شهرستان فسا

[×ThundeRBolT×]

پیشینه تاریخی (زبان، فرهنگ و آداب و رسوم، قومیت ها، آثار و ابنیه و اماکن تاریخی)

شهرستان فسا در جنوب ایران و از شهرستانهای شرقی فارس می باشد. در سنگ نوشته های کشف شده در تخت جمشید نام فسا همراه با چند نام از مناطق دیگر فارس در دوران هخامنشیان آمده است. در این کتیبه ها از فسا به پشی یاد شده و در عهد ساسانیان به پرشیا و بعد به پسا تبدیل شده که در دوره اسلامی همانطوری که پارس به فارس تبدیل شده پسا هم به فسا تبدیل گردید.
فرصت الدوله در آثار عجم چنین می نویسد:
فسا شهریست آباد که سابقاً آنرا پاساگرد ( بر وزن داربگرد) می خوانده اند که به تدریج تخفیف یافته به پسا تبدیل شده ... و این شهر را پسا پسر پارس پسر تهمورس بنا نهاده و ....
زبان: زبان مردم شهرستان فارسی می باشد که به تدریج لهجه محلی آن صاف شده و به صورت فارسی سلیس صحبت می کنند البته در روستاها برخی از کلمات و اصطلاحات به صورت پارسی یا پهلوی قدیم تلفظ می شود و تعدادی از اهالی که در دهستان قره باغ از بخش ششده و قره باغ ساکنند علاوه بر فارسی به ترکی نیز تلفظ می کنند.
تعدادی از عشایر عرب نیز در جنوب شهر فسا در دهستان جنگل از بخش مرکزی چند روستا در بخش های نوبندگان و شیبکوه سکونت دارند که علاوه بر فارسی به عربی محلی صحبت می کنند.
فرهنگ مردم شهرستان متاثر از فرهنگی اسلامی و ملی می باشد و به آداب و رسوم و سنن مذهبی پایبند می باشد و به لحاظ بینش فرهنگی از شهرستانهای همجوار بر جسته تر هستند چنانچه درصد تحصیل کرده ها در مقاطع عالی و حضور آنان در مجامع علمی و فرهنگی محلی، استانی و کشور موید این نظر می باشد.

2- وضعیت جمعیتی جغرافیایی و سیاسی فرهنگی شهرستان:

جمعیت شهرستان فسا به لحاظ تراکم جمعیتی با داشتن 220.000 نفر جمعیت که در 4 شهر و 4 بخش استقرار یافته اند جزء پرجمعیت ترین شهرستانهای استان فارس می باشد که بافت و ترکیب جمعیتی تشکیل دهنده آن نیز در بسیاری از فاکتورهای اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و ... تاثیرگذار بوده است زیرا به طور عمده 5 نوع بافت جمعیتی در شهرستان وجود دارد که عبارت است از:
1- بومی شهری 2- روستایی 3- عشایر ترک 4- عشایر عرب 5- مهاجران که اینها خود بر دو قسمتند.
الف: مهاجران درون شهرستان: شامل عشایر ترک و عرب و روستاییان
ب- مهاجرانی که خارج از شهرستان وارد شده اند: شامل (دانشجویان، کارکنان ادارات، مشاغل آزاد، اتباع بیگانه)
جغرافیایی: شهرستان فسا به لحاظ موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی اهمیتی ویژه و حساس دارد چون علاوه بر اینکه شهرستان فسا مرکزیت استان فارس را داراست و در مسیر جاده های ترانزیتی استانهای شرقی ( کرمان و سیستان و بلوچستان و جنوب و جنوب شرقی هرمزگان) قرار دارد که همین موضوع پدیده های مثبت و منفی را برای شهرستان به بار آورده که از جمله نقاط منفی وفور مواد مخدر و کالای قاچاق و تردد قاچاقچیان و مجرمین به این شهرستان است.
به لحاظ درونی این شهرستان با توجه به کوهستانی بودن منطقه و تعداد کوهها و راههای فرعی و همجواری آنها به روستاها و شهرستانهای همجوار موجب پدید آمدن محلی مناسب برای اختفاء مجرمین تحت تعقیب از جمله سارقان مسلح و قاتلان بومی و غیر بومی شده است.
الف: ویژگیها و روحیه های خاص مردم در مسائل سیاسی، اجتماعی و مشارکت مردم در صحنه های انقلاب اسلامی:
قابل ذکر است ویژگیهای اخلاقی و روحی مردم هر منطقه و قومی ذاتی نبوده بلکه عارضی و دارای علل و اسباب پیچیده ای است که در طی قرون با عملکرد وابستگی به هر قومی ایجاد می گردد و چنانچه ملتی از هوش و استعداد خود به نحو مطلوب بهره برداری نموده و این فطرت خدادادی را به نحو شایان پرورش دهد مردمی دانا و هوشیار و خداجو و سرزمینی سرسبز و پربار را شاهدند و اگر محیط نا مناسب گردد مضراب آن و اثرات نا مطلوب آن سالها دامن گیر اجتماع خواهد بود.
اهالی شهرستان فسا مردمی با استعداد و باهوش بوده که در تمام ادوار با داشتن افرادی دانشمند در دستگاههای اداری و فرهنگی و اقتصادی و نظامی از فسا نقشی مهم در زمانه خود ایفاء می نموده اند و وجود همین فطرت خدادادیست که گفته اند فسایی هر راهی انتخاب نموده خواه مثبت، خواه منفی و هر موقعیتی پیدا نمود در ان موفق و سرآمد زمانه می گردد.
همانطور که فسایی به دیار خود عشق می ورزد به وطن خود ایران عزیز نیز علاقه مند است و این مهم را در علاقه مندیشان به شغل نظامی چه در زمانهای قبل از انقلاب اسلامی و چه در بعد از انقلاب و حال نشان داده اند که جوانان انقلابی شهادت طلب فسا خالصانه و شجاعانه در جهت حفظ و حراست میهن اسلامی از گزند دشمنان، از هیچ تلاشی فروگذار نمی نمایند.

