۳ چیز که مانع بخشش گناهان است

[bOoOoOy]

همه گناهان در صورت توبه و جبران اقتضاء بخشش را دارند، مگر این که شخص توبه نکند و اعمال اش به گونه ای مانع از این اقتضاء گردد.

از روایات استفاده می شود که سه چیز مانع بخشش گناهان است:

۱) ظلم و فسق

در آیات ۵۸ تا ۵۹ سوره بقرة ؛ اولا تصریح به بخشش مطلق گناهان شده است و ثانیا به علت بخشیده نشدن آن نیز اشاره شده است: «وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُواْ هَـذِهِ الْقَرْیَةَ فَکُلُواْ مِنْهَا حَیْثُ شِئْتُمْ رَغَداً وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّداً وَقُولُواْ حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَکُمْ خَطَایَاکُمْ وَسَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ» ؛ «و (به خاطر بیاورید) زمانی را که گفتیم در این قریه (بیت المقدس) وارد شوید...و بگوئید: خداوندا گناهان ما را بریز تا ما شما را بیامرزیم، و به نیکوکاران پاداش بیشتری نیز خواهیم داد. اما افراد ستمگر این سخن را تغییر دادند (و به جای آن جمله استهزاء آمیزی می گفتند) و لذا ما بر ستمگران در برابر این نافرمانی عذابی از آسمان فرستادیم.»

دقت در جمله: (...وَ قُولُوا حِطَّةٌ ...) و... بگوئید خداوندا گناهان ما را بریز ...(باید توجه داشت که حطه از نظر لغت به معنی ریزش و پائین آوردن است، و در اینجا معنی آن این است که: خدایا از تو تقاضای ریزش گناهان خود را داریم.) خداوند به آنها دستور داد که برای توبه از گناهانشان این جمله را از صمیم قلب بر زبان جاری سازند، و به آنها وعده داد که در صورت عمل به این دستور از خطاهای آنها صرفنظر خواهد شد،( و شاید به همین مناسبت یکی از درهای بیت المقدس را باب الحطه نامگذاری کرده اند ).

ولی چنان که می دانیم، و از لجاجت و سرسختی بنی اسرائیل اطلاع داریم، عده ای از آنها حتی از گفتن این جمله نیز امتناع کردند و به جای آن کلمه نامناسبی بطور استهزاء گفتند لذا قرآن می گوید:« اما آنها که ستم کرده بودند این سخن را به غیر آنچه به آنها گفته شده بود تغییر دادند (فَبَدَّلَ الَّذِینَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَیْرَ الَّذِی قِیلَ لَهُمْ). ما نیز بر این ستمگران به خاطر فسق و گناهشان، عذابی از آسمان فرو فرستادیم »

این نکته نیز شایان توجه است که قرآن در آیه فوق بجای فانزلنا علیهم می گوید فَأَنْزَلْنا عَلَی الَّذِینَ ظَلَمُوا تا روشن گردد که این عذاب و مجازات الهی تنها دامان ستمگران بنی اسرائیل را گرفت و هرگز خشک و تر با هم نسوختند.

علاوه بر این ، در پایان آیه ، جمله « بِما کانُوا یَفْسُقُونَ »را ذکر می کند تا آن هم تأکید بیشتری بر این موضوع باشد، که ظلم و فسقشان ،علت مجازاتشان گردید.

از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله نقل میکنند که فرمود: از نشانه های شقاوت و تیره روزی؛ خشکی چشم و .....و گناه دنبال گناه کردن است

۲) لجاجت، اصرار بر گناه و تکبر

از تعبیرات جمله مزبور در آیات بالا، به دست می آید که آنها بر اعمال سوء اصرار داشتند و آن را ادامه می دادند، و معلوم می شود هنگامی که گناه به صورت یک عادت و حالت، در جامعه متمرکز گردد، احتمال نزول عذاب الهی در آن هنگام بسیار است.

