کشف صخره‌های چهار میلیاردساله: سرنخی از قدیمی‌ترین پوسته زمین

[ERF@N]

نوعی صخره‌ کشف‌شده توسط دانشمندان چهار میلیارد سال قدمت دارد و قطعه‌ای از یک پروتوقاره باستانی است که سرنخ‌هایی درباره چگونگی شکل‌گیری نخستین قار‌ه‌های زمین را به دست می‌دهد.

یک دانشجوی ژئوشیمی دانشگاه آلبرتا به نام جسه رایمینک سه سال به جمع‌آوری و مطالعه نمونه‌های صخره‌ باستانی از مجموعه Acasta Gneiss در قلمروهای شمال غربی کانادا مشغول بوده است.

قاره‌ها زمانی شکل می‌گیرند که یک صفحه تکتونیک زیر صفحه دیگری تغییر کند، به جبه زمین تبدیل شده و موجب بالاآمدن ماگما به سطح شود. این فرآیند فرورانش نام دارد. هنوز مشخص نیست که آیا صفحات تکتونیکی برای 2.5 تا چهار میلیارد سال وجود داشته‌اند یا این که فرآیند دیگری در کار بوده است.

بر اساس یک نظریه موجود، نخستین قاره‌ها در اقیانوس و زمانی شکل گرفتند که ماگما پیش از خنک‌شدن و جامدشدن به شکل یک پوسته، از جبه زمین بالا آمد. پوسته ایسلند هم زمانی شکل گرفت که ماگما از جبه به سمت سطوح پست بالا آمد و صخره‌های آتشفشانی را نیز به کمک خود آورد. بنابراین، دانشمندان معتقدند کشور ایسلند مقارنی نظری برای شکل‌گیری پوسته قاره‌ای زمین آغازین است.

نمونه‌های صخره‌ای جمع‌آوری‌شده جدید از مجموعه Acasta Gneiss حاوی تعدادی از قدیمی‌ترین صخره‌های زمین هستند که بین 3.6 و چهار میلیارد سال قدمت دارند. به دلیل عمر بالای این صخره‌ها، آن‌ها رخدادهای چندگانه‌ای را از سر گذرانده‌اند و چنین موضوعی درک ژئوشیمی‌شان را دشوار کرده است.

با این حال، تعدادی از صخره‌ها که Idiwhaa نام گرفته‌اند، بهتر حفظ شده بودند. این موضوع دریچه‌ای به سوی مشاهده ویژگی ژئوشیمی این نمونه‌ها باز می‌کند و به گفته دانشمندان، فرآیندهای شکل‌گیری پوسته‌ای را نشان می‌دهند که بسیار شبیه به رخدادهای ایسلند امروزی است.

این امر همچنین نخستین مدرک فیزیکی مبنی بر این موضوع را در اختیار می‌گذارد که محیطی شبیه ایسلند امروزی در آغاز زمین وجود داشته است.

این صخره‌های باستانی در میان قدیمی‌ترین نمونه‌های پوسته پساقاره‌ای هستند و ممکن است در شکل‌گیری مابقی پوسته قاره‌ای نیز کمک کرده باشند.

جزئیات این مطالعه در مجله Nature Geoscience منتشر شد.