ـسـيسـتـم ـاعصـاب

[eɴιɢмαтιc]

عصب بویایی - مسیر عصب بویایی-قشر بویایی

صب بویایی(به انگلیسی: Olfactory nerve)‏ اولین زوج از میان دوازده زوج عصب مغزیاست.این عصب جزیی از دستگاه بویاییاست.عصب بویایی فاقد هسته بوده و مسیر کوتاهی در دستگاه عصبی مرکزیدارد.عصب بویایی همانند عصب بینایی[۱]و برخلاف سایر اعصاب مغزی، جزو دستگاه عصبی مرکزی محسوب می شود.گیرندههای حسی بویایی در غشاء مخاط بویایی که یک ناحیه اختصاصی به وسعت 5/2 سانتی متر در هر غشاء مخاط بینی است، قرار دارند[۲].این گیرندهها به رایحههای مختلف، پاسخهای گوناگون می دهند..پیامهای بویایی برخلاف اطلاعات حسی دیگر از تالاموس عبور نمی کنند.
مسیر عصب بویایی

نورونهای بویایی از اپی تلیوم بویایی واقع در قسمت فوقانی حفره بینی شروع می شوند.این نورونها دوقطبی بوده که در میان اپی تلیوم بویایی انتشار می یابند و حاوی گیرندههای حساس بویایی هستند.آکسون های نورونهای دو قطبی، عصب بویایی را می سازند.رشته ها(آکسون ها)ی عصب بویایی[۳] در پیاز بویایی[۴] خاتمه می یابند.دو پیاز بویایی بوسیله رابط پیشین(قدامی) با یکدیگر نیز ارتباط دارند.آکسونهای عصب بویایی از طریق صفحه غربالی استخوان پرویزنی(Ethmoid) به حفره جمجمه وارد شده که در پیاز بویایی پایان می یابند.پیاز بویایی یک توده عصبی بیضی شکل به طول 12 میلی متر و عرض 5 میلی متر است که بر روی تیغه غربالی استخوان پرویزنی تکیه کرده و آکسونهای عصب بویایی به سطح تحتانی آن وارد می شوند[۵].دو پیاز بویایی که در ارتباط با زوج یکم مغزی هستند، در کف لوب پیشانی[۶] قرار می گیرند.

آکسونهای عصب بویایی فاقد میلین هستند.نورونهای اولیه بویایی در حال نابودی و جایگزینی مداوم بوده و توسط سلولهای پیش ساز اپی تلیوم بویایی جایگزین می شوند و این درحالی است که هیچ یک از نورونهای دیگر در دستگاه عصبی توسط سلولهای پیش ساز جایگزین نمی شوند.

قشر بویایی

انتقال اطلاعات بویایی از پیاز بویایی به نیمکرههای مغزی، ازطریق راه بویایی[۸] صورت می گیرد.سلول قشری اصلی عبارت است از سلول میترال که دندریت آنها وارد چندین گلومرول بویایی شده و حدود هزار آکسون نورون دوقطبی را دریافت می کند[۹].آکسون سلولهای میترال(همچنین سلولهای کلافه ای) در راه بویایی قرار می گیرند و ازطریق سه نوار خارجی، میانی و داخلی، وارد نواحی بویایی نیمکرههای مغز می گردند.مسیر بویایی به مراکز عالی قشر مخ یک طرفه است، درحالی که راههای حسی دیگر به طرف قشر مغز به طور کامل و یا اکثرا تقاطع می کنند.

قشر مخ بر اساس تکامل شامل آرکی کورتکس، پالئوکورتکس و نئوکورتکس است.آرکی کورتکس و پالئوکورتکس که در مجموع آلوکورتکس گفته می شود، مربوط به بویایی است.نواحی بویایی قشر مخ عبارتنداز[۱۰]:
ناحیه بویایی خارجی(اولیه) که اکثر فیبرها در این قسمت پایان می یابند.
ناحیه بویایی داخلی(ناحیه سپتال)
ناحیه بویایی میانی