شهرستان لار

[×ThundeRBolT×]

موقعيت و وسعت
اين شهر در جنوب استان فارس، در حدفاصل شهرستانهاي داراب، جهرم، فيروزآباد و استان بوشهر و هرمزگان واقع شده و مساحت آن 667/33 كيلومتر مربع است، از نظر وسعت بزرگترين شهرستان استان فارس به شمار مي**رود و ارتفاع آن از سطح دريا 915 متر مي*باشد.
جمعيت

اين شهرستان، برابر سرشماري سال 1355 داراي 183921 نفر و مطابق سرشماري سال 1370 داراي 202000 نفر جمعيت است. از نظر تقسيمات كشوري شامل شش بخش: مركزي، جويم، خنج، اوز، گراش و بيرم مي*باشد.
لار امروز شامل دو بخش نزديك به*هم است، بخش جديد پس از زلزلهء سال 1339ش. در شش كيلومتري شهر كهن بنا شده، با يك بزرگراه به آن پيوند خورده است.
شهر قديمي لار در دامنهء كوهي قرار دارد كه بر فراز آن بقاياي دژي به نام »اژدها پيكر« موجوداست. شهر با كوچه*هاي تنگ و ديوارهاي بلند خانه*ها مشخص است، كوچه*ها اغلب در جهت آب*انبارها كشده
شده، بافت قديمي شهر متأثر از وضعيت آب*انبارها مي*باشد. منازل شامل حياطي است كه در چهار طريف آن ساختمان قرار دارد و هر سمتي براي فصل معيني مناسب است. اين خانه*هاي كاهگلي داراي بدگير و سرداب براي مقابله با گرما مي*باشند. متأسفانه اين ويژگي، كه از اصول معماري سنتي مناطق گرم و خشك شمرده مي*شود، در لار جديد لحاظ نشده است.
بي*توجهي طراحان اين شهر را بايد در شاخصهاي اقليمي درجهء حرارت و بارش جست و جو كرد. درجه حرارت بارندگي حكايت از خشكي حاكم بر اين شهر دارد، بطوري كه مجموع تبخير ساليانه به بيش از سه هزار ميليمتر مي*رسد كه حدود 16 برابر بارش متوسط ساليانه (حدود 188 ميليمتر) مي*باشد. بنابراين در طراحي و ساخت شهرهاي مناطق گرم و خشك مانند لار، مي*بايست از تكنيكها و امكاناتي استفاده نمود كه نه تنها اثر اين عوامل نامساعد جوي را تشديد نكند، بلكه از آثار مضّر آن نيز بكاهد، امّا در شهر جديد لار به اين واقعيات توجه كافي نشده است، و خانه*ها با شيرواني-كه مخصوص شهرهاي برف و باران*خيز است-مسقف شده است.
ويژگيهاي اقتصادي

