آنچه باید درباره کودکـان بدآنید [ از تولد تا نوجوانی ]

[eɴιɢмαтιc]

 پیامدهای گوشی بازی به جای بازیگوشی


آپارتمان نشینی تقریبا اجتناب ناپذیر است؛ به ویژه در شهرهای بزرگ که جمعیت زیادی را در دل خود جای داده اند اما چه کنیم که مضرات آپارتمان نشینی را به ویژه در کودکان مان و نیز کودک درونمان کمتر کنیم؟ ... بله! مضرات! به سراغ «فائقه صدیقی» کارشناس روانشناسی رفتیم تا مضرات و راه فرار از آنها را بشناسیم.

گردن نهادنی سخت

با وجود تفاوت های سبک زندگی سنتی و امروزی، باید بپذیریم که به علت محدودیت ها، هزینه های بالای مسکن و مهاجرت ها، زندگی آپارتمان نشینی در عصر حاضر اجتناب ناپذیر شده و چاره ای جز گردن نهادن به آن نیست. از این رو باید بپذیریم که آپارتمان نشینی را با تمام مزایا و مضرات آن، خوب بشناسیم و با این شناخت، به جنگ مشکلات آ« برویم تا کمتر آسیب ها نصیب اعضای خانواده، به ویژه کودکان شود چون آپارتمان نشینی عرصه را بیشتر از همه برای کودکان تنگ می کند و شادی و نشاط را از آنها می گیرد.

بعضی از روانشناسان می گویند در صورتی که شرایط خاص و مطلوبی در این مجموعه ها رعایت نشود، سکونت در این سازه های تنگ و سرد تاثیر نامطلوبی بر روی افراد ساکن آنها خواهد گذاشت و در صورتی که نیازهای روحی افراد اقناع نشود، فرد در معرض ابتلا به بیماری افسردگی قرار می گیرد.

تعریف یک مسکن مناسب

در تعریف یک مسکن مناسب از دو ویژگی ارتباط افقی و عمودی نام برده می شود. ارتباط افقی یکی از نیازهای اولیه و اساسی انسان است که حافظ کیان خانواده و روابط بین اعضای آن است. منظور از ارتباط عمودی این است که در عین داشتن محیطی سالم و گرم، روابط بین همسایه ها و ارتباط بین خانواده ها نیز باید وجود داشته باشد.

پس محیط مسکونی مناسب، برآوردنده نیازهای مختلف روانی، اجتماعی و زیستی است. بر این اساس، مهمترین مسئله یک محیط مسکونی ایجاد زمینه مناسب برای انطباق فرد با اجتماع و پیرامون وی و آماده سازی برای ورود او به جامعه است.

در معماری سنتی و قدیمی، حیاط خصوصی محل مناسبی برای پرورش گل و گیاه، نگهداری حیوانات خانگی، استفاده از نور مستقیم آفتاب بود. میهمانی های خانوادگی و دور هم نشینی ها باعث افزایش مهر و محبت در بین اعضای خانواده ها بود و تمام این عوامل در پرورش روح و روان فرد و جلوگیری از افسردگی نقش مهمی داشت. متاسفانه در زندگی آپارتمانی حداکثر آنها حذف شده که نگرانی هایی در پی دارد.

مزایایی که باید برای رسیدن به آن همت کرد

آپارتمان نشینی در کنار معایب، مزایایی هم دارد که به شرط ارتباط صحیح و عاطفی بین ساکنان آپارتمان به وجود خواهد آمد و آن اینکه افراد در کارها به هم کمک می کنند. حس داوطلبانه و مسئولیت پذیری اجتماعی به خوبی ترویج می یابد و محیطی مناسب و امن برای برخوردهای اجتماعی کودکان و حتی بزرگسالان به وجود می آید.

وابستگی ها

پدر و مادرها همیشه نگران امنیت و رفاه کودکانشان هستند و تمایل دارند تمام نیازها، اسباب بازی ها، محل بازی و دوستان فرزند را تحت کنترل داشته باشند. افزایش تعداد وعده های غذایی، تماشای تلویزیون، نبود خلاقیت در بازی ها و وابستگی بیش از حد کودکان به والدین باعث می شود که آنها به استقلال شخصیتی نرسند.

کم تحرکی

کم تحرکی کودکان باعث از بین رفتن تعادل روحی می شود و کودکانی که به دلایل مختلف تعادل روحی ندارند، به تدریج مبتلا به خستگی مزمن می شوند. در صورتی که کودکان از لحاظ روحی و روانی نیاز به بازی و سروصدا دارند ولی به علت ایجاد مزاحمت برای همسایه ها والدین به ناچار کودکان را از سروصدا و بازی های پرتحرک منع می کنند.

