گلاب گیری

[L²evi]

     

ایرانیان از نخستین کسانی هستند که از گذشته‌های دور به ویژگی‌های خوراکی و درمانی گل سرخ (محمدی) پی برده‌اند. طبق اسناد بین‌المللی، مبداء تولید گلاب،ایران و مبداء تولید اسانس گل سرخ (محمدی) و عصاره گلبرگ‌های تازه، یونان ذکر شده‌است.
کاشت گل‎محمدی در ایران قدمتی حدود 7 هزار ساله دارد و مراسم گلابگیری آیینی 1000 ساله است که در طول زمان تغییراتی بسیار جزیی داشته است. گلاب قمصر که از نظر مرغوبیت بهترین گلاب جهان بشمار می‎رود، از نظر مذهبی نیز دارای ارج و قرب است. علاوه بر آنکه برای معطر کردن فضاهای مذهبی بکار می‎رود، هر ساله در تاریخ 9ذی‎الحجه خانه خدا توسط این گلاب ناب شسته می‎شود.
عجیب است که زیباترین گل‎ها و خوشبوترین گلاب‎های کشور چهار فصل ما از دل کویری چنین خشک بیرون می‎آید. کاشان شهری در 240 کیلومتری تهران، در استان اصفهان، میان کوه‎های کرکس و در کویر مرکزی ایران قرار گرفته و آب و هوایی گرم و بیابانی و خشک دارد.
زیبایی گل محمدی و استشمام رایحه خوش و دل انگیز آن قبل از جدا شدن از شاخسار، جاذبه‌های گلستان‌ها و مشاهده  گل چینی و نیز رویت نحوه استحصال گلاب از نزدیک، پای صدها هزار گردشگر داخلی و خارجی را به کاشان و مراکز گلاب گیری باز می‌کند که این باعث جذب توریسم و توسعه صنعت گردشگری و به تبع آن ایجاد اشتغال و درآمد و افزایش سطح اقتصاد شده است.
به ندرت گردشگرانی که وارد کاشان و مراکز تابعه می‌شوند، گلاب و عرقیات با خودشان به عنوان سوغات نمی‌برند.
به همین علت غالب اشخاصی که در مراکز گل خیز سکونت دارند، از طرق مراحل مختلف گلاب گیری(گل چینی، گل فروشی، گلاب گیری، فروش و عرضه گلاب و...) امرار معاش می‌کنند.
بسیاری ازگلاب گیران و گلاب فروشان، پاره‌ای از فضاهای منزل‌شان را به انبار نگهداری یا فروش گلاب اختصاص می‌دهند یا این که منزل‌شان را به تناسب حجم کارشان شکل می‌دهند. دسترسی به آب جاری یا آب شبکه سراسری برای گلاب گیری از این جمله است.
گلاب عصاره گل محمدی است ،که با فن و تکنیک بومی و سنتی استحصال می‌کنند. قمصر یک از مراکز عمده گل خیز، گل محمدی است که از دیرباز گلاب آن زبانزد خاص و عام بوده است به طوری که نام آن با نام گلاب عجین گشته و غالبا آن را با گلاب می‌شناسند. به همین علت در طول فصل گلاب‌گیری هزاران نفر از اقصی نقاط ایران و جهان به منطقه می‌آیند تا از نزدیک نحوه گلاب گیری را مشاهده نمایند.
امروزه علاوه بر قمصر، در مناطق دیگر مانند نیاسر، برزک ، کامو، وادقان، ون، دره استحصال و در پاره‌ای از آبادی‌های کوهپایه‌ای و سردسیر، به کاشت گل محمدی می‌پردازند و گل آن را به نزدیک‌ترین مرکز گلاب‌گیری می‌فروشند.
با شروع فصل گلاب‌گیری، گلستان‌های تمام مناطق مملو از افراد خانواده از کوچک، بزرگ و زن، مرد می‌شود. خانواده‌هایی که صاحب گستان هستند و خودشان گلاب‌گیر هستند، در طول این فصل بیشتر اوقات خود را صرف گل‌چینی و گلاب‌گیری می‌کنند .
به افرادی که گل می‌چینند، گل چین می‌گویند. گل چین‌ها از اوایل صبح قبل از طلوع آفتاب شروع به گل چینی می‌کنند و سعی می‌کنند تمام گل گلستان را تا قبل از طلوع آفتاب بچینند. چون معتقدند گل قبل از طلوع خورشید عطر و بوی زیادتری دارد. معمولا گل را، به کمک ناخن انگشت شست و ناخن انگشت سبابه از سر شاخه جدا می‌کنند. گفتنی است چون عصاره گل در قسمت ته گل که به شاخه وصل است متراکم می‌شود، سعی می‌کنند گل را از بند جدا کنند.
فرآیند گلابگیری به این شکل است که دیگ‌های بزرگ را پر از گلبرگ‌های گل محمدی و آب کرده روی تل هیزم می‌گذارند و گلاب را با تقطیر بدست می‌آورند. پیش از این برای مراسم گلابگیری دیگ مخصوص و گل‌های محمدی را کنار رودخانه‌ها می‌بردند و ضمن خواندن ادعیه مذهبی مراسم را انجام می‌دادند.
گرچه گلابگیری رایج امروزی، صنعتی ساده به حساب می‌آید و در اغلب نقاط سرزمین پهناور ایران نیز به همین سبک انجام می‌شود، اما تهیه گلاب ناب مستلزم رعایت نکات زیادی است که در واقع نیاز به دانستن هنر گلابگیری دارد. شهر قمصر کاشان با قرارگرفتن در کنار شبکه ارتباطی اصلی کشور آزاد راه خلیج فارس و محور کاشان قمصر اصفهان می‌تواند یکی از محورهای گردشگری کشور باشد.
آیین‌های گل چینی و گلابگیری در قمصر و سایر نقاط گلخیز کاشان هرسال از اوایل اردیبهشت ماه آغاز می‌شود و تا اواخر خرداد ماه ادامه دارد. در این ایام،اکثر مناطق گل محمدی و گلابگیری سنتی کاشان پذیرای گردشگران بی شمار است.
از گلاب برای رفع عوارض حادث از زکام، قطع خونریزی از سینه، خشونت صدا، ضد سرفه، خفقان گرم، درد معده و روده، دل پیچه سرد و گرم، درد کبد و طحال، علاج نزله سرد ،سردرد‌های گرم، دردچشم تقویت حواس، ایجاد نشاط، تقویت دل، رفع خماری، بی هوشی، خفقان استفاده می‌گردد.
به دلیل خاصیت ضد عفونی کنندگی ، یکی از پاک کننده‌های قوی برای پوست‌های خشک و حساس است.