كشاورزي و دامپروري بيشتر نيروي كار منطقه را جذب كرده، صنعت و خدمات پيشهء عمدهء اهالي است: كم آبي، هواي نامساعد و شوري اراضي اين شهرستان، بويژه در نواحي جنوبي، كشاورزي را با محدوديتهايي روبه*رو كرده است. محدوديتهايي كه وابستگي به باران را بايد مهمترين آنها دانست. در بارندگيهاي لارستان دو ويژگي به چشم مي*خورد: اوّل اينكه بيشترين بارندگي در ماههاي دي و بهمن صورت مي*گيرد، زمان بارش اندك و به علت سردي هوا ميزان تبخير پايين است.
دوم اينكه كمترين بارندگي در تير و مرداد يعني گرمترين ماههاي سال تحقق مي*يابد. در سالهاي اخير به همت كشاورزان، اين منطقه در رديف ساير شهرهاي زراعي استان قرار گرفته، آنگونه كه آمار و ارقام نشان مي*دهد فروش گندم مازاد بر مصرف زارعان مناطق مختلف لارستان كه در سال 1367 معادل 3300 تن بود، در سال 1372 به 35500 تن افزايش يافته است.
جويم، درز و سايبان، شرفويه، صحراي باغ، دهكويه، بريز، كاسه*دار، سيف*آباد، كورده، خنج و گراش از مناطقي هستند كه استعدادهاي سرشاري براي كشت گندم دارند.
مهمترين محصولات لارستان، گندم، جو، خرما، پنبه و صيفي*جات مي*باشد. دامداري به صورت كوچ*نشيني و سنتي در اين منطقه رواج دارد و معادن سنگ ساختماني، گچ و آهنك مورد بهره*برداري قرار گرفته است.
كارخانهء سيمان لارستان يكي از پروژه*هاي مهم استاني به شمار مي*رود، كه در راستاي بهينه*سازي اقتصاد منطقه و ايجاد فرصتهاي شغلي با مشاركت مردم مراحل اجرايي آن آغاز شده است. راه*اندازي اين كارخانه مي*تواند علاوه بر تأمين نياز سيمان لارستان زمينهء صادرات آن را نيز فراهم آورده، منطقه را از حالت مصرفي صرف به سوي توليد و باروري سوق دهد.
روند شاخصهاي مراكز توليد نشانگر اين واقعيت است كه تحرك، اشتغال*زايي، رونق كار و بهبود وضعيت اقتصادي-اجتماعي تنها در سايه توليد و فعاليتهاي صنعتي تحقق مي*يابد. بنابراين با ايجاد مراكز صنعتي و اقتصادي مي*توان اين منطقه را پويا و متحول كرد.
تأسيس چنين مراكزي با عنايت به اينكه اكثر مردم براي امر اشتغال به كشورهاي حاشيهء خليج فارس مسافرت مي*كنند و با درآمدهاي فراوان به زادگاهشان باز مي*گردند، امري قابل دسترسي و امكان*پذير مي*نمايد.
صنايع دستي، بيشتر شامل سفالگري و حلواپزي، نيز در مراكز اين شهرستان رواج دارد. حلواي مسقطي، حلواي معروفي است كه به عنوان سوغات لار، شهرت يافته است.
مهوه غذاي سنتي منطقهء لارستان است، كه با شيوه*اي خاص و مهارتي ويژه، توسط زنان ساخته شده، فقير و غني از آن بهره مي*گيرند. و آن را از ساخته*هاي مادر گرگين ميلاد مي*دانند.
انقوزه، كه در كوهستانهاي لار به دست مي*آيد، مصرف دارويي دارد و يكي از اقلام صادراتي منطقهء لارستان به خارج از كشور مي*باشد. درخت آن به اندازهء يك متر و نيم، برگش شبيه برگ كلم و گل آن چتر مانند است.
»چون انقوزه در نواحي گرم لار و ساير مناطق شبيه آن مي*رويد، مي*توان به اين نتيجه رسيد كه اين گياه به آب و هوايي گرمتر و ارتفاعي كمتر نياز دارد. بيشتر محصول صمغ انقوزه به هندوستان صادر مي*شود و در آنجا مصارف خوراكي دارد. مصرف طبي آن در ايران بسيار است و بخصوص در درمان رعشه و تشنج به كار مي*رود

