حمله تیمور به ایران + نبرد تیمور لنگ و بایزید

[چه گوارا]

تیمور لنگ که در بین اروپاییان به تامرلان مشهور می باشد، اصالتا از نوادگان چنگیز بود. حملات ویرانگر او به آسیای میانه و غرب آسیا را می توان موج دوم حملات مغولان دانست. گرچه این حمله 150 سال پس از حمله اول صورت گرفت، در آن از برخی کشتارهای کور مغولی اثری نبود.
مهم ترین حمله تیمور را می توان حمله به ایران دانست. اگرچه ایران در این زمان هویت متحد گذشته خود را نداشت. تیمور ابتدا با غلبه بر رقبای خود، ماوراءالنهر و خوارزم را گرفت. تیمور حمله بزرگ خود را در 1380م. ابتدا علیه خراسان بزرگ صورت داد. او شهر هرات را کاملا ناگهانی تسخیر کرد و قندهار و کابل پس از آن مجبور به اطاعت شدند اما در فتح کلات نادری (آن هم پس از 14 بار) ناموفق ماند. دلیل این امر نیز ارتفاعات بلند قلاع و محصور بودن آن در بین کوه های سربه فلک کشیده بود.
سپس تیمور به سیستان لشکرکشی کرد و در 1383م. علی رغم مقاومت سرسختانه مردم آن نواحی، کلیه قلاع را فتح کرد و به تلافی مقاومت مردم، دستور قتل عام داد.

حمله به شمال و مرکز ایران

تیمور در سال 1384م. پس از فتح مازندران به طرف ری و سلطانیه جلو رفت و در سال 1386م. آذربایجان را اشغال کرده و از ارس گذشت. (1387م.)
پس از آن حملات اصلی خود را معطوف اصفهان و شیراز کرد. اصفهان به دلیل مقاومت شدید با فرمان قتل عام روبه رو شد و گفته می شود 70 هزارنفر از مردم از دم تیغ گذشتند اما شیراز به دلیل باز کردن دروازه شهر سالم ماند. تیمور سپس غرب ایران را نیز تسخیر کرده و به تکریت لشکر کشید.


نتیجه حملات تیمور به ایران

تیمور اگرچه ادعا می کرد که از حملات خود هدف مذهبی دارد و خود را مسلمان می دانست اما بیشتر حملات خود را متوجه مسلمانان از جمله ایران کرد. حمله تیمور به ایران چند اثر مهم داشت:

1.اتحاد ایران را صد سال به عقب انداخت و خرابی های ناشی از حملات این مرد نیز آبادانی را دوباره از کشور ما دور کرد.
2.پیروزی سریع تیمور بر سراسر ایران به او کمک کرد که خود را سریع به غرب آسیا و شرق اروپا و جنوب روسیه برساند و بر سر مسائل نظامی و جغرافیایی سیاسی این کشورها تأثیر گذارد و هند را نیز به راحتی فتح کند.
3.اثر مهم تیمور به تاریخ دنیا را می توان در مجموع تضعیف دولت های شرقی دانست. در حقیقت تیمور با انهدام دولت های ایران، عثمانی، هند، ممالیک و خوارزم زمینه را برای قدرت گرفتن غربی ها آماده کرد. بی تردید 250 سال یکه تازی مغولان بر ایران و شرق مهم ترین دلیل عقب افتادگی شرق از تحولات جهانی بود که از قرن هفدهم سرعت قابل توجهی یافته بود.

نبرد آنقوره

در تاریخ کمتر پیش می آید که دو قدرت نظامی هر دو در به اوج برسند. معمولا یک قدرت در حال اوج گیری دولت های کهنسال بر سر راه را درهم می کوبد و به پیش می رود اما نبرد تیمور و بایزید اول استثنای تاریخ است؛ دو قدرت بزرگ که هر دو در حال اوج گیری بودند به هم می رسند و لاجرم یکی از آنها باید با دنیای فاتحان خداحافظی کند.


بایزید که بود؟

عثمانی ها از نیمه قرن چهاردهم میلادی در آسیای صغیر قدرت گرفته بودند اما از زمان بایزید اول، آنها ناگهان تبدیل به قدرت مطلقه جنوب اروپا شدند. این مرد قدرتمند عثمانی، در 1371م. در نبردی سرنوشت ساز بلغارها را شکست داد و نیروهای سرسخت صرب را نیز در کوزوو درهم کوبید. وی سپس در طی چند لشکرکشی موفق هفت امیرنشن آناتولی را شکست داد و بوسنی و والاکی و را از آن خود کرد. در این زمان وی در بین اروپایی ها به ایلدرم یا صاعقه معروف شد چرا که بر دشمن صاعقه وار می تاخت و سرعت سیرش خیره کننده بود.
بایزید اکنون برای فتح پایتخت افسانه ای بیزانس (قسطنطنیه) مانعی را در پیش روی نداشت.


ورود تیمور به آسیای صغیر

تیمور در ادامه فتوحات افسانه ای اش اکنون ناگزیر از تصادم با عثمانی ها بود. وی در 1401م. سیواس را تسخیر کرد و سپس بایزید را به قتل رساند آنگونه که در تاریخ مذکور است بین دو سلطان نامه های تندی رد و بدل می شود و تیمور مصمم می شود که بایزید را شکست دهد.
در 1402م. سپاه 60 هزار نفری بایزید به انتظار نیروهای تیمور می نشینند اما گویا نفرات تیمور بیشتر بودند. نبردی مرگبار بین طرفین در می گیرد. تیمور که تا کنون اکثرا با نیروها و ارتش های سست روبه رو شده بود برای اولین بار به زحمت می افتد پس از آنکه نیروهای تازه نفس ینی چری متعلق به ارتش عثمانی وارد عرصه نبرد می شود، قلب لشکر تیمور از جا کنده می شود اما سلطان بی رحم مغول به ازای هر واحدی که بایزید وارد کارزار می کند دو واحد ذخیره را به میدان می آورد و در نهایت علی رغم پایداری سپاه ینی چری، تلف شدن دو سوم ارتش عثمانی سبب فروپاشی آنها می شود.
تقدیر چنین بود که تیمور د رهیچ جبهه ای بازنده نباشد اما این سلطان بی رحم دستور می دهد که بایزید را در قفس کنند.
پیروزی بر عثمانی ها سبب فتح کل آسیای صغیر به دست تیمور می شود.


نتیجه نبرد آنقوره (آنکارا)

نبرد آنقوره از جمله نبردهای ممتاز جهان بوده که علی رغم ارزش نظامی دارای اهمیت سیاسی نیز بوده است.
اول آنکه قدرت عثمانی و فتح قسطنطنیه را 50 سال به عقب می اندازد و این امر مهم به عهده سلطان محمد فاتح در 1453م. می افتد.
دوم آنکه به اروپا که در آن زمان کاملا در برابر عثمانی ها آسیب پذیر بود فرصت تنفس می دهد. گفته می شود ناظران اسپانیایی با حساسیت زیاد ارتش تیمور را همراهی می کردند تا نابودی دشمن اروپا (بایزید) را به چشم خود ببینند و یا آنکه هنری، پادشاه انگلیس برای تیمور پیام تبریک می فرستد.
تنها عثمانیان یک شانس بزرگ داشتند و آن اینکه جانشینان تیمور بی لیاقت بودند و در نتیجه آناتولی به سرعت از دست آنها می رود.

منبع : کتاب 100 جنگ بزرگ تاریخ نوشته اقای علی غفوری