نقد و بررسی فیم خواب زده ها !

[First Star]

در ابتدا به رسم معمول سینمامعیار، ارتباط تلفنی با تهیه‌کننده و نویسندهٔ خواب‌زده‌ها برقرار شد. رحمان سیفی‌آزاد، ضمن ابراز رضایت از فروش فیلم، پرداختن به فضای مدرنیته، تفاوت معنای خواب دیدن در دوران گذشته و حال، افزایش کمیت در فضای مدرن شهری و مسئلهٔ اخلاقیات را هدف اصلی خود از ساخت فیلم خواب‌زده‌ها، اعلام داشت. وی خواب‌زده‌ها را در قیاس با من مادر هستم، نوعی کمدی فانتزی دانست که همچنان دغدغه‌های اجتماعی در آن موجود است. سیفی‌آزاد همچنین تاکید کرد که این تغییر ژانر، به هیچ وجه تحت تاثیر اعتراض‌ها به فیلم قبلی شکل نگرفته بلکه دغدغه‌ها و تمایلات قبلی‌اش را در ژانر دیگری آزموده است. سیفی‌آزاد در پاسخ به سوال مجری در رابطه با فعالیت‌های متعددش در عرصه‌های متنوع مدیریت تلویزیونی، تهیه‌کنندگی، نویسندگی، فعالیت در حوزهٔ تئا‌تر و... و چگونگی هدایت و کنترل این حجم کار نیز گفت: «من کارمند و فرزند تلویزیون هستم اما تئا‌تر را زمینهٔ اصلی فعالیت خود قرار داده‌ام.»

منتقد موافق یافت نشد

در ابتدای بخش گفتگوی منتقدین مجری کار‌شناس مجبور شد به این نکته اشاره کند که عوامل برنامه برای یافتن منتقد موافق با فیلم خواب زده‌ها از ابتدای هفته در تلاش بود که متاسفانه هیچ منتقدی حاضر به دفاع از فیلم نشد. بخش گفت‌وگو با منتقدین برنامه را عباس کریمی با توضیح مشکلات اصلی فیلم آغاز کرد. وی مشکل اصلی اکثر فیلم‌های ایرانی و از جمله خواب‌زده‌ها را متن و فیلم‌نامه عنوان کرد و افراط و تفریط در شخصیت‌پردازی را اساس این مسئله دانسته و گفت: «از یک طرف برخی فیلم‌نامه‌نویسان، تغییر و تحول‌های سنگین را به شخصیت تحمیل می‌کنند و از طرف دیگر، برخی با لحاظ کردن معیارهای موردپسند جشنواره‌های خارجی، شخصیت‌پردازی را کند و ملال‌آور می‌کنند.» کریمی علت سرگردانی شخصیت‌پردازی فیلم خواب‌زده‌ها در میان کاراک‌تر و تیپ را هم فیلم‌نامه و هم کارگردانی دانست.

صباغ: دعوی نویسنده با پرداخت اثر در زمینهٔ دغدغهٔ اخلاقی فیلم، در تضاد است

امیرعباس صباغ، دیگر منتقد حاضر در استودیوی سینمامعیار، با تشریح تضاد گفته‌های سیفی‌آزاد با کیفیت پرداخت اثر و حرف آن، به پاسخ دیگری از دغدغه و مسئلهٔ اصلی خواب‌زده‌ها اشاره کرد و افزود: «فیلم و فیلم‌نامه دقیقا برخلاف ادعای نویسنده مبنی بر گمشدگی اخلاق در دوران مدرنیته عمل می‌کند. سیفی‌آزاد در نشست خبری جشنواره، فیلم را کمدی-رمانتیکی دانسته که دربردارندهٔ پیام‌های اخلاقی مؤلفین بوده است درحالی که خواب‌زده‌ها، نه یک کمدی-رمانتیک که یک ملودرام ساده و سطحی است و روابط موجود در فیلم نیز نه‌تن‌ها اخلاقی که حتی منطقی هم نیستند.» صباغ، از تم داستان در موضوع مرگ و ایدهٔ فانتزی آن یعنی دیدن خواب مشترک، به عنوان موقعیت‌های جذاب برای خلق درام قوی یاد کرد اما معتقد بود که کارگردان، از این‌ موقعیت‌ها به هیچ وجه به درستی در فیلم بهره نبرده است.