کودک کم تحرک نیز به دنبال تخلیه نشدن انرژی، دچار مشکلات روانی شده و در آینده نسلی چاق، افسرده، کم تحرک و بی روحیه به جامعه وارد می شوند.

شاید جایگزین کردن کارهایی مثل بازی در پارک ها برای جبران این موضوع پیشنهاد شود اما این بازی ها همیشگی نیست و تابع شرایط خاص زمانی و مکانی است. مراقبت همیشگی در پارک نیاز است و اگر کودک بخواهد شب ها بازی کند، فضاهای خارج از اپارتمان برای او مفید نیستند.

ورود به فضای مجازی

تخلیه ناقص انرژی و ایجاد مشکلاتی مثل افسردگی، لجبازی، سرکوب تمایل کودکان و یا بیش فعالی، به مرور او را به فضای مجازی وارد می کند که در چنین حالتی مسائل فراتر از واقعیت برای آنها لذتبخش می شود. خودشان هم به نوعی از این طریق تایید می شوند و چون بازی و سرگرمی در دنیای مجازی را قبول دارند، احساس رضایت و لذت کرده و این رویه را تکرار می کنند.

به این ترتیب تنهایی شان بیشتر شده و از جمع دوستان خانوادگی هم خارج می شوند. در صورتی که کودکان ما باید سختی های زندگی را یاد گرفته و به صورت عملی، مهارت های زندگی را چه در خانواده و چه در جامعه از نزدیک لمس و تجربه کنند. حتی خطوط قرمز دوستی های اجتماعی هم باید آموزش داده شود تا در آینده بتوانند برای خود فردی موفق باشند و تصمیم های درستی بگیرند.

کدام نسل؟...

متاسفانه وابستگی بعضی از والدین برای فرار از عواقب بعدی آزادی کودکان، آنها را به نوعی پشت میزنشین، پشت کامپیوترنشین و پشت تلویزیون نشین کرده است. امروز بچه ها را دائم مشغول بازی با تبلت و غرق در شبکه های اجتماعی می بینیم و متاسفانه ظهور قارچ گونه شبکه های ماهواره ای باعث می شود کودک به تسخیر آنها درآید، بیشتر به انزوا کشیده می شوند و حالا تصور کنید اوضاع به همین منوال پیش برود؛ نسلی وابسته و بدون استقلال که لازم است هویت شخصیتی خود را بشناسند. درگیری هویتی اولین ارمغان نسل آپارتمان نشین است.

چاره

می توان از طریق ایجاد امکانات ورزشی و تفریحی فوق برنامه های سالم برای کودکان و نوجوانان ساکن آپارتمان ها ،تقویت و تحکیم روابط خانوادگی و پر کردن صحیح اوقات فراغت، شرایط را برای سکونت افراد مساعدتر کرد و از بروز مشکلات روحی – روانی جلوگیری کرد. نباید اجازه بدهیم به خاطر آپارتمان نشینی، کودکان مان به جای بازیگوشی، گوشی بازی کنند.

حبس کودک در چاردیواری
 
قرار دادن کودک در محیطی بسته و محصور به دیوارهای تنگ معروف به «چاردیواری» واقعا سخت است، به ویژه اگر کودک درون شما هم زنده باشد و باز هم ویژه تر آنکه در خانه ای بزرگ و درلباز بادرخت های بزرگ و سایه دار زندگی کرده باشید.

زندگی آپارتمان نشینی را باید با بد و خوبش بپذیریم اما مراقبت از کودکان و به حداقل رساندن آسیب های این سبک زندگی، موضوعی است که سراغش را از دکتر ابراهیم صادقی فوق، تخصص اطفال گرفتیم.

سال های اول زندگی، بازی و شخصیت

می گویند شخصیت آدم ها در بچگی قوام پیدا می کند. دکتر صادقی در این باره می گوید: «سال های اول زندگی برای رشد و شکوفایی استعدادهای کودکان اهمیت بالایی دارد. کودکان در سنین پایین باید با محیط اطراف و طبیعی برخورد کرده و آشنایی عملی با آنها پیدا کنند. آموزه های دینی نیز تاکید دارند که کودک باید در دوران کودکی بیشتر از هر زمانی به بازی و تفریح بپردازد. بازی کردن ضرورتی حیاتی در کاهش تکانه های فردی کودکان بوده و به ایجاد شخصیت مناسب در آینده کمک شایانی می کند. زندگی در محیط های آپارتمانی موجب اختلال در این روند می شود.»

