شرایط و اصول تشویق

[bOoOoOy]

تشویق به نحوی باید باشد که تشویق شونده احساس کند دیگران به ارزش کار او پی برده اند و از کاری که او کرده، خوشحال و سپاسگزارند. البته تشویق نباید، ایجاد غرورکند. یکی از راههای بر سر شوق آوردن انسانها اعم از کوچک و بزرگ تشویق می باشد. این کار ما نیازمند این است که از روشها و شرایط تشویق به نحوه صحیح و در حد معقول از آن استفاده کنیم. اینکه هر کس را چگونه می توان بر سر شوق آورد و از کار شایسته او تجلیل و تقدیر کرد، در شرایط مختلف و نسبت به افراد مختلف متفاوت است.


یکی را با لفظ محبت آمیز و کلمات تحسین کننده می توان تشویق کرد، یکی را با تحویل گرفتن و برخورد احترام آمیز،یکی را با پول و جایزه، یکی را با مطرح ساختن و نام آوردن.یکی با کتاب و هدیه های فرهنگی تشویق می شود.و برخی دیگر با لوازم مصرفی و خانگی،با خوراک و اطعام. در همین زمینه هم مراعات تناسب میان نوع تشویق با فردمورد تشویق مهم است. به این خاطر، آنان که به مناسبت های مختلف به افراد هدیه و جایزه می دهند یا می خواهند افراد شایسته را مورد تشویق و تقدیر قرار دهند، به این ریزه کاری ها باید توجه کنند. گاهی یک لوح تقدیر و متن زیبا و آراسته و قاب شده، که قیمت مادی چندانی هم ندارد، برای کسی بسیار نفیس و ارزشمند و شوق انگیزتر از آن است که مثلا یک میلیون تومان پول نقد به او داده شود، البته گاهی هم بر عکس است، چون لوح تقدیر برای کسی نان و آب نمی شود ولی وجه نقد را می تواند در پرداخت قسط و قرض یا تامین نیازهای زندگی به کار بندد.
حتی اگر تشویق های مادی و لوازم مصرفی باشد، باز این نکته که به چه کسی، چه چیزی هدیه شود مهم است. طرف به تناسب شغل، سن، شرایط زندگی و ویژگی های شخصی گاهی از پتو، یا ضبط صوت، لباس و کفش ورزشی،اردوی تفریحی و...خوشش می آید و برایش ارزش دارد. در مورد کتاب هم، حتی نوع کتاب به تناسب مخاطب مورد تشویق باید گزینش شود. به بعضی باید قرآن و صحیفه سجادیه داد، به بعضی رساله احکام، به بعضی اخلاق و تربیت وکتابهای علمی و فنی،کتابهای قصه و رمان و...می بینیم که هر کس از نوعی کتاب که مورد علاقه یا نیاز اواست، بیشتر لذت می برد و آن هدیه بیشتر برای او نقش تشویقی دارد.حضرت علی(ع) در نهج البلاغه نسبت به نوع رفتار با فرماندهان نظامی و سران سپاه و ارتش،به مالک اشتر توصیه می کند که آنان را بر اساس میزان مواسات و خدمت و تلاش مورد احترام و تقدیر قرار بده و برای آنکه در امرمبارزه با دشمن و جهادیکدل باشند، زندگی آنان را تامین کن و خواسته هایشان را برآور.آنگاه می فرماید؛ پیوسته ستایش نیک نسبت به آنان داشته باش و رنج ها و بلاها و آزمونهای آنان را بر شمار، چرا که یاد کردن بسیار از کارهای نیک آنان، شجاع را به شور و جنبش وا می دارد و سست و بی حال را هم به حرکت می کشاند. امام خمینی(ره) از این شیوه تشویقی چه در آغاز پیروزی انقلاب و چه در طول سالهای دفاع مقدس استفاده می کردند.تشویق به نحوی باید باشد که تشویق شونده احساس کند دیگران به ارزش کار او پی برده اند و از کاری که او کرده، خوشحال و سپاس گزارند. البته تشویق نباید، ایجاد غرورکند.ظرفیت افراد را هم نسبت به تشویق باید سنجید. گاهی بچه ها به خاطر تشویق، لوس و بی ادب و پر توقع می شوند و گاهی بزرگترها به خاطر نداشتن ظرفیت لازم برای تقدیر خود را می بازند و متکبر و بی اعتنا می شوند یا از رشد و پویایی می مانند؛ به این عوارض منفی هم باید توجه داشت. به فرموده حضرت امیر(ع)چه بسا کسانی که با سخن نیک دیگران درباره آنان مغرور می شوند.

شرایط تشویق

در یک کار تشویقی باید نکاتی مورد توجه قرار گیرد که به اثربخشی تشویق کمک می کند و بدون آنها یا از اثر می افتد، یا اثرمنفی به بار می آورد. برخی از این نکات از این قرار است.۱.تشویق همراه با درک و تشخیص و کشف استعدادهای رشد طرف مقابل باشد.۲.ارزش عمل نیک و خصلت شایسته،شناخته شود و به فرد مورد تشویق هم شناسانده شود.۳.تشویق رشوه به حساب نیاید و حق حساب تلقی نشود.۴.به اندازه و به جا باشد و از حد معمول و متناسب و متعارف، تجاوز نکند تا خاصیت خود را از دست ندهد.۵.همراه و توام با عمل فرد باشد چون فاصله زیاد بین تشویق و کار نیک آن را از ارزش و اثر می اندازد و نقش شوق آوری آن از بین می رود. ۶.تشویق همراه با توجیه و تبیین باشد و فرد بداند که چرا و به خاطر چه کاری مورد تشویق قرار گرفته است. این مساله در توبیخ و تنبیه هم هست. همچنان که مجازات بدون آنکه طرف بداند چرا تنبیه می شود. عامل بازدارنده نیست، تشویق بدون توجیه و تبیین هم اثر انگیزه آفرینی و تحریکی به کار خیر ندارد.۷.تشویق با عمل خوب، تناسب داشته باشد، نه مبالغه آمیز و نه کمتر از حد مطلوب. تشویق مثل مصرف دارو برای بهبود یک بیماری است.گاهی می توان با تشویق انسانهای شایسته، راهی برای جلوگیری از فساد فاسدان یافت. این تاثیر غیر مستقیم تشویق است. پیامبران الهی هم مبشربودند، هم منذر ولی گاهی کار بشارت و تشویق کار سازتر از تهدید و تنبیه و توبیخ است. حضرت علی(ع) می فرماید؛با پاداش دادن و تشویق نیکوکار شخص بدکار و فاسد را از بدی و فساد باز دارید.در نتیجه می توان گفت تشویق در زرورق پیچیدن و باد زدن و هندوانه زیر بغل دادن نیست. تشویق واقعی عبارت است از درک و کشف استعدادهای فرزندان و ایجاد فرصت و محیط مساعد برای تجلی و شکوفایی آن. محیط تشویق آمیز عبارت است از پیوند دادن آموزش و پرورش به زندگی اجتماعی، آگاه ساختن نسل جوان از مسئولیت های خویش و دادن فرصت مناسب برای ایفای این مسئولیتها.