تاریخچه فوتبال ایرانی، از ۱۹۰۸ تا به امروز

[امیررضا*]

تاریخ شروع فوتبال در ایران ، به حدود یک قرن پیش باز می گردد یعنی زمانیکه یک گروه انگلیسی برای اکتشاف نفت در جنوب ایران عازم کشورمان شد. پس از حفر اولین چاه نفت در” مسجد سلیمان” به سال ۱۹۰۸، فوتبال به شکل جدی در این شهر دنبال گردید. فوتبال اولین بار توسط انگلیسی های مقیم ایران در تهران و ملوانان خارجی در بنادر کشور به راه انداخته شد در سال ۱۹۰۷{۱۲۸۶}هجری شمسی وزیر مختار انگلیس در ایران آقای اسپیرینگ رایس به منظور ایجاد حس رقابت در بازیکنان و جنبه رسمی دادن به بازیها یک جام برای فوتبال تهیه کرد و اولین دوره رسمی مسابقه فوتبال در همان سال انجام شد.در بازیهای تیمهای انگلیسی هیچ ایرانی شرکت نداشت. کریم زندی اولین ایرانی بود که در سالهای۱۲۸۷تادر ۱۲۹۵در آن تیمها بازی کرد .اصطلاح فوتبالرا اولین بار دانشجویان اعزامی به اروپا وارد زبان فارسی کردند.

در پایان دوره قاجاریه(۱۹۱۹) برای قدردانی از کوشش های برادران سردارخان که تحصیل کرده بلژیک بودند و درامر بسط و گسترش فوتبال نقش داشتند، یک تیم تشکیل شد. بازیکنان معروف آن تیم” برادران مفتاح”،” اکبر توفان”،” پان اسدالله”، “رضا والی کلانتری”، “هراند گالوستیان” و” گالیک هاراتونیان” بودند.

طی سال ۱۲۹۹ه.ش فوتبال به صورتی پراکنده و کاملا ابتدایی در زمین های حاشیه تهران بازی می شد.در سال ۱۳۰۰انجمن ترقی و ترویج فوتبال در تهران تاسیس شد و برگزاری مسابقات فوتبال را بر عهده گرفت. اولین بار مدرسه آمریکایی البرز فعلی آموزش فوتبال را به دانش آموزان آغاز کرد.

“ابوالفضل صدری” رئیس سازمان وقت ورزش، تشکیل تیم های آزاد در تهران را تشویق و ترغیب کرد و حتی برای برندگان رقابت های داخلی جوایزی تعیین نمود. تیمی به نام تهران که اعضای آن از بازیکنان رشته های ورزشی مختلف جمع آوری شده بودند، موفق به فتح نخستین دوره رقابت های داخلی فوتبال شد، با بازیکنانی چون” برادران سردارخان”، “اکبر توفان “، “حیدری”،” کریم زند” و” مفتاح”.

چندی بعد” حسین صدیقانی” که برای ادامه تحصیلات عالیه به ترکیه رفته بود، به تیم فنر باغچه این کشور وسپس” راپیدوین اتریش” ملحق شد. او پس از بازگشت به ایران، موسس یک تیم در شهر مقدس مشهد شد . صدیقانی از جمله اولین کسانی بود که دراروپا با فوتبال مدرن و نوین آشنا شده بود. حضور او در فوتبال ایران مصادف شد با انتقال تجربه و دانش روز فوتبال جهان به جوانان علاقمندی که تشنه یادگیری صحیح این رشته ورزشی بودند.

اولین تیم‌ملی فوتبال ایران در سال ۱۳۰۵ به سرپرستی میرمهدی ورزنده برای سفر به بادکوبه تشکیل شد و برای انجام چند مسابقه به آذربایجان شوروی سفر کرد. از بازیکنان این تیم که در حقیقت ستارگان فوتبال ایران در سال‌های ۱۳۰۵ تا ۱۳۱۴بودند می‌توان از خان سردار، پل هراند، شکوه رضا کلانتری، حسین سردار، احمد سردار، حسین صدقیانی، علی امیر اصلانی، حسن مفتاح و رضا هدایتی نام برد.

دوره دوم تشکیل تیم ملی فوتبال از سال ۱۳۱۴با اشغال نظامی ایران توسط ارتش‌های متفقین پایان یافت. درسپتامبر۱۹۴۱، تیم ملی فوتبال ایران اولین بازی رسمی خود را در برابر افغانستان و در کابل برگزار کرد، مسابقه ای که به تساوی بدون گل انجامید. این تیم به سرپرستی حسین صدقیانی از بازیکنان باشگاه‌های معروف تهران همچون طوفان، تدین، نیک نام و تهران تشکیل شد. معروف‌ترین این بازیکنان عبارت از: مصطفی بهارمست، اکبر حیدری، عبدالله کوهستانی، احمد خطیبی، محمد بلورفروشان، گلبو ناصر، جعفر اخوان و عباس فرزانگان. اساس تشکیل نخستین تیم ملی رسمی کشورمان به سال ۱۹۴۰ باز می گردد. بین سالهای تشکیل نخستین تیم ملی رسمی کشورمان به سال ۱۹۴۱و ۱۹۶۳ ، ملی پوشان کشورمان فقط در سال ۱۹۵۱( بازی های آسیایی دهلی نو) به مرحله فینال دور نخست رقابت ها راه یافتند و این تنها موفقیت تیم ملی در طول این سالها محسوب می شد.