محیط بسته آپارتمان و قطع رابطه با طبیعت

این متخصص کودکان با دیدی عرفانی، از طبیعت به درون کودک نگاه می کند: «محیط به طور کلی در آپارتمان بسته بوده و ارتباط بچه با طبیعت را به عنوان نبوغ آفرینش قطع کرده و سبب ایجاد مانع در رشد و شکوفایی کودک می شود.
با کم شدن رابطه کودک با محیط اطراف، به طور طبیعی کودکان به طرف بازی های کامپیوتری و سرگرمی های الکترونیکی کشانده می شوند که مهم ترین عامل سوءتغذیه و چاقی و بی اشتهایی و پرخوری عصبی است.»

هیس... آرام تر

ما ایرانی ها برای همسایه هایمان احترام زیادی قائلیم و معتقدیم در صورت بروز مشکل، آنها قبل از فامیل به داد ما می رسند و یک مثل زیبا هم در این زمینه داریم: «همسایه خوب از فامیل بهتر است!» به همین سبب حاضر نیستیم با سروصدای بچه هایمان شاهد رنجش آنها باشیم.

دکتر صادقی معتقد است: «از نکات مهم در تربیت کودکان، سرکوب آزادی های آنها است؛ به این معنی که ممانعت از آزادی آنها و تذکرات مکرر موج ببروز تنش های درونی این عزیزان می شود و تاثیرات سوء آن در آینده رفتاری کودکان نمایان می شود.
در زندگی آپارتمانی، به ویژه وقتی ساکن طبقه های بالاتر هستیم، به سبب فرهنگ ایرانی اسلامی که همسایگان را نزدیک تر از بستگان می داند، برای رعایت حال آنها ممکن است فرزندان مان را از فعالیت های بدنی در خانه منع کرده و میل کودک به فعالیت بدنی را سرکوب کنیم.»

سقوط از ارتفاع

سقوط از ارتفاع هم از مشکلاتی است که ساکنان آپارتمان ها را تهدید می کند. یک بالکن کوچک و کلی وسیله در آن و یک حرکت اشتباه به ویژه در کودکان می تواند حادثه ساز شود.

دکتر صادقی در این باره می گوید: «از نکات قابل توجه دیگر در زندگی های آپارتمانی، خطر صدمات جسمی به علت حوادث و احیانا سقوط است. از آنجا که حوادث و سوانح از علل مهم مرگ و میر در کشورمان است، بنابراین باید مراقب باشیم و تمهیدات ویژه ای برای جلوگیری از سقوط در کودکان اندیشیده شود. برای جلوگیری از سایر حوادث در درجه اول پرهیز از آپارتمان نشینی و بعد اصلاح ساختار آپارتمان ها با رعایت اصول مهندسی و در صورت نیاز ایجاد فرهنگ آن است.»

ضرورت ویتامین D

ویتامین حساس و حیاتی D این روزها کمیاب شده است! شاید به دلیل سبک زندگی ما باشد. دکتر صادقی معتقد است: «کمبود ویتامین D در حال حاضر یکی از مسائل و مشکلات فراگیر در کشورمان است. ویتامین در مراحل تولید علاوه بر کبد و کلیه و روده نیاز به تابش نور و اشعه خورشید نیز داشته که در زندگی آپارتمانی به علت تماس کم با نور می تواند در فرآیند تولید با مشکل مواجه شود. ویتامین D در فرآیند اسکلت بندی و متابولیسم استخوان ها نقش مهمی دارد و کمبود آن می تواند باعث بیماری راشینیسم و عفونت های تنفسی و مشکلات در ساختمان جمجمه شود.»

کم تحرکی و چاقی

این پزشک کودکان درباره کم تحرکی بچه ها در زندگی آپارتمانی نظر دیگری هم دارد: «زندگی کم تحرک و چاقی ناشی از آن شروع مشکلات این افراد در آینده بوده که می تواند منجر به ایجاد بیماری قلبی و عروقی در سنین پایین، فشار خون، دیابت و مشکلات عصبی – عضلانی و اسکلتی شود. از مشکلات دیگر زندگی آپارتمانی محروم شدن کودکان از بازی های دسته جمعی است که این نوع بازی ها از ستون های اصلی ایجاد اعتماد به نفس در کودکان است.»

تنظیم: ندا عبدی، بهرنگ منتخبی

کارشناس: فائقه صدیقی، رواشناس - دکتر ابراهیم صادقی، فوق تخصص اطفال