اولین مدرسه ی آرتیستی ایران چه زمانی تاسیس شد؟

[F A R ! N]

بیستم اردیبهشت ماه، روزی است که اولین مدرسه سینمایی آرتیستی تاسیس شد.

به گزارش ایسنا، ۲۰ اردیبهشت ماه سال۱۳۰۹، روز تاسیس اولین مدرسه سینمایی در ایران است که یک مهاجر ارمنی- روسی بنیانگذار آن بوده است. مدرسه‌ای که حالا با نام‌های آکادمی‌های تخصصی سینمایی، موسسه‌های آموزشی، مدرسه‌ها و مکتب‌های سینمایی به کار خودش ادامه می‌دهد تا بازیگران، کارگردانان، فیلمبرداران و... بسیاری را به حوزه سینما معرفی کند.

آوانس اوگانیانس مهاجری ارمنی- روسی بود که در سال ۱۲۷۹ در عشق آباد ترکمنستان متولد شد. او پس از اتمام تحصیلاتش در رشته‌ی سینما در هنرستان سینمایی مسکو، پس از متارکه با همسرش به همراه دختر نوجوانش از طریق مشهد وارد ایران و بعد تهران شد.

آن‌طور که در کتاب تاریخ سینمای ایران جمال امید آمده است:«او فکر تاسیس مدرسه سینمایی و فیلمسازی در ایران را با یکی دیگر از مهاجران روسی، گریشا ساکورا لیدزه (صاحب سینما مایاک) در میان گذاشت و با تشویق و یاری مالی او کارش را شروع کرد. در آن زمان سه سال از سینمای ناطق می‌گذشت و در تهران، سینماها همچنان به نمایش فیلم‌های صامت می‌پرداختند. "هارولد لوید"، "چارلی چاپلین"، "ایوان ماژوخین"، "می مارش"، "اتم قرانت"،"ریچارد تالماج"، "انی اندوار و پات" و "پاتاشون" هنرپیشگان آن زمان بودند.

در نخستین آگهی مدرسه آرتیستی سینما آمده است: «مدرسه سینمایی آرتیستی واقع در خیابان علاالدوله از روز ۲۶ فروردین مطابق با ۱۵ آوریل بتوسط معلمین و معلمه‌های متخصص افتتاح شد و جهت خواتین کلاس مخصوص دائر است. دواطلبین می‌توانند هر روز از ساعت ۳ بعد از ظهر تا ۸ خود را به دفتر مدرسه معرفی نمایند.»

گرچه اولین آگهی مدرسه سینمایی نتیجه دلبخشی نداشت اما با درج آگهی‌های بعدی حدود ۳۰۰ نفر در مدرسه نام‌نویسی کردند و این تعداد برای دوره‌ای که سینما هنوز به طور کامل عمومیت پیدا نکرده، هیجان انگیز بود اما تنها ۱۲ نفر این دوره را به پایان رساندند.

اوگانیانس به دلیل اینکه در بین داوطلبان مدرسه آرتیستی، زنی وجود نداشت، آگهی دیگری برای جذب بانوان چاپ کرد. سرانجام مراجعه بیش از ۱۵۰ نفر موجب می‌شود که او کلاس‌های متعددی در زمینه موسیقی، بازیگری، ورزش، فیلمبرداری، ژیمناستیک، رقص و.... راه اندازی کند اما این تعداد شاگردان به ۱۸ نفر کاهش پیدا می کنند. با وجود بدگویی‌ها و مشکلات بسیاری که سر راه اوگانیانس قرار می‌گیرد، دوره اول مدرسه آرتیستی با پشتکار او به سرانجام می‌رسد و ۱۲ نفر این دوره را به پایان می‌رسانند. سپس او اولین فیلم بلند صامت ایرانی «آبی و رابی» را با سرمایه ساکورالیدزه جلوی دوربین می‌برد.

این فیلم با هزینه چهار هزار و ۳۵ تومان فیلمبرداری می‌شود. بعد از چاپ آگهی برگزاری دوره دوم مدرسه سینمایی، «آبی و رابی» نخستین فیلم بلند ایرانی در روز جمعه ۱۲ دی ماه، ساعت ۱۴ در سینما «مایاک» نمایش داده می‌شود و اولین نقد فیلم دو روز پس از نمایش آن در روزنامه «ستاره جهان» چاپ می‌شود.تنها نسخه این فیلم در سال ۱۳۱۱ و در آتش سوزی سینما «مایاک» از بین می‌رود.

اوگانیانس پس از به پایان بردن دو دوره کامل مدرسه آرتیستی سینما و تولید دو فیلم بلند سینمایی و همکاری در تهیه چند فیلم خبری در ادامه فعالیتش، افتتاح دوره سوم مدرسه سینمایی و ساختن فیلم‌های جدید ناکام ماند و کوشش بسیار کرد تا نظر مقامات ایران را جهت تاسیس استودیوی فیلمسازی و تولید فیلم ایرانی جلب کند که موفق نشد.

او هنگامی که از فعالیت‌هایش نتیجه نگرفت به همراه دخترش تهران را به مقصد هندوستان ترک کرد اما در آن زمان هندوستان درگیر انقلاب بود.اوگانیانس در اواخر سال ۱۳۱۸، مدرسه آرتیستی سینما را در کلکته تاسیس کرد و به عنوان یکی از صاحب نظران سینمایی در اهدای جوایز به فیلم‌های هندی فعال بود.

بعد از جنگ جهانی دوم، او از راه بندر انزلی به ایران بازگشت، اسلام آورد و نام رضا مژده را برای خود انتخاب کرد سپس به کار درمانی طاسی سر پرداخت و مطبی در خیابان غزالی دایر کرد. اوگانیانس به جز طبابت و پرداختن به اختراعات ، سه بار تلاش کرد تا دوباره با سینما ارتباط برقرار کند اما توفیقی به دست نیاورد.»