شهرستان سپيدان

[×ThundeRBolT×]

شهرستان سپيدان
پیشینه تاریخی (زبان، فرهنگ و آداب، رسوم، قومیتها، آثار تاریخی)

شهرستان اردکان مرکز شهرستان سپیدان از شهرهای قدیم و کهن استان می باشد و آخرین منزل و توقفگاه اسکندر مقدونی در حمله به تخت جمشید بوده است. در تاریخ عالم آرای عباسی آمده است که اردکان در زمان شاه تهماسب صفوی وجود داشته است و شهری آباد بوده است. در کتاب ریاض الصیاحه حاج زین العابدین شیروانی اظهار شده که ارکان شهری کوچک و هوایش بسیار سرد و دارای آب نیکویی است. آثاری از تمدن 350 سال پیش از میلاد در جنوب غربی سپیدان دیده شده است. آثار تاریخی موجود در شهرستان بقعه سید نورالدین علوی در شهر اردکان (وفات 456 هـ.ق) ، تل ملیان در روستای ملیان بخش بیضاء مربوط به تمدن ایلامی، تل بیضاء ، تل زری، تل اسفیان.
زبان : از نظر زبان در سطح شهرستان مردم به زبان ها و لهجه های مختلفی تکلم می کنند. که عمده ترین آنها عبارتند از لهجه مخصوص اردکانی که مخصوص مردم اردکان و روستاهای بهرغان، ابنو، دالین و خلار بوده و با آن تکلم شده و تقریباً در کشور منحصر به فرد می باشد زبان لری که در روستاهای بخش مرکزی، بیضاء، همایجان مردم با آن صحبت می کنند.
زبان فارسی که در روستاهای بخش بیضاء، رایج است. علاوه بر این زبان ترکی نیز در بین تعداد کمی از مردم که عمدتا عشایر بوده و در بعضی از روستاهای شهرستان ساکن شده اند وجود دارد.

آداب و رسوم: مردم شهرستان بیشتر دارای آداب و رسوم سنتی خاص فرهنگ ایران اسلامی می باشد. پایبندی به مسائل مذهبی ، اعتقاد به روزهای مذهبی مانند عاشورا ، تاسوعا، ایام شهادت و ولادت ائمه و پیامبر نیز در حد بالایی بوده و اعتقاد خاصی به ابن ایام دارد. برپایی مراسم عزاداری دهه اول محرم، شبهای قدر، سالروز رحلت پیامبر اسلام از دیگر آداب و رسوم شهرستان بوده و جایگاه والایی در بین مردم دارد.
در سطح شهرستان سپیدان سه قوم عمده اردکانی، لر، بیضاوی وجود دارد و از اقوام ترک و کرد تعداد محدودی نیز وجود دارد.
در مجموع شهرستان دارای فرهنگ مذهبی بالا بوده و اعتقادات مردم نیز پیرامون مسائل مذهبی خیلی خوب و درجه بالائی بوده و میزان پایبندی خوب است. شرکت گسترده در مراسم مذهبی ، در مراسم روضه خوانی ، مراسم ختم ، عدم انجام بعضی مراسم شادی و سرور در روزهای وفات و شهادت امامان و پیامبر و ماههای محرم ، صفر نیز از دیگر خصوصیات فرهنگی ومذهبی مردم شهرستان می باشد.

موقعیت جغرافیائی و اقلیمی شهرستان

شهرستان سپیدان به مرکزیت شهر اردکان با وسعت 14/2859 کیلومتر مربع در شمال غربی استان فارس قرار دارد و 1/2 مساحت استان را به خود اختصاص داده است. این شهرستان از شمال به شهرستان اقلید، از غرب استان کهکیلویه و بویر احمد از جنوب به شیراز و ممسنی و از شرق به شهرستان مرودشت محدود می باشد. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری شهرستان دارای سه بخش مرکزی، همایجان، بیضاء و دو نقطه شهری به نام اردکان و بیضاء ، 8 دهستان و 210 روستا و مکان می باشد. از نظر آب و هوایی دارای آب و هوای سرد کوهستانی با تابستانهای معتدل و خنک و در زمستانهای سرد و یخبندان می باشد.
از نقاط پر بارش استان فارس بوده که میزان بارش در بعضی سالها به 1400 میلیمتر می رسد و بیشتر بارش آن بصورت برف می باشد. و میزان متوسط بارندگی سالیانه آن 700 میلیمتر است . در منطقه بیضاء و همایجان بیشتر زمینها جلگه ای و حاصلخیز و در بخش مرکزی اراضی کوهستانی و ناهموار است.

وضعیت شهرستان از نظر: تقسیمات کشوری


-تعداد شهر:
2 شهر؛ اردکان و بیضاء
-تعداد بخش:
3 بخش؛ مرکزی، همایجان، بیضاء
-تعداد دهستان:
8 دهستان
-تعداد آبادی:
350 آبادی
-وسعت:
2859 کیلومتر مربع
-جمعیت کل شهرستان:
84838 نفر (سال 84)
-جمعیت مردان:
38566 نفر
-جمعیت زنان:
38658 نفر
-جمعیت شهری:
13273 نفر
-جمعیت روستایی:
64951 نفر
-جمعیت غیر ساکن:
14767 نفر عشایر
-جمعیت فعال:
57639 نفر
-نرخ بیکاری:
12%



وضعیت شهرستان از نظر: آموزش و پرورش و آموزش عالی

-تعداد دانش آموزان: 19700 نفر
-تعداد مدارس و واحدهای آموزشی: 253 واحد
-مراکز آموزش عالی موجود در شهرستان:
1.دو واحد دانشگاه آزاد اسلامی (واحد سپیدان و واحد بیضاء)
-تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی: 2808 نفر
-تعداد طلبه های حوزه علمیه : 17 نفر
-تعداد کتابخانه های عمومی: 2 واحد
-امکانات تربیت بدنی:
1.4 باب سالن سرپوشیده
2.2 زمین چمن
3.1 باب استخر روباز
4.2 پیست اسکی که یکی متعلق به بخش خصوصی و دیگری دولتی می باشد.