لار ولايتي است حارّه و آبش ناگوار است

و امّا مي*رسيم به مشكل هميشهء لار؛ يعني آب. منطقهء لارستان در زمينهء كمبود سفره*هاي زيرزميني آب شيرين، يكي از محرومترين مناطق كشور است و در طول تاريخ همواره تازيانهء تشنگي را بر گُرده خويش متحمل شده است.
مردمان پيش از اين، با بهره*وري از استعدادهاي ذاتي خود در ساخت بركه، دهن*شيرو قنات، توانسته*اند گوشهاي از مشكلات مربوط به كمبود سالانه آب را برطرف سازند، ولي با اين حال مشكل همچنان باقي است. استفاده از بركه*ها هم اكنون نيز امري عادت است و با وجود غيربهداشتي بودن آنها چاره*اي ديگر به نظر نمي*رسد. هرچند شبكه آبرساني شهر لار در سال 1338 مورد بهره*برداري قرار گرفت. در 1340 توسعهء يافت و در 1350 به همت ادارهء كل مسكن و شهرسازي استان فارس تكميل شد ولي متأسفانه علي*رغم كليه اقدامهاي انجام شده، اكنون نيز شهر از وضعيت آبرساني مناسب برخوردار نيست؛ مردم همچنان از شوري آب رنج مي*برند و سازمان آب ناگزير آب شيرين چاههاي گراش را، به وسيلهء تانكر، در شهر توزيع مي*كند.
در پنجاه سال پيش-1325 هـ..ش-مردم لار با تلاشهاي آيه*الله سيدعلي*اصغر موسوي لاري، براي حل اين مسكل، سدي در منطقهء كوند (Kovand) احداث كردند، امّا گويا چندان موفقيتي در پي نداشته است.
اينك با توجه به بهره*برداري اصولي از آبهاي سرگردان-كه يكي از اهداف ارزنده دولتمردان جمهوري اسلامي است-قرار است، پس از سالها انتظار و بررسيهاي مختلف، سرانجام پروژهء »سد سلمان« بر رودخانهء قره*آقاچ (در ناحيه قير و كارزين) به مرحلهء اجرا درآيد. اميد كه در سايهء حكومت اسلامي اين طرح 200 ميليارد ريالي هرچه زودتر، به بهره*برداري برسد و نقيصهء آب گواراي لارستان برطرف گردد.
دروازه*ها و محله*هاي قديمي لار
شهر لار، كه پس از زلزلهء سال 1339 ش. نيمه ويران مي*نمود، به همت عالي مردم بازسازي و بخش جديدي نيز، در حدود 6 كيلومتري لار قديم، بدان افزوده شده است. شهر قديم لار از چهار دروازه بهره مي*برد:
1- دروازهء شريف، كه به طرف جهرم، داراب، فسا و شيراز گشوده مي*شد.
2- دروازهء غربي كه سمت گراش، ارد، فداغ بيرم، اشكنان و ... قرار داشت.
3- دروازهء جنوب كه به طرف صحراي باغ، بستك و بندرلنگه باز مي*شد.
4- دروازهء شرقي كه به سوي سبعه*جات و بندرعباس مي*رفت.
همچنين محله*هاي لار قديم از اين قرار بوده است:
1- محلهء جاشهر (كه در اثر زلزله خراب شده است)
2- محلهء سادات (در نزديكي مسجد جامعه و پشت آب*انبار محدعلي بيگ مي*باشد)
3- محلهء گودو (كه در اثر زلزله خراب شده است)
4- محلهء پاقلعه (در دامنهء قلعه اژدها پيكر واقع است)
5- محله خواجه فضل*الله (هم اكنون واقع در جنب بنياد شهيد است)
6- محلهء پير غيب (از حسينيه بني زمان شروع و به طرف بركهء مشهور به بركه »آقا« مي*باشد)
7- محلهء دم*گاله (از زينبيه كنوني تا پشت قلعه امتداد دارد)
8- محلهء آقا شمسايي
9- محلهء نو (احتمالاً پس از زلزله عصر صفوي كه بافت شهري دگرگون شده ساخته*اند)
10- محلهء قنبرعلي بيگ
11- محلهء كوريچان (در اطراف گورستان كنوني لار واقع است)
12- محلهء كوهويه (كووبو)
... و در آغاز »لاد« بود
سرزمين لار در آغاز تحت عنوان »لاد« شناخته مي*شد و لاد يعني اساس و بنياد هر چيز. علاوه بر اين »لاد« نام يكي از پسران حكام قديم پارس بوده است. او اين شهر را بنا نهاد و بدين ترتيب نام خويش را در منطقه به يادگار گذارد. در يكي از چاپهاي شاهنامهء فردوسي اين بيت آمده است:
سپاهان به گودرز كشواد داد به گرگين ميلاد هم »لاد« داد
تغييرشكل حرف »د« به »ر« يكي از تغييرات خيلي دقيق در زبان ارمني، لهجه*هاي درياي خزر و گوش تاتي مي*باشد. اَلار، نام يكي از دهكده*هاي باستاني و ساحلي منطقه هزو و سيف يا ارسيف بوده، كه رقيب اردشير در آنجا زندگي مي*كرده است. امروزه در بخش اوز، روستايي به نام »گلار« وجود دارد كه ممكن است با »گولار«ي كه »نولدكه« آلماني در ترجمهء كارنامك از آن نام مي*برد، بي*ارتباط نباشد.

