راهنمای تصویری سکته مغزی: پیشگیری، علل و درمان

[Mᴏʙɪɴᴀ]

سکته مغزی، یک فوریت پزشکی و یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در دنیا است این مقاله به صورت تصویری شما را با دلایل و علت آن آشنا خواهد کرد

 

مقدمه

سکته زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی در مغز بترکد و یا مسدود شود. اگر درمان صورت نگیرد، سلول‌های مغز به سرعت می‌میرند. نتیجه‌ی این امر یک ناتوانی جسمی جدی و یا حتی مرگ می تواند باشد.

 

نشانه‌های سکته
 

علائم سکته می‌تواند شامل این موارد باشد:

بی‌حس شدن ناگهانی و یا ضعف، به خصوص دریک سمت از بدن.تغییرات دید ناگهانی در یک یا هر دو چشم، یا سختی در بلع.سر درد ناگهانی و بدون علتاحساس سرگیجه‌ی ناگهانی، مشکل در حفظ تعادل و یا راه رفتن.سردرگمی ناگهانی و مشکل داشتن در حرف زدن و یا فهمیدن دیگران.در صورت دیدن این علائم به سرعت با اورژانس تماس بگیرید.

 

آزمون سکته: حرف زدن، دست تکان دادن و لبخند

تست F.A.S.T به مشخص کردن علائم کمک می‌کند. کلمات آن مخفف عبارات زیر هستند:

(Face) صورت. از فرد بخواهید که بخندد. آیا یک سمت صورت سست و افتاده است؟
(Arms) دست‌ها. وقتی بلند می‌شوند، آیا یک سمت آن می‌افتد؟

(Speech) حرف زدن.آیا فرد قادر به تکرار یک جمله‌ی ساده است؟ یا اینکه مشکل دارد و کلمات را جا می اندازد.

(Time) زمان. زمان خیلی مهم است. در صورتی که هر یک از این علائم در فرد دیده شد سریعاً با 115 (اورژانس) تماس بگیرید.

 

سکته: زمان = آسیب مغز

 

برای درمان سکته، ثانیه‌ها حیاتی هستند. در صورت نرسیدن اکسیژن، سلول های مغزی پس از چند دقیقه شروع به مردن می کنند. داروهایی برای از بین بردن لخته خون وجود دارند که آسیب مغزی را کنترل می‌کنند. اما بایستی از آن‌ها در ظرف سه ساعت اولیه، بعد از شروع علائم استفاده کرد. زمانی که بافت مغزی بمیرد، قسمت‌هایی از بدن که زیر نظر آن بخش مغز هستند به خوبی کارنمی کنند. به همین دلیل سکته، علت اصلی ناتوانی های بلندمدت است.

 
تشخیص سکته
 

وقتی کسی را با علائم سکته به اتاق اورژانس می‌آورند، اولین اقدامی که صورت می‌گیرد، تشخیص نوع سکته است. 2 نوع عمده وجود دارد که به یک شکل درمان نمی‌شوند. با کمک سی‌تی‌اسکن می‌توان فهمید که سکته ناشی از انسداد یک رگ خونی است یا خونریزی رگ. تست های دیگری نیز در جهت یافتن محل لخته و یا خونریزی در مغز انجام می‌شود.

 
سکته‌ی ایسکمیک
 

معمول‌ترین نوع سکته، به سکته ایسکمیک (انسدادی) معروف  است. نه مورد از هر ده مورد سکته‌ در این دسته جای دارند. دلیل آن، لخته خونی است که به مسدود شدن یک رگ خونی در مغز منتهی شده است. این لخته ممکن است در محل ایجاد شده و یا همراه با خون از قسمت های دیگر بدن آمده باشد.

 
سکته هموراژیک
 

این شکل از سکته کمتر شایع اند ولی بسیار بیشتر احتمال مرگ را در خود دارند. زمانی اتفاق می‌افتد که  رگی که ضعیف شده است، در مغز بترکد. نتیجه‌ی آن خونریزی ای در مغز است که به سختی امکان متوقف کردن آن وجود دارد.