و شدت تأثیر« اصرار بر گناه» برآینده انسان را نیز می توان از احادیث زیر به دست آورد:

امام باقر علیه السلام راجع به قول خدای عز و جل که فرموده: « وَ لَمْ یُصِرُّوا عَلی ما فَعَلُوا... : و بر آنچه کرده اند اصرار نورزند، ... ۱۳۵ سوره ۳»ایشان فرمود: اصرار بر گناه اینست که: کسی گناهی کند و از خدا آمرزش نخواهد، و در فکر توبه نباشد، ( کسی که بفکر توبه نیست، ظاهرا قصد تکرار گناه دارد.)( کافی ج ۲ ۲۸۸ باب الإصرار علی الذنب ..... ص : ۲۸۸)

از علی (علیه السلام) در غرر چنین نقل شده : «الاصرار یوجب النّار».اصرار موجب آتش است، یعنی هرگاه کسی گناهی کرده باشد و اصرار بر آن داشته باشد یعنی از آن پشیمان نباشد و باز عزم کردن آن گناه یا گناه دیگر داشته باشد این معنی، موجب دخول جهنّم گردد، پس اگر از کسی گناهی صادر شود خواه صغیره و خواه کبیره باید که دیگر عزم آن نداشته باشد؛و اگردوباره عزم آن گناه را داشته باشد گناه او کبیره شود.( شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غرر الحکم ج ۱ ۱۱۸ ۴۳۴ ..... ص : ۱۱۸)

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله : « مِنْ عَلَامَاتِ الشَّقَاءِ جُمُودُ الْعَیْنِ .....و الْإِصْرَارُ عَلَی الذَّنْب » از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله نقل میکنند که فرمود: از نشانه های شقاوت و تیره روزی؛ خشکی چشم و .....و گناه دنبال گناه کردن است.

چنانکه می بینید گناه یر گناه کردن که همان «اصرار بر گناه است» ،از علائم شخص شقی (ویخشیده نشده) است.

۳) شرک

آیه «... إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ... »( نساء: آیه ۴۸ ) صریحا اعلام می کند که همه گناهان ممکن است مورد عفو و بخشش واقع شوند، ولی شرک به هیچ وجه بخشوده نمی شود، مگر اینکه از آن دست بردارند و توبه کنند و موحد شوند، و به عبارت دیگر هیچ گناهی به تنهایی ایمان را از بین نمی برد، همانطور که هیچ عمل صالحی با شرک، انسان را نجات نمی بخشد

ارتباط این آیه با آیات سابق از این نظر است که یهود و نصاری هر یک به نوعی مشرک بودند، و قرآن بوسیله این آیه به آنها اعلام خطر می کند که این عقیده را ترک گویند که گناهی است غیر قابل بخشش، سپس در پایان آیه دلیل این موضوع را بیان کرده می فرماید: کسی که برای خدا شریکی قائل شود گناه بزرگی مرتکب شده است (وَ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَری إِثْماً عَظِیماً) این آیه از آیاتی است که افراد موحد را به لطف و رحمت پروردگار دلگرم می سازد، زیرا در این آیه خداوند امکان بخشش گناهان را غیر از شرک بیان کرده است

به تعبیری که در آیه ذکر شده:« نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ » دقت کنید؛ زیرا قرآن میگوید: گناهان کوچک شما را می پوشانیم یعنی پرهیز از گناهان بزرگ خصوصا با فراهم بودن زمینه های آنها، یک نوع حالت تقوای روحانی در انسان ایجاد می کند که می تواند آثار گناهان کوچک را از وجود او بشوید و در حقیقت آیه فوق همانند آیه إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ: (هود ۱۱۴): حسنات، سیئات را از بین می برند می باشد، و در واقع اشاره به یکی از آثار واقعی اعمال نیک است و این درست مانند این است که بگوییم: اگر انسان از مواد سمی خطرناک پرهیز کند و مزاج سالمی داشته باشد, می تواند آثار نامطلوب بعضی از غذاهای نامناسب را بواسطه سلامت مزاج از بین ببرد. و یا به تعبیر دیگر: بخشش گناهان صغیره یک نوع پاداش معنوی برای تارکان گناهان کبیره است، و این خود اثر تشویق کننده ای برای ترک کبائر دارد.