مروری بر زندگی شخصی و کارنامه حرفه ای" برایان دی پالما " , از زبان خودش

[Ƒαкє ѕмιƖє]

برای برایان دی پالما یکی از برترین فیلمسازان در قید حیات دنیا، همچون تمامی هم عصرهای او دهه های 1960 و 70 ایامی بسیار مهم در هنر سینما به شمار می آیند.

نه تنها نئورئالیسم ایتالیا در دهه 1960 به تکوین نهایی خود رسید، در اواخر این دهه و در طول دهه 1970 فیلمسازان ماندگاری چون :

فرانسیس فوردکاپولا، مارتین اسکورسیزی، جورج لوکاس، استیون اسپیلبرگ و البته خود او در آمریکا سر بر آوردند و 45

سال بعد از آن ظهور اولیه هنوز پایدار و جهان ساز هستند و سرآمدهای عصر کنونی شامل پال تامس اندرسون، الکساندر پین و حتی تیم برتون و کریستوفر نولان به آنها نرسیده اند.


بزرگان هم عصر

دی پالما مانند نسل نخستی که نام شان آمد، 70 سال را رد کرده و اینک 73 سال دارد اما مثل آنها هنوز فعال و مشغول کار و تولید

فیلم است و جدیدترین کار او فیلمی است به نام " اشتیاق : Passion " که بعد از اکران اولیه بین المللی اش در جشنواره های ونیز ایتالیا و تورنتوی کانادا

, هر چند واکنشهای مثبت بزرگی را برنینگیخته، اما بخشی از کامل سازی پرونده کاری دی پالما محسوب شده است.

دی پالما در توصیف کاراکتر و ترسیم دستاوردهای کارگردانان بزرگ عصر خود پویا و کوشاست و تجلیل او از این هنرمندان چشمگیر است. وی میگوید:

در آن عصر و بعد از ظهور اسپیلبرگ و لوکاس و کاپولا، همه آنها را نابغه مینامیدند و این برخورد درستی هم با ماجرا بود. حسن بزرگ ماجرا و نعمتی که شامل

من و این هنرمندان شد این بود که استودیوهای هالیوود به هر دلیل مشخص و نامشخصی به ما اجازه و وسایل لازم را دادند تا هر چیز ابتکاری و حتی دیوانه واری را که میخواستیم بسازیم.


" او " با من آمد

در آن دوران، اتفاقات جالب دیگری هم افتاد. در حالی که در باور عمومی و اذهان جامعه سینما، رابرت دونیری معروف هنرپیشه ای است

که مارتین اسکورسیزی به مردم معرفی و او را تبدیل به یک سوپر استار کرد، حقیقت امر آن است که دي پالما این بازیگر جوان و صاحب سبک

را به اسکورسیزی معرفی کرد.

در اولین روزهای زمستان امسال دي پالما میگوید: قبل از این که سایرین متوجه دونیرو شوند، من از او در سه فیلم خود بهره گرفته بودم و وی

با بازی در کارهای من مطرح شد و به سمت فیلم های پرسروصدا تر اسکورسیزی و قسمت دوم پدر خوانده کاپولا رفت. او در فیلمهای «مجلس عروسی»، «شادباش ها» و «سلام مامان» من

بازی کرد و من به سرعت تشخیص دادم که در او جوشش و استعدادی هست که در اکثر بازیگران دیگر نیست. می گویند من توصیه دونیرو

را به مارتی کرده ام. شاید کرده ام، لحظاتش را به طور کامل به یاد ندارم اما باب آن قدر با استعداد بود که بدون معرفی من نیز میتوانست کارش را به پیش ببرد.

او نیازی به این قضایا نداشت.


کامل ترین تصویرگر عصر کنونی

آن لحظات و ماجرا هر چه بوده باشد، دونیرو در سال 1973 در " خیابان های پایین شهر " اسکورسیزی که یک فیلم ساختارشکن و اولین

کار جریان ساز و بزرگ وی بود، خوش درخشید و تبدیل به ستاره جدید بازیگری سینمای آمریکا شد و به نسل تازه ای پیوست که در همان سال ها و

قدری پیشتر داستین هافمن و ال پاچینو را هم به عرصه این هنر معرفی کرده بودند. سه سال بعد از آن اسکورسیزی و دونیرو با یک فیلم دیگر ابدی شدند و به فولکلور تاریخ سینما پیوستند.

" راننده تاکسی " را میگوییم که هنوز بهترین و کامل ترین نمونه و اثر مرتبط با سینمای تصویر گر عصر تیره کنونی در جهان است. این از دست تقدیر و لابد از حقایق بزرگ و تاریخی _

وبرای دی پالما _ تلخ دوران معاصر است که فیلمنامه درخشان " راننده تاکسی "که نوشته جان پل شریدر بود، ابتدا به او برای تبدیل کردن به یک فیلم بلند سینمایی

سپرده شد و وقتی او آن را رد کرد ، پروژه به مارتی واگذار شد و وی یکی از ماندگارترین فیلمهای دوره معاصر سینما را پیرامون عصیانگر شدن تراویس

بیکل راننده تاکسی ای ساخت که نمی داند با نابسامانیهای نیویورک چه کند و به این سبب اسلحه بدست میگیرد و گوشه ای از این شهر

پر اجحاف و یکی از سرکردههای پروسه فساد آن را به خاک و خون میکشد.

