چرا بدن بعضي ها با شير ناسازگار است؟

[•ДmịrHoSsiŋ•]

تا به حال برای شما پیش آمده که پس از خوردن شیر، شکمتان به قار و قور بیفتد یا احساس کنید که شیر به شما نساخته و موجب تحریکاتی در روده تان شده است؟ البته این وضع زمانی مهمتر است که شما پس از نوشیدن شیر به میهمانی بروید و صدای قار و قور شکمتان ، دیگران را به خنده بیندازد.
ممکن است بعضی اوقات تصمیم بگیرید که چون شیر به بدن شما نمی سازد، دیگر آن را نخورید! می دانید علت این مشکلات گوارشی پس از نوشیدن شیر چیست؟
بهتر است بدانید این تنها شما نیستید که چنین مشکلی دارید؛ اکثر افراد بالغ (حدود ۹۰ درصد بزرگسالان) در جهان و ازجمله در ایران ، به دلیل ترشح نشدن یک آنزیم در بدنشان ، دچار نارسایی هایی در تجزیه قند شیر یعنی «لاکتوز» می شوند.
اسم این آنزیم «لاکتاز» است. این آنزیم لاکتوز را تجزبه کرده و باعث هضم و جذب آن در بدن می شود و بر اثر نبودن آن ، ما دچار عارضه «عدم تحمل به لاکتوز» (Lacrose in tolerence) می شویم.
یعنی همان مشکلات گوارشی که در بالا گفته شد. حالا ممکن است از خودتان بپرسید چرا آنزیم به این مهمی در بدن خیلی ها ترشح نمی شود؟ و آیا این یک بیماری است و درمان خاصی دارد، یا باید با آن کنار آمد؟
همان طور که گفته شد این مشکل در افراد بزرگسال وجود دارد و در بدن کودکان این آنزیم به میزان کافی ترشح می شود (مگر در موارد خاص که برای نوزادان شیرخوار مشکل جدی به شمار می رود؛ چون دیگر نمی توانند شیرخوار باشند!)
«عدم تحمل به لاکتوز» ممکن است به این دلیل باشد که چون پس از دوران کودکی ، اکثر مردم به میزان کمتری از شیر در برنامه غذایی روزانه خودشان استفاده می کنند، دستگاه گوارش هم به طور خود به خود ترشح این آنزیم را کاهش می دهد و یا این که در عده دیگری ممکن است به طور ژنتیکی این آنزیم پس از بلوغ در بدن ترشح نشود.
خوب ، حالا حتما می پرسید: «پس چه کار کنیم؟ نمی شود که از این ماده غذایی ارزشمند یعنی شیر استفاده نکنیم!»
درست می گویید! ما هم به شما چنین توصیه ای نمی کنیم. چون خوردن شیر و فرآورده های لبنی از واجبات روزگار است! و به خاطر ارزش غذایی بالایی که دارند جایگزین مناسبی برای آنها وجود ندارند.
مثلا اگر شما بخواهید کلسیم مورد احتیاج بدن خود را به جای خوردن شیر از طریق خوردن کلم تامین کنید (کلم در میان سبزیجات از درصد کلسیم بالایی برخوردار است)، باید به جای خوردن ۱ لیوان شیر، ۱ کیلوگرم کلم بخورید! حالا چه کار کنیم که پس از خوردن شیر دچار مشکلات گوارشی نشویم؟
برای بعضی افراد این امکان وجود دارد که دستگاه گوارش خود را دوباره به ترشح آنزیم لاکتاز عادت بدهند. برای این کار مثلا می توانند از مصرف میزان کم شیر در روز (به عنوان مثال یک ته استکان) شروع کنند و کم کم در روزهای بعد به این میزان اضافه کنند.
شاید این کار باعث شود که بدن کم کم ترشح آنزیم لاکتاز را شروع کند. البته برای عده ای انجام این کار نیز فایده ای نخواهد داشت.
برای این افراد به منظور حل مشکل «عدم تحمل به لاکتوز» موارد زیر را توصیه می کنیم: در فرآیند تولید پنیر، تمام قند لاکتوز موجود در شیر همراه با آب پنیر خارج می شود. یعنی پنیر اصلا قند لاکتوز ندارد که برای ما ایجاد مشکل کند.
در فرآیند تولید ماست ، قند لاکتوز توسط باکتری ها تجزیه می شود. به این ترتیب ما می توانیم از باکتری ها ممنون باشیم که به جای بدن ما این کار را قبلا انجام می دهند و کار ما را راحت می کنند!
البته در صورت استفاده از ماست به جای شیر باید توجه کنیم که استفاده مداوم از ماست ، شرایط معده را برای رشد باکتری های لاکتیکی فراهم می کند.
اخیرا شیرهایی تولید می شوند که آنزیم لاکتاز در حین فرآوری به آنها اضافه شده است و قیمت آن تفاوت خیلی زیادی با شیرهای معمولی ندارد. اگر از این شیرها که روی پاکت آنها نوشته شده «شیر با لاکتاز» استفاده کنیم ، مشکلی نخواهیم داشت.
نوع دیگری از شیر هم تولید می شود که در آن میزان قند لاکتوز را کاهش می دهند. البته این نوع شیر ممکن است در همه جا در دسترس نباشد و استفاده از پنیر و ماست در این مورد راحت تر است. با بد و خوب شیر باید ساخت.
پس از دوران کودکی ، اکثر مردم به میزان کمتری از شیر استفاده می کنند، دستگاه گوارش هم به طور خود به خود ترشح آنزیم لاکتاز را کاهش می دهد.