نقد و بررسی فیلم راه ( Yol )

[Wanton]

کارگردان: یلماز گونی - شریف گورن.

بازیگران: شریف سزر، حلیل اورگون، تارک اکان، چوپان اوغلو، مرال اورهونسوی، انگین چلیک

داستان فیلم:5 زندانی از جزیره ای محصور در آب برای پنج روز مرخصی میگیرند وهرکدام با مشکلات و شرایط خاصی دست و پنجه نرم میکنند....

باید اعتراف کنم تا قبل از فیلم« راه » تنها فیلم ترکی که دیده بودمسریالی بود ماورائی و مسخره بنام (کلید اسرار) که جمهوری اسلامی برای ایجادفضایی خرق عادت و معجزه وار در افکار مردم این سرزمین آنرا از شبکه سهسیما به نمایش گذاشته بود.

سینمای ترکیه را سینمایی عقب مانده و ضعیف میدانستم که در دنیا حرفی برایگفتن ندارد اما همه این افکار با دیدن فیلم « راه » از بین رفت.

یلماز گونی کارگردان فیلم که همانند 5 کاراکتر اصلی داستانش سالهایی چند اززندگیش را در زندان گذارنده به خوبی از حال و هوای روحی زندانیان در حصر وهمچنین مصائب و مشکلاتشان در خارج از زندان آگاهی دارد.

« راه » فیلمی که من تناسب اسمش با محتوایش درک نمیکنم یکی از سیاه ترین وتلخ ترین مرثیه ها در باره زندگی انسانهاییست که بخاطر اشتباهاتی مجبورندسالهای باقی عمرشان را به تاوان آن خطاها بپردازند.

این اثر شاید برای غربی ها کمی نامانوس باشد و دیدنش برایشان همانند کشفسرزمین و دنیایی جدید بنماید اما برای ما ایرانیان که سالهاست تفکراتمان بااسلام و عقاید اقوام سامی در هم آمیخته اثری ملموس و قابل درک است.

پنج زندانی که مشکلات خانوادگی اساسی دارند پس از مدتها به درخواستشان پاسخداده شده و میتوانند برای 5 روز به مرخصی بروند چنانچه پس از 5 روز خود رابه زندان معرفی نکنند فراری محسوب شده و تنبیهات سختی در انتظارشان است.

یکی از زندانیان به خاطر گم شدن کارت عبورش در همان ابتدای فیلم بازداشتشده,نمیتواند به دیدار محبوبش نائل آید که به نظر من خوشبخت ترین زندانیانهمین فرد است چرا که غم و غصه هایش تنها در همان فراق یار باقی میماند.

دیگری مهمت است که از طرف خانواده همسرش اجازه دیدار زن و بچه هایش راندارد و چه سخت است وقتی در دستشویی قطار بخاطر تنها بودن با همسر شرعی ونه قانونیش توسط مردم خشک مذهب و نادان مورد ضرب و شتم قرار میگیرد.

اما سئیت علی که اصل داستان فیلم حول زندگی او میچرخد بعد از آزادی متوجهمیشود پدرش زن دومی اختیار کرده و همسرش در کام هوا هوس دنیا روی به فاحشگیآورده.شاید تلخ ترین روایت داستان زندگی سئیت علی است همسری را که دوستمیداشته در کام هوا و هوس میابد از سویی دلش به حال محبوبش میسوزد اما ازسوی دیگر حس تنفر و خشم وجودش را فرا گرفته در انتها وقتی که (زینه)زنش رامیبخشد دیگر بسیار دیر شده چرا که مادر فرزندش از سرما یخ زده.

زینه همسر سئیت علی در آن برفها و سرما خواهشی میکند که مثل پتک بر سر سئیتعلی کوبیده میشود(سید علی نگذار خوراک حیوانات درنده شوم) آه که زندگی دراین فیلم چه بیرحمانه انسانها را از هستی به نیستی میکشاند و فیلم را تبدیلبه یکی از تلخ ترین آثار تاریخ سینمای جهان میکند.

فیلم « راه » که در سال 1982 موفق به کسب جایزه فیلم برتر از فستیوال کن شده بود تا سال 1999 حق پخش در کشورش را نداشت.

دلیل این توقیف و اجازه عدم پخش فیلم در ترکیه بر میگردد به نگاه اثر بهزندگی اقلیت کردهای ترکیه که سالهاست مورد ظلم و فشار دولت این کشور زندگیسختی را میگذرانند و نه تنها در کشور خود حق زندگی آرام و با عزتی راندارند بلکه به حاشیه رانده شده و همچون مجرمان با آنها برخورد میشود.چیزیکه در دیگر کشورهای خاور نزدیک همچون سوریه و..... نیز تا حدودی قابلمشاهده است.

شاید نتوان چندان از نظر تکنیکی فیلم را مورد بررسی قرار داد چرا که آندوربین ایستا و لانگ شاتهای کم و بیش طولانی در بعضی سکانسها جای تعریف وتمجید بصری را از بیننده میگیرد اما اگر با انصاف به این اثر نگاه کنیم چندسکانس ماندگار در تاریخ سینما به یادگار گذاشته که مطمئنا یکی دست و پازدنزینه زن سئیت علی بعد از دیدن لاشه اسب در برف و یخ است که حاکی از آیندهخود اوست اگر شوهرش به وی کمک نکند اینجاست که زینه زبان به خواهش التماسمیراند شاید فرجی شده و سئیت علی وی را نجات دهد.

اما خوشبختانه فیلمنامه منسجم و محکم بازی های تقریبا قابل قبول و سردی وتاریکی فضای اثر توانسته فیلم را نجات دهد و تا سطح یک اثر ماندگار بالابیاورد.