از سال ۱۳۲۱مقارن با اشغال ایران، فوتبال شکل تازه‌ای به خود گرفت. در این دوره تیم ملی ایران در مسابقه‌ای با تیم ارتش انگلستان که از بازیکنان ملی پوش چون منین، میگر و بیک استفاده می‌کرد در امجدیه مسابقه داد که برای اولین بار به طور رسمی بلیت فروخته شده.

بازیکنان تیم ایران که عبارت‌بودند از: مین‌باشیان، حاجیان، عباس غریب، عزیز فرزانگان، ملک‌شاهی، عباس تنیده‌گر و… در این دوره توسط حسین صدقیانی سرپرستی می‌شدند.

ازسال ۱۹۶۰ اولین دوره مسابقات باشگاهی ایران شکل گرفت و در طی سالهای ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۰، تدریجاً فوتبال ایران قوی تر شد و در صحنه های بین المللی چهره موفق تری از خود نشان داد. حضور در مرحله یک چهارم نهایی المپیک توکیو(۱۹۶۴)، قهرمانی در بازی های آسیایی ( ۱۹۶۸) فتح جام باشگاه های آسیا توسط استقلال تهران(۱۹۷۰) از جمله مواردی بود که رشد توانایی های فوتبال ایرانی را تایید می کرد.

علی کنی اولین رییس فوتبال کشور بود که از سال ۱۳۲۳ ریاست کمیته فوتبال ایران را بر عهده گرفت. پس از او فوتبال و فدراسیون فوتبال تا امروز شاهد حضور ۲۳ رییس بوده است.
روسای تاریخ فدراسیون فوتبال ایران به این شرح بوده اند:
۱- علی کنی، ۲- هدایت ا.. گیلانشاه، ۳- محسن حداد، ۴- حسین سیاسی ۵- مصطفی سلیمی ۶- حسین مبشر، ۷- مصطفی مکری ۸- ذبیح ا.. خبیری ۹- حسین سروری، ۱۰- کامبیز آقابای ۱۱- ناصر نوآموز ۱۲- هادی طاووسی ، ۱۳- حسین آبشناسان ۱۴- حسین راغفر ۱۵- بهروز صحابه، ۱۶- نصرا.. سجادی، ۱۷- علی محمد مرتضوی، ۱۸- محمدرضا پهلوان، ۱۹- محمد صفی زاده ۲۰- امیر عابدینی ۲۱- داریوش مصطفوی، ۲۲- محسن صفایی فراهانی ۲۳- محمد حسین دادکان ۲۴- علی کفاشیان

تیم ملی فوتبال ایران در تاریخ ۲۵ نوامبر سال ۱۹۷۷ موفق شد استرالیا را با نتیجه ۱ – ۰ در حضور ۹۰۰۰۰ هوادار در تهران شکست دهد و به جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین راه یابد. این نخستین حضور ایران در یک جام جهانی بود. ایران بازی نخست خود را در مقابل هلند با نتیجه ۳ – ۰ واگذار کرد، اما در بازی دوم خود برابر اسکاتلند شگفتی آفرید و با گل دانائی‌فرد به نتیجه تساوی ۱ – ۱ دست یافت. گل اسکاتلند در این بازی نیز از روی اشتباه مدافع ایرانی آندرانیک اسکندریان ثبت شد. بازیکنان ایرانی بازی سوم خود را به رغم نمایش خوبی که ارائه دادند با نتیجه سنگین ۴ – ۱ به پرو واگذار کردند. تنها گل ایران را حسن روشن به ثمر رساند.

در نوامبر ۱۹۹۷ میلادی، ایران در شرایطی دشوار برای حضور در جام جهانی ۱۹۹۸ به دیدار استرالیا رفت. هر دو بازی با نتیجه تساوی پایان گرفت، اما ایران به لطف قانون گل‌زده در خانهٔ حریف توانست به جام جهانی راه یابد. بازی برگشت ایران در مقابل استرالیا تا دقایق پایانی ۲ – ۰ به سود میزبان بود اما دو گل کریم باقری و خداداد عزیزی نتیجه را به نفع ایران رقم زد. هواداران فوتبال در ایران از آن بازی با عنوان حماسه ملبورن یاد می‌کنند. در این تورنمنت ایران به همراه آلمان، یوگسلاوی و آمریکا در یک گروه قرار گرفت. ایران در بازی اول در مقابل یوگسلاوی با نتیجه ۱ – ۰ نتیجه را واگذار کرد. ایران در این بازی نمایش خوبی ارائه کرد و یوگسلاوی تنها از روی ضربه آزاد میهائیلوویچ که درون دروازه نکیسا دروازه‌بان دوم ایران جای داد، توانست برتری را از آن خود کند. ایران توانست نخستین پیروزی خود در مسابقات جام جهانی را برابر آمریکا به دست آورد. این بازی که به دلیل مواضع سیاسی و خصومت دو کشور شرایطی ویژه داشت با نتیجه ۲ – ۱ به سود ایران خاتمه یافت. گل‌های ایران را استیلی و مهدوی‌کیا به ثمر رساندند. گلی که استیلی با ضربه سر درون دروازه آمریکا قرار داد بعدها گل قرن نامیده شد.

[✘ றДƬДᗡØЯЄ ✘]

ولی الان فوتبالمون به جای پیشرفت داره درجا میزنه