جواد بوشهري

[tyjtfhdhr]

جواد بوشهري، ملقب به اميرهمايون فرزند حاج محمد معين‏التجار، تاجر معروف دوره مشروطيت، در سال 1284 در بوشهر متولد شد. پس از پايان تحصيلات قديمي در بوشهر به تهران رفت و از مدرسه آلمانيها فارغ‏التحصيل شد. جواد بوشهري براي ادامه تحصيل راهي اروپا شد و در انگلستان و سويس در رشته تجارت و اقتصاد به تحصيل ادامه داد. آنگاه به ايران بازگشت و تجارت را پيشه خود کرد، همچنين به سياست نيز پرداخت. او ازسياستمداران متمايل به انگلستان بود ولي در جريان کودتاي سوم اسفند 1299، سيد ضياءالدين طباطبايي نخست‏وزير وقت دستور دستگيري عده‏اي از رجال را صادر کرد تا وانمود شود که مخالفان دولتش بسيارند؛ اميرهمايون نيز يکي از بازداشت‏شدگان بود. او پس از سقوط دولت سيدضياء در 1300 آزاد شد و از اعضاي مجلس مؤسساني بود که در 1304 به انقراض قاجاريه رأي مثبت داد و در دوره هفتم مجلس شوراي ملي در 1307 نيز به نمايندگي از تهران به مجلس راه يافت. او که از حاميان رضاخان پهلوي بود چون ديگر ياران وي مورد غضب واقع شد و حتي شاه قصد بازداشت او را داشت اما بوشهري که احساس خطر مي‏کرد در 1312 از ايران به اروپا گريخت و تا زمان سقوط شاه در آنجا مقيم بود.

بوشهري پس از شهريور 1320 به ايران بازگشت. در 1322 به همراه عده‏اي ديگر از دولتمردان پهلوي به جرم همکاري با آلمانيها از سوي متفقين دستگير شد و مدتها در بازداشت آنها در اراک بود. اما واقعيت اين است که اين عده اکثراً انگلوفيل بودند تا آلمانوفيل. در 1325ش محمدرضا پهلوي او را به استانداري فارس منصوب کرد و يک سال بعد 1326ش به دولت قوام‏السلطنه راه يافت و در دولت عبدالحسين هژير نيز وزير کشاورزي بود. او در 1328 به مجلس سنا راه يافت ولي در همان سال نيز استعفا کرد تا اينکه در سال 1330 نخست‏وزير وقت دکتر مصدق وي را به وزارت راه منصوب کرد. با توجه به سابقه انگليسي بودن بوشهري اين عمل دکتر مصدق اعتراض بسياري را برانگيخت اما بوشهري تا 1331 در اين سمت باقي ماند و از اعضاي هيئت همراه دکتر مصدق در سفر به شوراي امنيت در امريکا بود.

بوشهري در دولت دکتر مصدق مأمور مهمانداري از لرد استوکس (خزانه‏دار و وزير مشاور دولت انگليس که براي حل مشکل نفت به ايران سفر کرده بود) شد. انگليسيها وي را کانديداي مناسبي براي نخست‏وزيري به جاي دکتر مصدق مي‏دانستند. کاردار سفارت انگلستان در گزارش خود به وزارت امور خارجه نوشت : « اگر زاهدي يا بوشهري و يا حتي مکي نخست‏وزير شوند بيشتر اهل سازشند...» 1

بوشهري در 1331 از دولت مصدق کنار گذاشته شد و تا دوره پنجم مجلس سنا (1348) از سناتورهاي انتصابي تهران بود. او در 1339 از سوي شاه به رياست کميسيون مالي و نايب رئيسي شوراي مرکزي جشنهاي شاهنشاهي منصوب و در 1347 رياست اين شورا را عهده‏دار شد.

برنامه‏ريزي جشنها بيشتر بر عهده وي بود. پس از پايان اين جشنها او به سمت مشاور دربار منصوب شد اما عمرش چندان کفاف اين منصب را نداد و در 1351 درگذشت. ساواک در گزارش خود او را چنين معرفي مي‏کند :
... داراي استبداد راي مي‏باشد. زياد باهوش نيست ولي فوق‏العاده مبادي آداب را حفظ مي‏کند. بين دوستان خود به درستي شهرت دارد... به طرفداري از سياست غرب بالاخص انگلستان شهرت دارد. در حال حاضر در درجه اول به سياست انگلستان و بعد امريکا تمايل دارد. 2

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. مصطفي الموتي. ايران در عصر پهلوي. لندن، پکا، ص 40 و 439 .
2. بزم اهريمن، جشنهاي دوهزار و پانصد ساله به روايت اسناد ساواک. تهران، مرکز بررسي اسناد تاريخي وزارت اطلاعات، 1377. ص 59- 58 .