مسجد نو..

[Dead Silence]

اين بنا در کنار فلکه مقابل امامزاده شاهچراغ واقع گرديده و از مهمترين و بزرگترين مساجد شيراز است . بناي اوليه اين مسجد در بين سال هاي 597 تا 615 ه-. ق توسط اتابک سعد بن زنگي – پادشاه فارس- ساخته شده و در دوره هاي مختلف، بازسازي ها ، تعميرات و تزيينات زيادي در آن صورت گرفته؛ به نحوي که از بناي اتابکي آثار قابل توجهي بر جاي نمانده و بنا صورت تازه اي به خود گرفته است . اين مسجد در گذشته به اتابکي شهرت داشته؛ اما با توجه به بازسازي هاي صورت گرفته- در مقابل مسجد عتيق شيراز- مسجد نو ناميده شده است . از جمله بازسازي ها و تعميرات مسجد که در طول دوره هاي مختلف صورت گرفته ، مي توان به موارد ذيل اشاره کرد : در سال 995 ه-. ق، خواجه سعدالدين شيرازي معروف به شاه نوازخان- وزير دکن هندوستان – و در سال 1183 ه-. ق، صادق خان، برادر کريم خان زند ، مسجد را تجديد و تعمير کردند . در سال 1269 ه-. ق، مسجد در اثر زلزله آسيب کلي ديد؛ به طوري که جز طاق بزرگ رو به مغرب و کرياس متصل به آن و شبستان پشت به قبله ، بقيه خراب شدند و بين سال هاي 1271 تا 1273 توسط حاجي ميرزا علي اکبر قوام الملک شيرازي بازسازي گرديد . در سال 1301 ه-. ق، شبستان معروف به مقصوديه خراب شد که آن هم توسط فتحعلي خان – پسر ميرزا علي اکبر قوام الملک – دوباره ساخته شد . در سال 1350ه-.ق ، معين الشريعه واعظ اصطهباناتي، از طرف حاجي محمد باقر بهبهاني ، مسجد را تعمير و سردر آن را که به کلي خراب شده بود، ازنو بنياد کرد . در دوره هاي اخير، ازطرف اداره باستان شناسي، تعميرات و مرمت هاي ضروري در بناي مسجد صورت گرفته است . بناي مسجد مشتمل بر صحن وسيع مرکزي، ايوان ها و رواق هاي جانبي، شبستان هاي ستوندار جنوبي و 4 ورودي است که در کل مساحتي حدود 000/20 متر مربع را مي پوشاند . مسجد از جهات مختلف داراي چهار ورودي است که از طريق رواق ها و دالان هايي به صحن راه پيدا مي کنند . ورودي ها از بيرون داراي تزيينات کاشيکاري هستند که عمدتا مربوط به دوره هاي اخير است . صحن مياني مسجد به ابعاد 90/74×5/148 متر در ميانه داراي سه حوض آب و رديفي از درختان کهنسال است ( در منابع، ابعاد مختلفي ارائه شده؛ از جمله 90×170و 100×200 متر). اين صحن از چهار جهت توسط رواق هاي يک طبقه و ايوان هاي چهار گانه محدود شده است . در اطراف ايوان شمالي و جنوبي، به قرينه يکديگر، 24 دهانه، و در اضلاع شرقي و غربي، 12 دهنه رواق در اطراف ايوان ها ساخته شده است . جلوي بسياري از دهنه ها و رواق ها با ديوار يا شبکه هاي چوبي مسدود شده است . به غير از صحن مزبور، اين مسجد داراي دو حياط کوچکتر در طرف جنوبي بوده که يکي- معروف به باغچه- به دبستاني تبديل شده و ديگري حياط منجلاب مسجد است . در ميانه ضلع جنوبي صحن، ايوان جنوبي به ارتفاع 40 و عرض 25 متر با رواق ها و غرفه هاي دوطبقه کناري، و به قرينه آن در ضلع شمالي، ايوان ديگري است . بر پيشاني و زير طاق اين ايوان، مقداري کاشيکاري قديمي ديده مي شود و در پاکار طاق آن، کتيبه اي قرآني به خط ثلث نوشته شده است . جبهه ايوان با طاقنماهايي نماسازي شده است . پوشش نيم گنبد و طاق گهواره اي ايوان شمالي، در دوره نسبتا جديد برداشته شده و با پوششي با مصالح جديد جايگزين شده است . پشت اين ايوان، يکي از ورودي هاي مسجد قرار دارد که بر بقاياي کاشيکاري نماي خارجي آن، نام ناصرالدين شاه ثبت شده است . ايوان غربي صحن نيز مختصر کاشيکاري معرق دارد . در پاکار طاق اين ايوان، کتيبه اي قرآني به خط ثلث نگاشته و در پايان آن، تاريخ 1275 ه-. ق قيد شده است . ايوان شرقي نيز تقريبا با همان خصوصيات در پاکار داراي کتيبه قرآني به خط ثلث است و در پشت سر آن، يکي از ورودي هاي مسجد قرار دارد که به فلکه جلوي امامزاده شاهچراغ باز مي شود . اين سردر جديد است . در پشت ايوان جنوبي و ضلع جنوبي مسجد، دو شبستان ستوندار، يکي بزرگ و ديگري کوچکتر، واقع شده است . شبستان بزرگ مسجد داراي پوشش کوتاه طاق و گنبد است که بر روي 24 ستون سنگي در 4 رديف 6 تايي هرکدام به ارتفاع 5/2متر قرار گرفته است . شبستان کوچکتردر شرق شبستان بزرگ قرار دارد و ستون ها و طاق هاي آن از سنگ و گچ ساخته شده است . شسبتان مسجد داراي محرابي کاشيکاري و نفيس است که با نقوش هندسي و خطوط تزييني از جنس کاشي معرق به رنگ هاي سياه و زرد و فيروزه اي زينت يافته و در ميانه آن ، لوحه اي واقع شده که به طورحتم از جاي ديگري به اينجا منتقل شده است . بر روي اين لوح ، اسامي دوازده امام و عبارات ديگري نوشته شده است . شبستان هاي مسجد در دوره هاي مختلف مورد تعمير و بازسازي قرار گرفته است . اين بنا به شماره 73 به ثبت تاريخي رسيده است .