36 سال بعد از عرضه آن فیلم کلاسیک که جریان سینمای آمریکا را عوض کرد و موج نوی ایجاد شده توسط اسکورسیزی، کاپولا،

التمن و البته دی پالما را کاملا مستقر کرد، دی پالما با صدایی که حذف عنصر افسوس از آن بسیار سخت نشان میدهد، میگوید: سناریو را چند

بار خواندم و بالا و پایین کردم و دیدم نمی توانم با آن کنار بیایم. ترسیم آن بسیار سخت و به تصویر کشیدن آن خشنونت های خیابانی

و از هم گسیختگی در رفتار تراویس بیکل و زیاده خواهیهای اطرافیان او کار دشواری بود. نتوانستم آن را در مشت ام بگیرم و برایم غیر قابل فهم بود.

از خودم پرسیدم: کدام دیوانه ای به تماشای این فیلم می آید؟چاره ای نبود، آن را تحویل مارتی دادم.

غیر قابل تخمین

و مارتی چیزی را ساخت که هنوز جامعه سینما و حتی کل جوامع را به سبب صراحت کلام و شفافیت قصه گویی خود تکان میدهد.

اين که دی پالما در صورت قبول ساخت Taxi Driver از افسانه سطح بالا و در عین حال عوام پسندانه جان پل شریدر چه میساخت و

دیدگاه او چه حالتی را به این قصه ماندگار میبخشید غیر قابل تخمین است ولی او سال ها بعد از آن واقعه حاضر نیست زیاد درباره آن صحبت کند و فیلم هایی

که در همان مقطع زمانی یا پیش و پس ز آن ساخت آن قدر پرارزش هستند که تصور وی در عدم ساخت راننده تاکسی را توجیه کند.

او به سال 2013 فکر میکند و البته به Passionکه کار سال 2012 وی بوده است. این فیلم اقتباسی از روی فیلم نوار فرانسوی Crime D Amour و از ژانر تریلربا زیر

بنای ظاهرا عاطفی و در عین حال سرشار از قساوت هایی است که دی پالما را قادر ساخت کارهای فوق العاده ای مثل «صورت زخمی»، «تسخیر ناپذیران»، «تلفات جنگ»

و «راه کارلیتو» را در دهه های 1980 و 90 بسازد و آن را جانشین کارهای دلهره آور و مرموز و هیچکاکی خود کند که در دهه 1970 عرضه شدند و عذاب، کری ، خشم و آماده برای

قتل و پیش از تمامی آنها خواهران نمادهای بارز آن بودند.


این بار نوبت زنان است

در بطن فیلم اشتیاق دو کاراکتر زن با بازی راشل مک ادامز و نومی راپاچ را داریم که در جنگ قدرتی مرگبار گرفتار آمده اند

اما تفاوت عمده این فیلم با کارهای قبلی دی پالما این است که زنان مهره های اصلی فیلم و کاراکترهای عمده قصه جدید او هستند و این

در حالی است که دی پالما سال ها در کم ارزش ساختن زنان در فیلم های خود متهم میشد و میگفتند او این قشر را در فیلمهای خود تا حد موجوداتی که فقط همراهی

کننده مردان بسیار مهمتر از خود و حتی اسباب دردسر آنها هستند، پایین آورده و زنان از منظر او آدم هایی رنگ و لعاب زده و فاقد ارزش و هدف اند که بهترین شکل

و موجودشان یا دختر دیوانه شده و خون بار فیلم کری با بازی سیسی اسپیسک است و یا زن رفاه طلب و فاقد آرمان صورت زخمی با بازی میشل فایفر که بسیار

راحت مرگ همسر خود با بازی رابرت لوجیا بدست تبهکار تازه اوج گرفته کوبایی با بازی ال پاچینو را میپذیرد و همسر این پدیده تازه گانگسترها و عامل تاراج شهر میامی میشود.


شیک و چشمگیر

دی پالما تصریح میکند که هدف و مخاطب اصلی اش در Passion زنان بوده اند و او این فیلم را برای آنان ساخته است و نه وما

با این هدف که اتهام های کهنه وارده به خود را جواب گوید.

وی میافزاید: من تغییراتی را در قصه فیلم فرانسويای که اشتیاق را از روی آن ساخته ام، به وجود آوردم.

به عنوان مثال کاراکتر دنی در فیلم ارجینال یک مرد بود که در ورژن من یک کاراکتر زن است.

مهم این است که من میخواستم روند آزار و اذیت زنان در محیط های کاری را بدست سایر زنان و همکارهایشان به تصویر بکشم.

من روی وجوه بصری این قصه و این که اداره و دفتر کار این آدم ها چگونه باشد و چه نمایی داشته باشد، بسیار کار کردم و میخواستم

همه چیز به همان شکلی باشد که قصه میگوید و من در ذهنم دارم و همان قدر شیک و چشمگیر که محیط هایی از این دست میطلبد.


