درمانی از عهد عتیق است ولی غنی از اطلاعاتی در مورد بهداشت شخصی و اجتماعی است. یهودیان در واقع از پیشگامان در امور مربوط به سلامت عمومی هستند.
پزشکی ایران باستان
تمرین و مطالعه پزشکی در ایران دارای سابقه طولانی و پرکاری است. موقعیت ایران در تقاطع شرق و غرب آن را در قلب تحولات در هر دو پزشکی یونان باستان و هند قرار دادهاست. بسیاری از پیشرفتها توسط ایرانیان در هر دو دوران قبل و بعد از اسلام به این دانش اضافه شد.
اولین نسل از پزشکان پارسی در دانشگاه جندیشاپور، آموزش دیده بودند که گفته میشود نخستین بیمارستان آموزشی که ابداع شدهاست. رازی به عنوان مثال، اولین پزشکی است که از مصرف الکل به طور منظم در حرفه خود استفاده کرد.
کتاب جامع پزشکی (الحاوی) نوشته شده توسط رازی پزشک و شیمیدان بزرگ ایرانی بود در این کتاب رازی به ثبت بیماریها و روشهای درمانی به کار برده در مورد آنها پرداختهاست. همچنین کتاب رازی در مورد سرخک و آبله در معرفی این دو بیماری در اروپا بسیار تاثیر گذار بود.
ابن سینا فیلسوف معتزله و پزشک بزرگ چهره دیگر تاثیر گذار پزشکی ایران است که کتاب قانون در طب او را عدهای معروفترین کتاب در تاریخ طب در نظر گرفتهاند. این کتاب متن استاندارد تحصیل پزشکی در تمام اروپا تا عصر روشنگری بود.
پزشکی روم و یونان باستان
پزشکی در یونان باستان تحت تاثیر سنتهای پزشکی بابلیها و مصریها ایجاد شدهاست. یونانیان باستان به ایجاد یک سیستم پزشکی مزاجی که در درمان به دنبال بازگرداندن توازن مزاج در داخل بدن است نائل شدند. چهره بزرگ در طب یونان باستان بقراط بود، که او راپدر "از طب مدرن میدانند. کورپس بقراطی میمجموعهای از حدود هفتاد اثر از کارهای اولیه پزشکی یونان باستان است که تحت تاثیر قوی بقراط و شاگردانش است. سوگند بقراط برای پزشکان یکی از معروفترین باقیماندههای آن دوران است که هنوز هم به کار میرود.
پزشکی در دوران ماقبل تاریخ
گرچه پیشینه ثبت شدهای از گیاهانی که برای مقاصد دارویی استفاده میشدند وجود ندارد اما شواهدی وجود دارد که انسان اولیه پس از طی نسلها و در پی آزمون و خطا به خواص دارویی برخی گیاهان پی برد.
پزشکی بابل
استقرار تقویم و اختراع نوشتن علامت آغاز تاریخ ثبت شدهاست. دانستههای ما از دانش اولیه متشکل از قرصهای خاک رس منقوش به خط میخی و مهرهایی است که توسط پزشکان بین النهرین باستان مورد استفاده قرار میگرفتهاست. در موزه لوور ستون سنگی وجود دارد که قوانین حمورابی پادشاه بابل که در قرن ۱۸ پیش از میلاد را نشان میدهد. این قانون شامل قوانین سختی مربوط به پزشکی است. برای مثال، «اگر دکتر، در باز کردن آبسه، بیمار را کشت دست او قطع خواهد شد»؛ اما اگر بیمار کشته شده برده بود، دکتر به سادگی موظف شد تا برده دیگری تامین کند.
هرودوت مورخ یونانی، در مورد بابل اظهار کرده که هر بابلی یک پزشک آماتور بود، چون رسم بود بیمار را در خیابان قرار دهند چرا که هر عابری ممکن است مشاوره پزشکی ارائه دهد. غیب گویی با بررسی کبد حیوان قربانی شده به طور گستردهای اعمال میشد تا دوره بیماری را مشخص کنند.