گذري در تاريخ عمومي لار

اين سرزمين پهناور را، كيخسرو به گرگين بخشيد و او رهسپار لار گرديد. بدين ترتيب سلسلهء پادشاهان مستقل و نيمه مستقل ميلادي در لار بنياد نهاده شد. »حكام لار از نژاد گرگين ميلادند كه در عصر كيان به حكومت لار منصوب شده بودند. از آن تاريخ اولاد او در آن ولايت حاكم و فرمانروا بوده و در زمان ملوك*الطوايفي بيش از پيش اقتدار يافته*اند در ارمنهء سابقهء قبل از ظهور اسلام و بعد از آن هرچند گاه در ممالك ايران نافذ فرمان بوده، خصوصاً در زمان اكاسره اطاعت گونه به ظهور مي*آورده*اند و در ساير ايام لواي خودسريمي*افراختند«.
برخي از نويسندگان چيرگي ميلاد بر شهر را چنين نگاشته*اند:
گرگين ميلاد سر سلسلهء دولت ميلادي، تنها به دليل باورمندي*اش به نيك*بختي و تيره*بختي كواكب، بر طبق نظر منجمان لاري، هفت سال در پشت حصار شهر لار خيمه مي*زند تا هنگام ورودش به شهر معلوم گردد. او سرانجام پس از هفت سال وارد لار مي*شود تا براساس نظر ستاره*شناسان دودمانش براي چندين هزار سال بر ايالت لار حكمراني كنند. البته اين حكايت، به افسانه نزديكتر مي*نمايد. پادشاهان ميلادي كه به صورت موروثي حكومت مي*كرده*اند 25 نفر بوده*اند.
حوادث و رويدادهاي تاريخي لار تا سال 594 هـ*.. ابهام زيادي دارد و تنها اطلاع تاريخي اين است كه امير لار، يعني جلال*الدين ايرج، در عهد عمربن عبدالعزيز (101-99 هـ.) مسلمان شده است. در فاصله قرن ششم تا دهم هجري حدود پانزده تن به شرح ذيل در لار فرمان راندند: قطب*الدين موءيدبن وهاب*الدين زنگي (پاكويه)، باكالينجار، قطب*الدين موءيد دوم، علاءالملك، باكالينجار دوم، حاجي سيف*الدين نصرت، حاجي علاءالملك گرگين شاه، حاجي مبارزالدين محمد، قطب*الدين مبشر، جهانشاه، هارون، محمدبگ*بن علاءالملك، انوشيروان*بن ابوسعيدبن علاءالملك، عادل شاه و ابراهيم خان*بن محمدبگ!
حكومت قطب*الدين موءيد لاري با حكومت اتابك سعدبن زنگي (599-623) در فارس، قطب*الدين مبارزبن نظام*الدين حسن در شبانكاره و تاج*الدين شهنشاه در هرمز مقارن بود و در ظاهر ميان او و حكام هرمز مناسباتي وجود داشته است. »به نظر مي*رسد حكام لار نيز در دورهء اسلامي و آل*بويه و حكام سلجوقي و آغاز دولت اتابكان فارس از حكام مركزي اين ايالت اطاعت داشتند. از اين جهت است كه در تاريخ نامي از آنان برده نشده است. چهار نفر از حكام لار يعني: ابا كالينجار، حاجي سيف*الدين نصرت، علاءالملك گرگين شاه و مبارزالدين محمد باسلاطين آل ظفر معاصر بوده*اند و از آنان اطاعت داشته*اند و دليل آن نيز سكه*اي است كه در لار به نام شاه شجاع ضرب شده است«. اين امر لار را به صورت يك مركز تجاري در جادهء بازرگاني جنوب ايران نشان مي*دهد.