کریمی: «مشرقی» با روند نزولی فیلم‌های جیرانی افول مدام می‌کند

کریمی در ادامهٔ تشریح اجزاء درام در فیلم، به سراغ مسئلهٔ ژانر در خواب‌زده‌ها رفت و سرگردانی فیلم را در مفهوم کمدی، ناشی از عدم توانایی کارگردان در جمع جوانب ژانر در بستر طنز، بستر تخیلی و بستر رمانتیک دانسته و تذکر داد که خرده‌قصه‌ها، شخصیت‌پردازی و پیرنگ‌اصلی باید مؤید هم باشند و در کنار یکدیگر شکل بگیرند. وی همچنین گفت: «تکرار کاراک‌تر «مشرقی» در فیلم‌های جیرانی، گویی هر بار چیزی از آن کم می‌کند و آن را هر بار نازل‌تر از قبل می‌کند.» صباغ نیز در رابطه با این نکته افزود: «کاراک‌تر «مشرقی» خنثی شده است و گویا با روند نزولی فیلم‌های جیرانی، افول مدام می‌کند.» کریمی در ادامه، فروش فیلم را نیز بیشتر متأثر از چهرهٔ ستاره‌های آن دانست و متذکر شد که شاید نام کارگردان و سوابق او در ذهن تماشاگران نماند و این موضوع به خودی خود، به فروش فیلم کمک می‌کند. پس از این بخش، گزارش مردمی سینمامعیار با انتقادات جدی تماشاگران نسبت به بی‌محتوایی، گنگی فیلم‌نامه و ضعف پرداخت همراه شد.

صباغ: خواب زده‌ها هیچ دستاوردی در فرم و محتوا ندارد

بازگشت به استودیوی کار‌شناسی سینمامعیار با سوال مجری-کار‌شناس برنامه، پی گرفته شد. جاوید، با طرح افزایش سطح توقعات مردمی، از جایگاه فریدون جیرانی در سینمای ایران پرسید و صباغ در پاسخ بدان گفت: «جیرانی، به عنوان فیلمساز سینمای بدنه، سعی دارد به سینمای قصه‌گو نزدیک شود اما از نظرات مردمی هم پیداست که حتی قصه به درستی روایت نشده است. فیلم‌های جیرانی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته‌ای که قصه در آن‌ها شکل گرفته و دستهٔ دیگری که ایده، عملا در آن‌ها به اجرا درنیامده است. اما خواب‌زده‌ها، نمونه‌ای است که نه تنها به قصهٔ درستی نمی‌رسد بلکه هیچ دستاوردی نه در عرصهٔ محتوایی و نه در عرصهٔ فرمی کسب نمی‌کند.» وی، بر این اساس که کارگردان، جز در نشست خبری جشنواره، هیچ جا دربارهٔ این اثر مصاحبه نکرده است، چنین گمانه‌زنی کرد: «فکر می‌کنم خود جیرانی هم از کارش راضی نباشد.»

کریمی: قطع ارتباط سینما با ادبیات، مسبب خودشیفتگی فیلم‌نامه‌نویسان و کارگردانان است

کریمی، در پاسخ به سوال مجری دربارهٔ سرعت بالای تولید فیلم توسط جیرانی و تاثیر آن بر کیفیت اثر گفت: «کاهش فاصلهٔ زمانی ساخت فیلم، عملا منجر به زنجیرکردن ایده‌های نامربوط و نچسب می‌شود و دغدغه‌های اجتماعی و محتوایی فیلمساز نیز در این میان به هدر می‌روند و تبدیل به اثری درست در مدیوم سینما نمی‌شوند.» وی با اشاره به علت این ضعف ساختاری در سطح یکی از مشکلات پایه‌ای سینمای ایران، از قطع ارتباط سینما با ادبیات، به عنوان مسبب خودشیفتگی و اعتماد به‌نفس کاذب فیلم‌نامه‌نویسان و کارگردانان یاد کرد. صباغ نیز ضمن صحه گذاشتن بر تاثیر غیرقابل انکار سرعت بالای تولید بر کاهش کیفیت اثر، گفت: «یک کارگردان بد، می‌تواند از یک فیلم‌نامهٔ خوب، یک اثر متوسط بسازد اما علت اینکه هیچ کس حاضر نیست از خواب‌زده‌ها، دفاع کند شاید این باشد که اساس کار یعنی فیلم‌نامه، به کلی خراب است.» سپس جاوید، سوال یکی از شنوندگان را در رابطه با شباهت فیلم خواب‌زده‌ها با فیلم روزفرشته، طرح کرد که کار‌شناسان برنامه، وجود چنین شباهتی را دست‌کم به طور ناخودآگاه تایید نمودند. صباغ نیز جمع‌بندی نکات خود را به عدم تطابق شیوهٔ پرداخت فیلم خواب‌زده‌ها با قواعد کمدی-رمانتیک اختصاص داد.

در بخش پایانی سینمامعیار محمدصادق باطنی، مدیر روابط عمومی پنجمین دورهٔ جشنوارهٔ فیلم عمار روی خط برنامه قرارگرفت و توضیحاتی در رابطه با این دوره جشنواره در اختیار شنوندگان قرار داد. برنامه رادیویی سینما معیار پنجشنبه‌ها ساعت 16 به طور زنده از رادیو گفت‌و‌گو پخش می‌شود. برنامه‌ای به مجری کار‌شناسی سیدامیر جاوید و تهیه کنندگی و سردبیری محمد جواد طالبی که سعی دارد ضمن پرداختن به مسائل اساسی سینمای ایران سطح آگاهی مخاطب از فیلمهای روی پرده را بالا ببرد.