مسجد زیر زمینی

[Brooklyn Baby]

اين اثر كه در واقع آخرين بنا از ابنيه موجود در مجموعه معماري مزار شيخ احمد جام محسوب مي شود ،در كجاورت فضاي ورودي و جنب آب انبار قرار دارد . در پشت اين بنا نيز فضايي سبز ومشجر روبروي مزار شيخ جام واقع است . از ديدگاه معماري مسجد زير زميني مشتمل بر دو قسمت زمستاني و تابستاني است . مسجد زير زميني( زمستاني ) پايين تر از سطح معابر وگذرگاه ها است كه ساختار آن گوياي هويت و اصالت آن مي باشد.
قسمت بالاي اين فضا ،محدوده اي فاقد پوشش و تنها محل محل محرابي ساده در آن مشخص است . پيرامون اين فضا نيز با ايجاد ديوار چيني آجري محصورگرديده است . در ابتداي فضاي داخلي مسجد ،‌رشته پلكاني تعبيه شده است كه مستقيماَ به شبستان زير زميني مسجد منتهي مي گردد . شبستان فضايي مشتمل بر ششستونچهار ضلعي و قطور است و به كمك همين ستون ها پوشش فضايي داخل بنا نيز امكان پذير گرديده است . نقاطي از پوشش سقف مسجد به صورت گنبدي بوده كه اين گنبدها در ميان هر چهار ستون شكل گرفته است .
گويا پيش از اين شبستان مزبور فضاي كوچكتري را اشغال نموده و داراي چهار ستون بوده كه در دوره هاي بعد به فراخور نياز براي استفاده بيشتر از فضاي داخلي ،‌شبستان را گسترش داده و دو ستون به مجموع آنها اضافه نموده اند . شبستان در ابتدا محرابي ساده و طاق نماهايي نيز داشته كه بخشي از آن مسدود و طاق نماهاي جديدي به معماري آن افزوده شده است.

در حال حاضر با هشت نور گير كه در حاشيه فضاي داخلي تعبيه شده نور فضاي داخلي تامين مي گردد . شواهد موجود مؤيد آن است كه محراب تا چند سال پيش ساده و فاقد هر گونه تزئينات بوده ودر سالهاي اخير گچبري هاي عناصر تزئيني امروزي به آن اضافه شده است . در كتيبه قرآني محراب مسجد زير زميني آمده است : ( فنادته الملكه و هو قائم يصلي في المحراب ) در طرف نيم ستون مجراب نام خلفاي راشدين نوشته شده و سازنده محراب جديد نيز بدين صورت معرفي شده است : ( عمل عبد الضعيف عبدالله بن الحسن غمخوار احمدي ) ( 1357 ش)

ويژگي هاي معماري بنا حكايت از آن دارد ، شالوده و بنيان آن متعلق دوره صفويه بوده و در دوره قاجار فضاي شبستان وسعت پيدا كرده است . اما در سال 1398 ه ق فضاي داخلي بنا به همت توليت مزار شيخ احمد جام ( حاجي قاضي محمد جامي الاحمدي ) مرمت شد و محراب آن نيز در سال 1357 ش باز پيرايي ومزين گرديد.