لارستان شهر آفتاب شهر دوستي*ها


لارستان سرزمين دوست داشتني و خودماني در همسايگي آفتاب، دياري زيبا با تاريخي احساس برانگيز كه «ايراهستان» نام داشت و مركز دانش و فرهنگ اسلامي بود.

لارستان سرزميني از خطه جنوب كه هميشه گرم و با صفاست،شامل بخش هاي اوز، بنارويه،بيرم، جويم، عمادده،گراش و مركزي كه هر كدام از اين بخش*ها با داشتن مردمي شيرين گفتار(لهجه اچمي) و شيرين رفتار و محل زندگي آدميان سخت كوش و بردبار و نگه دارنده آثار و اماكن تاريخي كه مي*توان آنها را موزه زنده به شمار آورد، است.
جنوب فارس سرزميني كه ديار آفرينندگي و نو آوري و محل فرهنگ والاي انساني بوده و چه بسا ارزش*هاي پايدار و پر رونق روحاني و هنري كه در ادوار دور و نزديك از چشمه سار سرشار و پر فيض اين مكان جوشيده و تشنگان حقيقت و زيبايي را سيراب ساخته است. لارستان بزرگ كه امروز به چندين بخش تقسيم شده است سرزمين پاكي*ها و صميميت*هاست كه همسايگي آفتاب گرمي بخش دل*هاي سرد شده است.
سرزميني كه سرسختانه با طبيعتي نابهنجار و سرسخت تر از خود جنگيده،كوهها را شكافته تا به چشمه يا بركه*اي برسد و بركه*ها ساخته تا رحمت اللهي را ارج نهاده و استفاده كند و حتي براي گذران زندگي از نوشيدن آب شور و تلخ نيز ابايي نداشته و ندارند.
هر كجا بركه*اي نشسته به خاك
بي شك آنجاست مرز لارستان
گر بهارش بگسترد دامن
ميشود قالي بهارستان
لارستان را بايد ديد و با مردمانش بايد نشست و با گفتار شيرين(اچمي اش)همنوا شد.
شهرستان لارستان از شهرستان*هاي جنوبي استان فارس كه به دليل مجاورت با استان هرمزگان و حوزه خليج فارس،جذابيت خاصي براي گردشگران ايراني و خارجي مقيم كشورهاي حاشيه*اي خليج فارس دارد، زبان لارستاني*ها كه بازمانده زبان دري و گويش زمان پهلوي ساساني جنوب و معماري*هاي بكر اماكن تاريخي و فرهنگي،صنايع دستي و سوغات محلي آن به*ويژه «حلواي مسقطي» همه و همه به جذابيت لارستان افزوده است.
موقعيت خاص جغرافيايي لارستان آن را در مسير اصلي گردشگري استان فارس قرار داده است كه مسيرها مختلفي براي دسترسي به آن موجود است:
مسيرشماره يك:«شيراز- فيروزآباد- قير-خنج-اوز-گراش-لار-بندر عباس» كه داراي آثار تاريخي و تفرجگاه*هاي زيبا و ارزشمندي همچون كاخ اردشير فيروزآباد،قلعه دختر،چشمه سبز، آسياب قير، بقعه شيخ شعيب، مناره شيخ دانيال، سد دولت ابراهيمي، سر در مسجد جامع، مقبره امراي مير شريف در شهر خنج و بقعه سلفي، بركه ملا محمد و حاج رئيس و ده بركه*هاي فارياب ميرعبدالله، خانه*هاي سوداگر، كرامتي، هوشيار، حسين نيا، زرنگار، قلعه پرويزه، تل قلعه عبدالقادري فيشور،تل قلعه زير دهود، كاروانسراهاي سيفا، معلم كثير و لرد ميري، بقعه عبدكثير،بافت قديم شهر و حمام*هاي سوداگر و ملامحمد و آثار خرابه*هايي بزرگ و ساختمان بزرگ دانشگاه پيام نور مركز اوز كه بزرگترين دانشگاه كشور است،
