نم در دیوارهای گنبد چار سوق جولان می‌دهد + گزارش تصویری

[PROOSHAT]

یک سال و چند ماه پیش قرار بود بودجه‌ای برای مرمت فوری گنبد چارسوق ساوه اختصاص داده شود، اما هنوز خبری از این بودجه نیست. وضعیت بنای چارسوق و به خصوص دیوارهای آن که موزه مردم شناسی هم هست، هر روز بدتر می شود. سقف بنا وضعیت خوبی ندارد و آب باران از کنار پنجره‌ها به قسمت داخلی سقف بنا نفوذ کرده‌است. همچنین نم آب‌های زیر زمینی در دیوارهای بنا ریشه دوانده و هر روز تکه‌ای از دیوار را از بنا جدا می کند و زمین می‌زند.

 

آخرین مرمت گنبد چهارسوق در سال 88 انجام شده است. در جریان مرمت سال 88 مرمت گران سازمان میراث فرهنگی کانال‌های نای‌کش را برای جذب کامل رطوبت و نم احیا کردند. همان زمان محسن علمدار، معاون حفظ و احیای استان مرکزی تاکید کرد که «این کانال های نای کش به صورت کامل از جذب رطوبت و نم جلوگیری می‌کند».

 

به غیر از مرمت نای کش‌ها، برخی از قسمت‌های گنبد این بنا نیز از سوی اداره کل میراث‌فرهنگی استان طی دو ماه مرمت شد. مرمت گنبد چارسوق در مدت زمان دو ماه انجام شد و به گفته علمدار 150 میلیون ریال از محل اعتبارات استانی به برای مرمت هزینه شد.

 

قدمت گنبد چارسوق ساوه به دوره صفوی باز می گردد. این گنبد در 16 خرداد 1356 با شمارهٔ ثبت 1382 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنای گنبد چارسوق در 28 مرداد 1386 به مناسب روز جهانی صنایع دستی به عنوان موزه مردم شناسی شهرستان ساوه مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. در این موزه اشیای همچون کتب خطی و دست‌نویس، انواع قفل‌های قدیمی، ظروف مسی و سفالی، سکه و اسناد خطی، سنگ قبرهایی مربوط به دوره قاجار به نمایش در آمده است.

 

حالا حدود چهار سال و چند ماه از آخرین مرمت گنبد چارسوق می‌گذرد و دیوارهای موزه بنا وضعیت خوبی ندارند. نم به بدنه بسیاری از دیوارهای بنای گنبد راه پیدا کرده است و باعث ریختن قسمت هایی از دیوار بنا شده است. نم برداشتن دیواره های بنا نشان می دهد کانال های نای کش که در سال 88 مرمت شده بودند، دیگر توانایی کنترل رطوبت را ندارند و رطوبت ناشی از برف و باران و آب های زیر زمینی و فاضلاب ها به دیوارهای بنا منتقل می شود. با این وضع هر روز وضعیت بنا وخیم تر خواهد شد.

 

به گفته یکی از فعالان میراث فرهنگی ساوه کانال های آب و فاضلاب از زیر بنای چارسوق عبور کرده اند که نم ناشی از این آب ها به دیواره های بنا نفوذ می کند. همچنین زیر بنای چارسوق یک آب انبار قدیمی وجود دارد. اگرچه این آب انبار پر شده است، اما این احتمال وجود دارد رطوبت به جای مانده از آب انبار به دیواره های چارسوق راه پیدا کرده باشد.

گنبد چهار سوق که به نام «تکیه چهار سوق» نیز معروف است، از سمت بیرون دارای دوازده ضلع و از سمت داخل دارای پلان مدور است. در قدیم چهار دالان در چهار ضلع شمال، جنوب، شرق و غرب وجود داشت و راهی بود به چهار طرف بازار. در ضلع شمال چارسوق، بازار بزرگ ساوه و در ضلع غرب آن یک بازارچه کوچک قرار دارند. هشت ضلع این بنا در داخل به صورت حجره هایی بوده که در ایام دهه عاشورا از آن به عنوان تکیه استفاده می شده و به همین دلیل این بنا با نام تکیه چهار سوق نیز شناخته می شود.

 

روی سقف هر یک از حجره های هشتگانه ، هشت هورانه ( نورگیر ) وجود دارد و در قسمت فوقانی گنبد نیز پنج پنجره نورگیر وجود داشته است.  قسمت داخلی گنبد چارسوق با نقوش هندسی و کتیبه هایی تزئین شده بود که امروز به غیر از بخش بسیار کوچکی، اثری از آن کتبه ها دیده وجود ندارد. مصالح ساختمانی این بنا ،گل آهک ، گچ و کاشی و آجر است .

 

انتظار می رفت با آغاز به کار دولت یازدهم و تغییر مدیران استانی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، رسیدگی بیشتری به بناهای تاریخی ساوه از جمله بنای گنبد چارسوق شود، اما تاکنون برنامه جدیدی برای مرمت و نگهداری از این بنا ارائه نشده است.