 
سکته‌ی گذرا
 

یک سکته‌ی گذرای ایسکمیک معمولاً به نام سکته‌ی کوچک شناخته می‌شود. جریان خون به شکل موقتی  به قسمتی از مغز نمی‌رسد و علائم یک سکته واقعی دیده می‌شود. وقتی دوباره خون جریان می‌یابد، علائم ناپدیدمی شوند. سکته‌ی کوچک(TIA) یک هشدار است مبنی بر اینکه سکته ممکن است به زودی اتفاق بیافتد. خیلی مهم است که زمانی که فکر می کنید یک سکته ایسکمی گذرا داشته اید پزشکتان را هرچه سریع تر در جریان قرار دهید. یکسری درمان‌ها وجود دارند که خطر وقوع سکته را کاهش می‌دهند.

 
چه چیز سبب سکته می‌شود؟
 

دلیل معمول سکته، تصلب شرایین است. سخت شدن شریان‌ها. پلاک‌های چربی، کلسترول، کلسیم و مواد دیگر مسیر جریان خون در رگ‌ها را مسدود کرده و فضای کمی برای جریان خون باقی می‌ماند. یک لخته خون ممکن است در این فضای باریک گیر کرده و سبب سکته‌ی ایسکمیک شود. تصلب شریان به شکل گرفتن لخته خون کمک می‌کند. سکته‌ی هموراژیک  معمولاً در نتیجه‌ی بالا رفتن غیرقابل‌کنترل فشارخون، که باعث می‌شود رگ خونی ضعیف  بترکد، اتفاق می افتد.

 
عوامل خطرساز: بیماری‌های مزمن
 

بعضی بیماری‌های مزمن خطر وقوع سکته را افزایش می‌دهند.شامل:

فشارخون بالا

کلسترول بالا

دیابت

چاقی

اقدام در جهت رفع این بیماری‌ها خطر سکته را کاهش می‌دهد.
 
عوامل خطرساز: رفتارها
 

بعضی رفتارها نیز خطر سکته را بالا می‌برند:

سیگار کشیدن

ورزش خیلی کم و محدود

مصرف بی‌رویه‌ی مشروبات الکلی

 
عوامل خطرساز: رژیم
 

یک رژیم غذایی نامطلوب به وضوح از چندین راه  خطر سکته را افزایش می‌دهد. خوردن بیش از اندازه‌ی چربی و کلسترول می‌تواند به بسته شدن رگ‌های باریک ختم شود. مصرف نمک فراوان به بالا رفتن فشارخون کمک می‌کند و مصرف بیش از حد کالری به چاقی ختم می‌شود. یک رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزی، حبوبات و ماهی  می‌تواند خطر سکته را به مراتب کاهش دهد.

 
عوامل خطرساز غیرقابل کنترل
 

بعضی از عوامل خطرساز سکته از کنترل شما خارج هستند. مثل داشتن سابقه‌ی خانوادگی و یا بالا رفتن سن. جنس نیز در سکته نقش دارد به این شکل که جنس مذکر بیشتر دچار سکته می‌شود. با این حال مرگ‌های ناشی از سکته در زنان بیشتراست.

 

سکته: درمان اورژانسی
 

برای سکته‌ی ایسکمیک درمان اولیه بر داروهایی برای بازگرداندن جریان خون تمرکز دارد. داروهای برطرف‌کننده‌ی لخته در حل کردن آن و کوتاه کردن مدت آسیب نقش موثری دارند اما این در صورتی است که در همان 3 ساعت اولیه از شروع علائم، مصرف شوند. سکته‌ی هموراژیک، کنترلش سخت تر است.درمان معمولاً شامل سعی در  کنترل فشارخون، خونریزی و  ورم مغزی است.

 

سکته: آسیب بلندمدت

 

اینکه آیا سکته می تواند باعث آسیب بلند مدت در فرد شود، به شدت سکته و سرعت درمان برای تثبیت وضع مغز بستگی دارد. نوع این آسیب به مکان وقوع سکته در مغز بستگی دارد. مشکلات معمول بعد از سکته شامل بی‌حسی دست یا پا، مشکل در راه رفتن، مشکل بلع و مشکل در حرف زدن و فهمیدن است. این مشکلات می‌تواند دائمی باشد. اما بسیاری از افراد به مرور زمان بیشتر توانایی‌هایشان را دوباره به دست می‌آورند.