کار با شریک المادووار

برای برجسته تر شدن تصاویر، دی پالما از خوزه لوییز الکاین به عنوان مدیر فیلمبرداری سود جسته و او کسی است که معمولا فیلمبردار

کارهای پدرو المادووار اسپانیایی است.

دی پالما میگوید: من کسی را به عنوان مجری طرح هایم برای تصویربرداری میخواستم که اصول زیبایی شناسی را بدرستی بداند و در همان روال و روندی گام

بردارد که برای شاخص تر شدن ابزار و وسایل کلیدی قصه به آن نیاز است.

من از برخی روال های رایج در فیلمسازی کنونی دنیا حیرت میکنم. آن جا که حتی نورپردازی در سطحی حداقل و

به بدترین شکل است و بسیاری از چهره ها به درستی روشن و قابل رویت نیستند و دوربین هم دائما می لرزد.

بنظر من روال هایی از این دست اصلا مثبت و در راستای جذاب سازی سینما برای مردم نیست.


بازگشت به سبک محبوب

Passion در توقف رویکرد دی پالما به یک سری فیلم های جنایی و حادثه ای و حتی تک آثار سیاسی وی ،

بازگشت او به سبک محبوبش یعنی کار به سیستم الفرد هیچکاک و تریلر سازی و استفاده از عنصر دلهره به عنوان زیر بنای قصه اش است.

در تمامی این سال های طولانی قیاس دی پالما با هیچکاک انگلیسی که بیش از 50 فیلم در کشورش و آمریکا ساخت و او را سلطان تریلر نامیدهاند

و در 1980 چشم از جهان فرو بست جریان داشته ولی او تشابه هایی صددرصد را بین خودش و آن استاد بزرگ ژانر تریلر و ترس قایل نیست و فقط

به وجوهی مشترک از فیلمسازی در کارهای هر دو اشاره میکند که شاید مشابه آن را بتوان در دیگران هم یافت.

دی پالما میگوید: شاید تشابه عمده من و هیچکاک این باشد که برای بیان قصه مورد نظرمان ابتدا از تصویر و ایماژ استفاده میکنيم و نه فقط

کلام و دیالوگ صرف. همواره ما را یکی و مشترک دانسته اند ولی ما نمی توانیم یک نفر باشیم. هیچکاک از فرمهای داستانی ای بهره میگرفت

که به او اجازه میداد سکانسهای بصری کشدار را در راستای بیان قصه اش بگیرد و من نیز در همین مسیر حرکت میکنم.

هر نمایی که هیچکاک میگرفت برای محیط سازی قصه ای بود که در حال تشریح و بیانش بود و اگر یکسان بودن من و او

به معنای طی طریق من در چنین راهی باشد، بله من و او یکی هستیم اما اگر میخواهیم نکته سنج و منصف باشیم شباهتهای من

و هیچکاک در همین نکته و مکان قطع میشود. البته برای من قیاس شدن با آن استاد همیشه افتخاری بزرگ است و هیچ گله ای از این بابت ندارم.


اثر ماندگاری یک فیلم

نسل جوان تر سینما رو غافل از مصادیق آشکار شباهت های دی پالما و هیچکاک در کارهای دهه 1970 این فیلمساز صاحب سبک، وی را بیشتر به عنوان خالق

کالت کلاسیک مدرنی همچون صورت زخمی که انتقال قصه هاوارد هاکز از فضای نسخه ارجینال این فیلم در سال 1932 را به فلوریدای سرشار از کوبایی های رفاه طلب

در ابتدای دهه 1980 موجب شده، میشناسند و برای آنها دی پالما مردی است که بنیان های جنایت و حادثه را به درستی برآورده میکند و اصول حادثه سازی توأم با ترس

را به خوبی میشناسد و برخی قصه هایش از بابت کاراکترسازی و ترسیم ناامنی های حاکم بر غرب فوق العاده و از بقیه متمایزند.

از منظر آنها شاهکار دی پالما همان صورت زخمی است که اینک در آستانه سی امین سال اکرانش قرار دارد.

دی پالما نمی کوشد با استدلال و بحث و مثال آوردن چیزی خلاف نظر این دسته از مردم و جوان ترها را به اثبات برساند و

از برتر بودن احتمالی برخی فیلمهای دیگرش بگوید و وم انتخابی بجز این را به آنها گوشزد کند و به چانه زنی با آنها بپردازد.

در عوض وی میگوید: این بسیار مسرت بخش است که نزدیک به 30 سال بعد از ساخت یک فیلم مردم هنوز در حال صحبت درباره آن هستند و آن را تأثیر گذار میدانند.

این یعنی Scarface از تست زمان عبور کرده و به یکی از اجزای فرهنگی و اثری ماندگار در اجتماع تبدیل شده و این همیشه اسباب دلگرمی است.

من در تمامی طول عمرم مشغول فیلمسازی بوده ام و از این پس نیز به همین کار میپردازم و تا زمانی که احساس کنم ایده ها و تصاویرم آدم ها را مشغول

و وادار به تفکر و ترس میکند، به این کار ادامه خواهم داد.


منبع: Toronto Star