3- آمار شهدا، مفقودین، آزادگان و جانبازان شهرستان
الف شهداء:
شهرستان فسا 980 نفر شهید در راه احیای اسلام ناب محمدی تقدیم نموده است قابل ذکر است از این شهدای شهرستان فسا 475 نفر بسیجی، 220 نفر پاسدار و پاسدار وظیفه و بقیه پرسنل کادر وظیفه سایر نیروهای مسلح و جهاد سازندگی بوده اند و مجموعاَ 311 نفر متاهل بوده اند.
تعداد شهدای شهر 450 نفر تعداد شهدای روستایی 530 نفر، تعداد شهدای نیروی انتظامی 75 نفر، سردادران شهید 36 نفر، تعداد طلبه های شهید 25 نفر، تعداد ورزشکاران شهید 34 نفر، تعداد هنرمندان شهید 5 نفر، تعداد خانواده دارای 3 شهید 2 خانوار، تعداد خانواده دارای 2 شهید 10 خانوار، تعداد آزادگان 124 نفر، تعداد جانبازان بالای 25 درصد، 700 نفر و بیشترین شهدا در سن 20 سالگی بوده اند.




وضعیت شهرستان از نظر: تقسیمات کشوری


-تعداد شهر:
چهار شهر
-تعداد بخش:
چهار بخش
-تعداد دهستان:
8 دهستان
-تعداد آبادی:
208 آبادی
-وسعت:
4000 کیلومتر مربع
-جمعیت کل شهرستان:
220.000 نفر
-جمعیت مردان:
116800 نفر
-جمعیت زنان:
10320084 نفر
-جمعیت شهری:
140800 نفر
-جمعیت روستایی:
79200 نفر
-جمعیت غیر ساکن:
400 نفر غیر بومی
-جمعیت فعال:
74800 نفر
-نرخ بیکاری:
19%








وضعیت شهرستان از نظر: آموزش و پرورش و آموزش عالی
-تعداد دانش آموزان: 51250 نفر
-تعداد مدارس و واحدهای آموزشی: ابتدایی 186 واحد- راهنمایی 92 واحد- متوسطه و پیش دانشگاهی 93 واحد- مدارس استثنایی ابتدایی و راهنمایی 6 واحد
-مراکز آموزش عالی موجود در شهرستان: 4 مرکز آموزش عالی
-تعداد دانشجویان دانشکده علوم پزشکی: 465 نفر
-تعداد دانشجویان دانشگاه پیام نور: 1156 نفر
-تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی: 3700 نفر
-تعداد طلبه های حوزه علمیه: 130 نفر طلبه
-تعداد کتابخانه های عمومی: 10 واحد
-امکانات تربیت بدنی: مجموعه ورزشی انقلاب شامل زمین فوتبال چمن- پیست دومیدانی- سکوی تماشاچیان- سالن تیراندازی- استخر شنا- سالن کشتی- سالن جودو- سالن تنیس روی میز- استخر سرپوشیده انقلاب