وضعیت شهرستان از نظر: کشاورزی
-میزان کل اراضی زیر کشت: 76174 هکتار
-میزان اراضی تحت اشغال باغات: 14553 هکتار
-میزان اراضی زیر کشت زراعی: 61621 هکتار
-میزان کل محصولات زراعی و باغی: 437100 تن
-محصولات عمده باغی شامل: سیب (مقام اول استان)، هلو، گردو، بادام، انگور (مقام سوم استان)، زردآلو
-میزان محصولات تولیدی زراعی: 324000 تن
-محصولات عمده زراعی شامل: گندم (مقام اول استان)، ذرت دانه ای (مقام سوم استان)، برنج، لوبیا، چغندرقند، کلزا، شلغم، جو، عدس، گوجه فرنگی



وضعیت شهرستان از نظر: صنعت


-تعداد واحدهای صنعتی فعال:
×کارخانه فراسان
×کارخانه پولیمر
×کارخانه اخشان
×کارخانه سپیدان چوب
×کارخانه آرد سپیدان
×شرکت کشت و صنعت سپیدان
×مجتمع مرغ مادر سپیدان
×کارخانه لیموندیس
×کارخانه آب معدنی سپیدان
×آب معدنی منکو
×آران گستر
· همچنین 40 واحد مزرعه پرورش ماهی نیز در شهرستان فعالیت دارند.


-تعداد شاغلین بخش صنعت: حدود 6500 نفر



وضعیت شهرستان از نظر: آمار شهدا، مفقودین، آزادگان و جانبازان

تعداد شهداء: 400 شهید
تعداد آزادگان: 576 نفر
تعداد جانبازان : 10 نفر




وضعیت شهرستان از نظر: خدمات زیر بنایی

الف، راهها:
-طول راههای آسفالته و فرعی : 1446 کیلومتر
-طول راههای در دست احداث: 170 کیلومتر
-طول راههای روستایی: 400 کیلومتر

ب، گاز:
-تعداد کل انشعابات گاز: 3224
- تعداد علمکهای منصوبه: 2616
-طول شبکه های گازرسانی: 70125 متر
-تعداد روستاهای برخوردار از گاز: 4 روستا
-تعداد شهرهای برخوردار از گاز: 1 شهر



ج، ارتباطات:
-تعداد مراکز تلفن شهری: 3 مرکز
-تعداد مراکز تلفن روستایی: 21 مرکز
-تعداد شماره تلفنهای ثابت منصوبه: 19059 خط
-تعداد شماره تلفنهای همراه فعال: 1153 خط


د، آب و برق:
-تعداد مشترکین برق : 21278 مشترک
-تعداد مشترکی آب آشامیدنی: 17184 مشترک
-تعداد مشترکین آب آشامیدنی شهری: 3914 مشترک
-تعداد مشترکین آب آشامیدنی روستایی: 13270 مشترک
-تعداد سدهای موجود با ذکر نام: 2 سد ششپیر و جورگ در حال مطالعه می باشند و تحقیقات احداث آنها شروع شده است.


ه، امور بهداشتی و درمانی:
-تعداد مراکز بهداشتی : 12 واحد
-تعداد خانه های بهداشت فعال: 58 واحد
-تعداد تختهای بیمارستانی: 96 تخت در بیمارستان جدیدالحداث شهر اردکان وجود دارد که هنوز همه تختها فعال نمی باشد.


و، جاذبه های گردشگری ومیراث فرهنگی:
1) بقعه سید نوالدین علوی
2) تل ملیان
3) تل بیضاء
4) تل زری
5) تل اسفیان
6) تل گاملی
7) تل آخوندی
8) تل حامی
9) تل آسیابی
10)تل شعبان
11)تل ولی بیگی
12)تل قاسمی
13)تل بابا صادقی
14)تل خندق
15)تل پهن
16)تل بی بی شاه خاتون
17)درخت چنار
18)تل دروازه
19)تل محمد یکه ور

-جاذبه های طیعی و تفرج گاهها:

شهرستان سپیدان به لحاظ موقعیت آب و هوایی دارای مکانهای تفریحی و طبیعی می باشد که عبارتند از:

1.آبشار مارگون
2.آبشار چیکون
3.سرمورد کهمر و قله برم فیروز و پیست اسکی و دهها چشمه و تفرجگاه دیگر در دهستان کمهر
4.چله گاه بزرگ
5.چله گاه کوچک
6.تنگ آب سرد
7.تنگ آلوند
8.چشمه های ترگاه و دشت مور، چشمه بهرغان در حومه شهر اردکان
9.تنگ تیزاب
10.تنگ براق
11.تنگ بغدادیان در دهستان خفری
12.چشمه و برم ششپیر
13.سراب کهکران
14.تنگ بهشت مکان
15.تنگ گمبیل
16.تنگ دلخان
17.تنگ جورگ
18.تنگ غوره دان
19.تنگ تورممو
20.چشمه حسین آباد
21.تنگ خرسان شهید آباد
22.چشمه هفتخوان
23.چشمه ملوسجان بیضاء