در شهر زيباي اوز،قلعه همايون دژ، سد تنگاب، حسينيه آخوند، بركه چهارتاخ در گراش و كليه آثار تاريخي ارزشمند در شهر لار كه در مسير شماره دو به آن خواهيم پرداخت.
مسيرشماره دو:«شيراز-جهرم-منصورآباد-لار-بندرعباس»اين مسير در عهد صفويه رونق بسيار داشته است و كاروانسراهاي خواجه عبدالحسن، شترخانه صفي قلي خان، پشته سنگر، گلشن، بست فارياب، چهاربركه، چشمه رحمت آباد، امامزاده بريز، چشمه زاهد رستم، قلعه گبري دهكويه، مسجد جامع دهكويه، امامزاده ميراسمائيل، حمام و قلعه قديمي كورده، امامزاده مير ابراهيم، آسياب آبي لار، آب باريك، قلعه اژدها پيكر، بازار قيصريه، خانه محمودي، خانه قنادي، بركه معتمد، دهن شير، باغ نشاط، ،حمام نشاط، پيرسرخ، ساباط حاج علي وكيل، قلعه قدمگاه در شهر تاريخي،فرهنگي و تجاري لار،حمام ميردرويش عالي،بند سي و نه تايي هرمود، كوه شب كه بلندترين كوه لارستان است، چار طاقي كمرو، منطقه حفاظت شده هرمود با جانوران منحصر به فرد حفاظت شده است.
مسير شماره سه: «شيراز-فيروزآباد-قير خنج-اوز-گراش-لار-خور-بستك-بندر لنگه» كه در اين مسير علاوه بر اماكن ياد شده در مسير شماره يك مي*توان از مسجد جامع، عصارخانه، حمام و قلاع خور، دشت*هاي زيباي سه نخود و نيمه، كاروانسراي نيمه، كوه نمكي كه يكي از دوگنبد نمكي ايران است، قلعه هرمود باغ،مسجد جامع زروان، غاربن و ودعماد،امامزاده شاه قتال و نخلستان*هاي هرمود باغ است.
مسير شماره چهار:«لار-گراش-اوز-ارد-فداغ-بيرم-عسلويه» كه آب گرم و نخلستان*هاي ارد، آسياب فارياب بيرم، امامزاده شاه زند و مسجد جامع، امامزاده، قلعه كريشكي،قلعه گبريو و سدگلي*گمپو(ساساني)از جاذبه*هاي قابل ديدن است.
مسيرشماره پنج: «شيراز-جهرم-منصورآباد-بنارويه-جويم-اوز-لار» آتشكده آذر كاريان كه يكي از سه آتشكده ايران محسوب مي*شود و در زبان محلي با آن(قلعه تشي)مي*گويند، آثار تاريخي فراوان در شهرهاي بنارويه و جويم، مسجد جامع و مقبره پير منصور در كوره، قلعه زير دژ در مسجد جامع هود،حمام قلات، مسجد و آبشار بيدشهر بافت قديم كهنه، بقعه شيخ محمد مراد، طاق دامن كهنه و مقابر و تالاب بزرگ و زيباي روستاي هيرم كه به درياچه هيرم معروف است و قسمتي از آب چشمه گرم آن براي امراض پوستي مفيد كه به آب*باد هيرم اشتهار دارد و همچنين دشت كوره كه زمستان*ها پر آب و سرسبز مي*شود،از آثار و جاذبه*هاي گردشگري در مسيرهاي پنجگانه شهرستان لارستان به شمار مي*آيند.
امسال كه بارندگي مطلوب بوده دشت و صحراهاي اين سرزمين مملو از گل*هاي دلفريب و شامه نواز وحشي الوان است.
سفر به مناطق جنوبي مانند بندر عباس،بندر لنگه،قشم و كيش از طريق لارستان بسيار با صفاست.