وضعیت شهرستان از نظر: کشاورزی

-میزان کل اراضی زیر کشت: 44 هزار هکتار
-میزان اراضی تحت اشغال باغات: 6 هزار هکتار
-میزان اراضی زیر کشت زراعی: 44 هزار هکتار
-میزان کل محصولات زراعی و باغی: 515 هزار تن
-محصولات عمده باغی شامل: مرکبات، خرما، انگور، زیتون و انجیر
-میزان محصولات تولیدی زراعی: 400 هزار تن
-محصولات عمده زراعی: گندم، جو، ذرت ، پنبه،کلزا، گوجه فرنگی، بادمجان
-تعداد چاههای کشاورزی: 2043 حلقه چاه
-تعداد چاههای عمیق: 1214 حلقه چاه
-تعداد چاههای عمیق برقدار: 1149 حلقه چاه
-تعداد چاههای نیمه عمیق دستی: 739 حلقه چاه
-تعداد قنوات: 80 رشته
-تعداد چشمه ها: 10 رشته

وضعیت شهرستان از نظر: صنعت
-تعداد واحدهای صنعتی فعال : 36 واحد
-شامل: رب گوجه فرنگی- ذرت خشک کنی- لبنیاتی- کارخانه آرد- کارخانه قند- لوله پلی اتیلن- پنبه طلای سفید
-تعداد شاغلین در صنعت: 1500 نفر به صورت فصلی و دائمی مشغول به کار می باشند.
وضعیت شهرستان از نظر: خدمات زیر بنایی
الف، راهها:
-طول راههای آسفالته و فرعی : 138 کیلومتر اصلی – 87 کیلومتر فرعی
-طول راههای در دست احداث: 6 کیلومتر راه روستایی- 20 کیلومتر راه اصلی
-طول راههای روستایی: 225 کیلومترآسفالته
ب، گاز:
-تعداد کل انشعابات گاز: 14 هزار مشترک
- تعداد علمکهای منصوبه: 14 هزار علمک
-طول شبکه های گازرسانی: 302 کیلومتر
-تعداد روستاهای برخوردار از گاز: یک روستا ، کوشکقاضی
-تعداد شهرهای برخوردار از کاز: 2 شهر؛ شهرهای: فسا ، زاهد شهر و ششده در دست اقدام می باشد.
ج، ارتباطات:
-تعداد مراکز تلفن شهری: 5 مرکز
-تعداد مراکز تلفن روستایی: 22 مرکز
-تعداد شماره تلفنهای ثابت منصوبه: 47 هزار خط
-تعداد شماره تلفنهای همراه فعال: 12 هزار خط

د، آب و برق:
-تعداد مشترکین برق : 77866 مشترک
-تعداد مشترکین آب آشامیدنی: 35944 مشترک
-تعداد مشترکین آب آشامیدنی شهری: 23560 مشترک
-تعداد مشترکین آب آشامیدنی روستایی: 12384 مشترک
-تعداد سدهای موجود با آب و خاک شامل : سیلاب بندهای سنگ و سیمانی، بندهای خاکی، گوراب، حوضچه ها: 70
ه، امور بهداشتی و درمانی:
-تعداد مراکز بهداشتی : 16 واحد
-تعداد خانه های بهداشت فعال: 48 واحد و 4 مرکز شبانه روزی
-تعداد تختهای بیمارستانی: 234 تخت



ب- قابلیتهای شهرستان در امور اقتصادی، تولیدی، زیربنایی، صنعتی و مهارت، منابع زیرزمینی، کشاورزی، جنگلداری، امور دام و ...

فعالیت نشانگر آن است که نیروی فعال شاغل جامعه به ترتیب در بخش های کشاورزی، خدمات و صنعت مشغول به فعالیت می باشند که در این میان شهر فسا در سطح شهرستان دارای کار کرد و نقش خدماتی، بازرگانی می باشد. شهرستان فسا به لحاظ آنکه از مناطق مهم کشاورزی استان فارس محسوب و از نظر صنعتی در حدود 500 واحد در شهرستان فعال بوده که صنایع غذایی در این شهرستان از رشد و گسترش مطلوبی برخوردار بوده آب و هوای مناسب خاک حاصلخیز و بالا بودن سطح دانش فنی کشاورزان فسایی باعث گردیده است که این شهرستان از نظر میزان تولید در واحد سطح در محصولات زراعی و باغی و به ویژه گندم و صیفی جات مقام اول استان و کشور را به خود اختصاصی بدهد بیش از 500 کارگاه و کارخانه های الکل سازی و قند شهر فسا بیش از 50 سال سابقه بهره وری دارند. به غیر از این در کارخانه می توان به کارخانجات تولید شیر پاستوریزه و محصولات لبنی، ذرت خشک کنی، یخ سازی، آرد سازی، تولید رب گوجه فرنگی ، ماکارونی سازی در دسته صنایع غذایی اشاره نمود. از دیگر گروههای صنایع که در شهرستان فسا موجود می باشد می توان به صنایع ریسندگی (کاخانه پنبه پاک کنی، کارگاه تولید کفش چرمی) صنایع فلزکاری (تراش فلزات، ذوب فلزات، تهیه ادوات کشاورزی، مخازن، مصنوعات آلمینیومی، ریخته گری، صنایع کانی غیر فلزی ( سنگ بری، آهک پزی، تولید شن و ماسه، موزائیک سازی، تولید بلوک سیمانی، تولید سقف سبک، ... ) اشاره نمود.
بر اساس نقشه های ژئوفیزیکی هوایی و نقشه های ملی شرکت نفت ایران آثاری از کانسارهای فلزی در این شهرستان مشاهده نمی شود لذا فعالیتهای معدن به کانسارهای غیر فلزی محدود است در بخش معدن، شهرستان فسا دارای معادن فعال (سنگ آهک، زیتونک) سنگ گچ (غرب شهرستان فسا) شن و ماسه می باشد. در بعد صنایع دستی باید گفت قالی، قالیچه، گبه، حصیر، رویه گیوه و ... از دیر زمان در این شهر رایج بوده و در قرن چهارم هجری، شهر فسا از مراکز صادر کننده مصنوعات پارچه ایی به ممالک اسلامی و اروپا بوده است.