 
توان‌بخشی سکته مغزی: گفتاردرمانی
 

توان‌بخشی یک محور اصلی برای فرایند بهبود سکته مغزی محسوب می‌شود. طی آن بیماران مهارت‌های از دست رفته را دوباره کسب می‌کنند و همین طور یادمی گیرند که چگونه با آسیب‌های غیرقابل‌برگشت کنار بیایند. هدف، کمک به کسب هرچه بیشتر استقلال فردی است. برای افرادی که مشکل حرف زدن دارند، گفتاردرمانی ضروری است.همین طور گفتاردرمانی برای افرادی که مشکل بلع دارند نیز کارگشا می تواند باشد.

 
توان‌بخشی سکته مغزی: ورزش درمانی
 

برای نجات‌یافته‌های سکته و  افراد نزدیک به آنها، تجربه یک سلسله احساسات شدید نظیر ترس، خشم، نگرانی و غم امری متداول است. روانشناس یا مشاور  می‌توانند راه‌هایی را برای کنار آمدن با این احساسات در اختیار افراد قرار دهد. همچنین روانشناس می‌تواند با بررسی علائم و نشانه‌ها، افسردگی را تشخیص دهد که در بین افرادی که دوره‌ی نقاهت را می‌گذرانند و تازه سکته کرده‌اند، شایع است.

 

پیشگیری از سکته: سبک زندگی

 

افرادی که سکته کرده‌اند و یا سکته گذرا داشته‌اند می‌توانند با رعایت نکات زیر از وقوع دوباره آن جلوگیری کنند.

ترک سیگار

ورزش و حفظ وزنی ایده آل

محدود کردن مصرف الکل و نمک

رژیم سالم تر همراه با سبزی و ماهی و غلات بیشتر.

 

پیشگیری از سکته: داروها

 

پزشکان برای بیمارانی که خطر سکته آن‌ها را تهدید می‌کند داروهایی را برای کاهش خطر تجویزمی کنند. داروهای ضد پلاکت همانند آسپرین، از چسبیدن پلاکت‌ها در خون به هم و ایجاد لخته خونی جلوگیری میکنند. و داروهای ضد لخته مثل وارفارین ممکن است برای حفظ بعضی بیماران از سکته مفید باشد. درنهایت اگر فشارخونتان بالا باشد، پزشک برایتان داروهایی می‌نویسد تا به کاهش فشار خون شما کمک کند.

 

پیشگیری از سکته مغزی: جراحی

 

در بعضی موارد، سکته نتیجه‌ی تنگ شدن  شریان کاروتید است__رگ‌های خون‌رسانی که در دو سمت گردن قرارگرفته‌اند و خون را به مغز می‌برند. افرادی که به این دلیل سکته‌ی گذرا یا TIA داشته‌اند ممکن است از مزیت جراحی  تحت عنوان اندآرتركتومي كاروتيد بهره ببرند. این جراحی می‌تواند پلاک‌هایی را که در مسیر رگ کاروتید ایجادشده از بین ببرد و از تکرار سکته جلوگیری کند.

 

پیشگیری از سکته مغزی: بالون و استنت

 

در بعضی از موارد پزشکان می‌توانند بدون جراحی کلی، شریان  مسدود شده‌ی کاروتید را درمان کنند.این فرآیند آنژیوپلاستی نام دارد که در آن یک سوند را موقتا به رگ وارده کرده و از طریق آن، یک بالون را باد کرده و بوسیله آن محلی که بوسیله پلاک ها تنگ شده را گشاد می کنند. یک لوله‌ی فلزی که استنت نام دارد می‌تواند جاگذاری شود تا رگ را باز نگه دارد.

 

زندگی بعد از سکته مغزی

 

بیش از نصف افرادی که سکته می‌کنند، دوباره توانایی خود را به دست می‌آورند. آن دسته از افراد که داروهای ضد لخته مصرف می‌کنند احتمالاً خیلی زود کاملاً بهبود می‌یابند و آن‌ها که ناتوانی را تجربه می‌کنند، معمولا با کمک درمان یادمی گیرند که چگونه مستقل باشند. با اینکه در ابتدا احتمال دومین سکته بالاست اما به مرور زمان این خطر نیز کاهش می‌یابد.