ساباط های یزد

[✘ 2gнєтєя4єνєя ✘]

يكي از ويژگيهاي بارز شهرسازي محله هاي قديم يزد، كوچه ها و گذرهاي سرپوشيده آن هستند كه به آنها “ساباط” گفته مي شود. هدف از طراحي و اجراي ساباط اين است كه انسان گرمازده كوير را دمي در زير سايه خود، از تابش خورشيد در امان نگهدارد.
ساباط در لغت به معناي راهرو، دالان و سقفي است که بر روي کوچه ها و معابر ساخته مي شود.
معماران يزدي نه تنها تمام جوانب را در ساخت داخل خانه مد نظر داشته اند، بلکه در ساخت کوچه هم با توجه به نيازها و شرايط اقليمي و فرهنگي مردم منطقه، ويژگيهاي ارزنده و جالب توجهي را در نظر داشته اند.
يکي از خصوصيات بارز محله هاي قديمي در استان يزد، کوچه ها و گذرگاههاي سرپوشيده ي آن به نام «ساباط» است.
ساباط‌ها (سابات) از ويژگي‌هاي معماري زيست بوم‌هاي گرمسير و کويري هستند. يکي از کارکردهاي سابات پديد آوردن سايه و جايگاهي خنک براي رهرگذران است.اين سازه به سبب نيمه پوشيده بودن در تابستان به پديد آمدن کوران هوا مي‌انجامد که هواي درون سابات را از بيرون آن خنکتر مي کند. همين نيمه پوشيده بودن در زمستان به گرمتر شدن هواي درون سابات از بيرون آن مي انجامد. سابات‌ها همچنين مايه يکپارچگي و استواري خانه‌هاي کنارشان هستند و به آنها در پايداري در برابر نيروهاي پديد آمده از فشار سازه کمک مي‌کنند.
در برخي از کوچه هاي بن بست که داراي ساباط است، در قسمت ورودي کوچه دري محکم گذاشته مي شده است كه به اين گونه فضاها که براي افزايش امنيت ساکنان کوچه مؤثر بوده «دربند» مي گويند. در هر دربند چند خانوار زندگي مي کردند.
نحوه استقرار ساباطها به گونه اي است كه انسان پياده در مسير حركت خود در يك توالي مناسب در فضاي سايه قرار مي گيرد. در خيلي از ساباطها ورودي چند خانه مجتمع شده است كه از نظر افزايش حس همسايگي و همبستگي محله اي حائز اهميت است.
ساباط وسيله اي در تقابل با وزش بادهاي موسمي نيز هست. معمولا پشت بام ساباطها مورد استفاده واحدهاي همجوار قرار مي گيرد كه در برخي از آنها به صورت اتاقي مشرف به كوچه جلوه گر مي شود.