پزشکی مصر باستان
در مورد پزشکی مصر باستان تصویر روشن تر میشود. نخستین پزشک ایمهوتپ Imhotep است، وزیر پادشاه جوزر در هزاره سوم پیش از میلاد که طراح یکی از قدیمیترین هرمها، هرم Ṣaqqārah است و بعدها به عنوان خدای پزشکی مصر همرده با خدای یونانی آسکلپیوس یاد شدهاست. از مطالعه پاپیروسهای مصری دانش قویتری به دست آندهاست به خصوص پاپیروسهای Ebers و ادوین اسمیت که در قرن ۱۹ کشف شدند. اولی لیستی از راههای جبران بلا، با جادوهای مناسب و یا وردخوانی است. دومی رسالههای جراحی در درمان زخمها و صدمات دیگر است.
برخلاف آنچه ممکن است انتظار رود، عمل گسترده از تخلیه بدن مرده در مصر منجر به انجام مطالعه آناتومی انسان نشد. اما مومیاییهای حفظ شده نشان دادند که صاحب آنها در زمان زندگی از چه بیماریهایی رنج میبرده، از جمله ورم مفاصل، سل، تورم مفاصل، نقرس، فساد و پوسیدگی دندان، سنگ مثانه و سنگ صفرا. شواهدی از schistosomiasis بیماری انگلی است که هنوز یک معضل پزشکی است یافت شدهاست. در این میان شواهدی دال بر سفلیس یا نرمی استخوان در آن دوران یافت نشدهاست.
جستجو برای اطلاعات مربوط به طب کهن طبیعتا منجر به هدایت ما از پاپیروسهای مصری به ادبیات عبری میشود. اگرچه کتاب مقدس شامل اطلاعات کمی در شیوههای درمانی از عهد عتیق است ولی غنی از اطلاعاتی در مورد بهداشت شخصی و اجتماعی است. یهودیان در واقع از پیشگامان در امور مربوط به سلامت عمومی هستند.
پزشکی ایران باستان
تمرین و مطالعه پزشکی در ایران دارای سابقه طولانی و پرکاری است. موقعیت ایران در تقاطع شرق و غرب آن را در قلب تحولات در هر دو پزشکی یونان باستان و هند قرار دادهاست. بسیاری از پیشرفتها توسط ایرانیان در هر دو دوران قبل و بعد از اسلام به این دانش اضافه شد.
اولین نسل از پزشکان پارسی در دانشگاه جندیشاپور، آموزش دیده بودند که گفته میشود نخستین بیمارستان آموزشی که ابداع شدهاست. رازی به عنوان مثال، اولین پزشکی است که از مصرف الکل به طور منظم در حرفه خود استفاده کرد.
کتاب جامع پزشکی (الحاوی) نوشته شده توسط رازی پزشک و شیمیدان بزرگ ایرانی بود در این کتاب رازی به ثبت بیماریها و روشهای درمانی به کار برده در مورد آنها پرداختهاست. همچنین کتاب رازی در مورد سرخک و آبله در معرفی این دو بیماری در اروپا بسیار تاثیر گذار بود.
ابن سینا فیلسوف معتزله و پزشک بزرگ چهره دیگر تاثیر گذار پزشکی ایران است که کتاب قانون در طب او را عدهای معروفترین کتاب در تاریخ طب در نظر گرفتهاند. این کتاب متن استاندارد تحصیل پزشکی در تمام اروپا تا عصر روشنگری بود.
پزشکی روم و یونان باستان
پزشکی در یونان باستان تحت تاثیر سنتهای پزشکی بابلیها و مصریها ایجاد شدهاست. یونانیان باستان به ایجاد یک سیستم پزشکی مزاجی که در درمان به دنبال بازگرداندن توازن مزاج در داخل بدن است نائل شدند. چهره بزرگ در طب یونان باستان بقراط بود، که او راپدر "از طب مدرن میدانند. کورپس بقراطی میمجموعهای از حدود هفتاد اثر از کارهای اولیه پزشکی یونان باستان است که تحت تاثیر قوی بقراط و شاگردانش است. سوگند بقراط برای پزشکان یکی از معروفترین باقیماندههای آن دوران است که هنوز هم به کار میرود.