آیا بازهم اشتباه در قیمت گذاری گاز تکرار می شود؟

[✘PETER✘]

به علت اشتباه در اصلاح تعرفه‌های گاز در سال جاری، یارانه گاز مشترکین کم‌مصرف ۱۰۰ هزار تومان است اما این یارانه برای مشترکین پرمصرف به بیش از ۱ میلیون تومان ‌می‌رسد که بر خلاف منطق و عدالت است.
آیا بازهم اشتباه در قیمت گذاری گاز تکرار می شود؟
گروه اقتصادی جهان نیوز: شرکت ملی گاز ایران برای افزایش ۲۰ درصدی قیمت گاز در سال ۹۳، به صورت یکسان ۱۴ تومان به تمامی پلکان‌های گاز خانگی در مناطقی مانند تهران اضافه کرد. در این حالت قیمت مصرف در پله اول ۴۷ درصد و در پله آخر تنها ۴ درصد افزایش پیدا کرد.

این افزایش قیمت گاز بخش خانگی در سال جاری به افزایش شدید قیمت برای خانوارهای کم مصرف در مقایسه با خانوارهای پرمصرف انجامید که در هفته های اخیر اعتراض برخی کارشناسان، نمایندگان مجلس و رسانه ها را به وزارت نفت در پی داشته است و حتی وزیر نفت در کمیسیون انرژی مجلس این اشتباه را پذیرفت. در عین حال، یکی دیگر از مسئولین این وزارتخانه در واکنش به این انتقادات گفته است که «آنهایی که در دهک اقتصادی پایین قرار دارند، لزوما گاز کمتری مصرف نمی کنند و عکس این موضوع نیز صادق است.

حتی بررسی ها نشان می دهد که بدلیل عدم رعایت مناسب مبحث ١٩ در ساختمانها و بناهای روستایی و توسط خانوارهای کم درآمد، خانوارهای روستایی و دهک های پایین درآمدی بیشتر از دهک های پردرآمد، گاز مصرف می‌کنند زیرا هدررفت انرژی بیشتر در محیط روستایی و شهرهای کوچک می باشد. بنابراین در صورتیکه برای افراد پر مصرف تعرفه بیشتر و برای افراد کم مصرف تعرفه کمتر در نظر گرفته می شد، چه بسا افراد با درآمد پایین همانند روستائیان، با قبوض بالای گازبها مواجه می شدند» (۱) (۲).

اگرچه خانوارهای کم درآمد در مقایسه با خانوارهای پردرآمد از وسایل انرژی با کارآیی پایین‌تری استفاده می‌کنند اما این خانوارها جزو مشترکین پرمصرف گاز قرار نمی‌گیرند و هم‌چنان مصرفی در حد الگو دارند و با مشترکین پرمصرف فاصله دارند؛ زیرا بر اساس آمار، خانوارهایی که از سطح رفاه کمتری برخوردار هستند، در خانه‌های کوچک‌تری زندگی می‌کنند و تعداد وسیله و سطح مصرف کمتری نسبت به خانوارهای ثروتمند دارند.

این خانوارها از نظر مصرف گاز بر روی پله‌های میانی تعرفه گاز و در حد الگوی مصرف مجاز قرار می گیرند. در عین حال مشترکین پرمصرف حاضر در پله های بالای مصرف که در ماه حدود ۱۰۰۰ مترمکعب و بیشتر گاز مصرف می کند، عموما خانوارهای پردرآمدی هستند که به علت یارانه ای بودن گاز به استفاده بی رویه از آن می پردازند و می توان نمونه‌هایی از آن را در گرمایش خانه های ویلایی و استخرهای خانگی مشاهده کرد.

بررسی ها نشان می دهد کشورهای مختلف بر اساس نظام پذیرفته شده‌ای در تعرفه گذاری انرژی در دنیا با عنوان مدل پلکانی-افزایشی (IBT) به اعمال تعرفه های ترجیحی میان مشترکین می پردازند تا از مشترکین کم مصرف حمایت کنند و مصرف کنندگان پرمصرف را به صرفه جویی تشویق نمایند. بر مبنای مدل IBT با عبور میزان مصرف گاز از مقدار الگو و به ویژه در پله های آخر، تعرفه به شکلی محسوس افزایش پیدا می‌کند. با این اقدام یارانۀ مصارف بالاتر از الگوی مصرف مجاز کم می شود و هزینۀ انرژی خانوارهای پرمصرف، به عموم مردم تحمیل نمی‌شود؛ اقدامی که در سال ۹۳ از آن غفلت و کاملا بر خلاف آن عمل شد. در نتیجه در حال حاضر یارانه گاز مشترکین کم‌مصرف در پله¬ اول تعرفه گاز، ۱۰۰ هزار تومان است و این یارانه برای مشترکین پرمصرف در پله دوازدهم به بیش از یک میلیون تومان ‌می‌رسد. این در حالی است که یارانه نقدی یک خانواده ۴ نفره ۱۸۲ هزار تومان است.


البته ممکن است در موارد خاص به علت خرابی کنتور یا عدم احتساب تعداد خانوارها به صورت صحیح در اشتراک کنتور، برخی مشترکین معمولی نیز جزو مشترکین پر مصرف قرار گرفته باشند که لازم است این موارد به عنوان مواردی خاص، مورد بررسی قرار گیرد و به خاطر وجود درصدی خطای قابل قبول در مسیر اجرای این سیاست راهبردی و عام‌المنفعه، بر خلاف آن عمل نکرد.

با کاهش یارانۀ پرمصرف‌ها از طریق مدل پلکانی افزایشی، حتی خانوارهایی که به علت استفاده از فناوری های قدیمی و با کارآیی پایین، مصرف انرژی بالایی دارند، در پله های میانی مصرف گاز قرار می‌گیرند و با افزایش هزینه چشمگیری مواجه نمی‌شوند و متناسب با درآمد انتظاری (مثلا همان ۲۰ درصد سال ۹۳) هزینه بیشتری می پردارند و تنها مشترکینی که بیشتر از الگو مصرف کنند، با درصد افزایش بالا روبرو خواهند شد.

این مشترکین که عموما از سطح رفاه مناسبی برای تامین هزینه مصرف بی رویه گاز برخوردارند، هزینه آزاد مصرف خود را می پردازند یا رفتار مصرفی خود را اصلاح می‌کنند. در عین حال با اجرای این سیاست و ارایه سیگنال قیمتی مشترکینی که به صورت نادرست، جزو مشترکین پرمصرف قرار گرفته باشد، این انگیزه را پیدا می کند تا نسبت به اصلاح یا تفکیک کنتور خود اقدام کند و این امر کاهش مصرف و حفظ منافع ملی را در پی خواهد داشت.