در بخش کشاورزی:

شهرستان فسا با دارا بودن 5500 هکتار اراضی زراعی زمینه اشتغال 8500 خانوار روستایی را فراهم کرده است، به طوری که بیشترین سهم اشتغال معادل 30% جهت شهرستان از طریق کشاورزی امرار معاش می نمایند. این شهرستان از لحاظ متوسط تولید در هکتار اغلب محصولات نظیر گندم، ذرت دانه ای، گوجه فرنگی، پنبه مقام اول را در استان دارا بوده و با 7/3 درصد کل سطح زیر کشت استان سالیانه 4/7 کل تولید استان را به خود اختصاص داده که بیانگر میزان بهره وری در کشاورزی شهرستان می باشد که 834 هکتار زیر کشت وجود دارد و پنبه با سطحی معادل 3050 هکتار یکی دیگر از محصولات عمده شهرستان است. منابع آب شهرستان 1800 موتور پمپ و الکترو پمپ و 90 رشته چشمه و قنات می باشد ده رشته چشمه و قنات به علت خشک سالیهای اخیر از حیث انتضاع خارج شده است.

وضعیت دامداری:

در شهرستان فسا تعداد 1500 خانوار گاودار با دارا بودن 120 هزار راس گاو و تولید 80 تن شیر در روز و همچنین 3393 خانوار گوسفنددار با دارا بودن 717052 راس گوسفند و بز تولید گوشت قرمز و 8000 تن در سال و گوشت سفید 470 تن دامداری دارای 24 واحد دامداری دارای پروانه بوده که اکثر فعال و همچنین 260 واحد مرغداری گوشتی با ظرفیت 155900 قطعه در هر دوره می باشد.

صنایع تبدیلی شهرستان:

کارخانه رب گوجه فرنگی، 16 کارخانه ذرت خشک کنی و یک کارخانه روغن کشی زیتون، یک کارخانه قند، کارخانه تولید ماکارونی، کارخانه تصفیه وش پنبه، کارخانه شیر ارمغان، کارخانه صنایع لبنی در حال احداث در بخش و تعدادی کارگاههای تولید پنبه می باشد.



جاذبه های طبیعی و تفرج گاهها

ابنیه و آثار تاریخی عبارتند از:

1-تل ضحاک که از آثار ما قبل اسلام است و ویرانه های کاخ یکی از شاهان ساسانی به همین نام می باشد که آثار باستانی زیادی بر اثر کاوش در اطراف آن بدست آمده و در موزه های کشور نگهداری می شود.
2-آثار شهری مربوط به دوران ساسانی در حوالی روستای تنگ کرم واقع در 15 کیلومتری شهر فسا بنام شهر وال وجود داشته که آثار و بقایایی از آن باقی است.
3-تل نعلکی واقع در جنب روستای جلیان از بخش نوبندگان که قبور ماقبل تاریخ بوده و از لحاظ مهر پرستی بررسی و اهمیت است.
4-ساختمان نقاره خانه واقع در اول بازار شهر فسا مربوط به دوران قاجار
5-سنگ قبر (سنگ سیمان) به طول 2 متر و عرض 5/0 متر که خطوط گرانبهایی روی آن حک شده و مربوط به دروازه شهر فسا در زمان ساسانیان بوده است.
6-آتشکده سامانی مربوط به دوره ساسانی واقع در 15 کیلومتری شمال فسا