مانی پیامبر

[tyjtfhdhr]

مانی پیامبر قرن سوم پایه گذار ایین مانویسم بود. این کیش اگرچه امروز منسوخ شده است ولی در دوران خود پیروان بیشماری داشت. (اگرچه امروزه هم پیروان این ایین وجود دارند و نمیتوان گفت منسوخ شده است) خواستگاه مانویسم از خاورمیانه بود ولی از غرب تا اقیانوس اطلس و از شرق تا اقیانوس ارام گسترش یافت و برای مدتی بیش از یکهزار سال پایدار ماند.
ایینی که مانی اورد امیزه ی جالبی از عقاید مذاهب پیشین بود. مانی زرتشت بودا و مسیح را از پیامبران راستین میدانست. اما مدعی بود انچه که به او الهام شده است بهتر و کاملتر از الهامات هریک از انان میباشد.
گرچه جوهره ای از ایین مسیح و کیش بودایی در مذهب مانی به چشم میخورد ولی عقیده ای که بیشتر جلب توجه میکند از ثنویت زرتشتی نشات میگیرد. مانی اموخت که خدای واحد بر این جهان حاکم نیست بلکه دنیا جایگاه چالش و کشمکش دائمی بین دو نیرو میباشد. یکی اصل بدی و شر وکه مانی ان را با تاریکی و ماده همانند می شمارد ودیگر اصل خوبی و خیر که او با روشنایی و روح به ان اشاره دارد. در ظاهر این مطلب به نوعی شبیه همان عقیده ی مسیحیان در باب خدا و شیطان به نظر میرسد. اما در مانویسم اصل بدی و اصل خوبی اساسا در قدرت با یکدیگر برابر هستند. در نتیجه ی این باور تناقض فلسفی وجود شیطان که ان اندازه موجب زحمت فلاسفه ی یهودی و مسیحی شده بود در فلسفه ی مانویسم هیچگونه مشکلی ایجاد نمیکند.
ر اینجا فرصت نیست که در باب الهیات مانوی به تفصیل سخن بگوییم. اما باید خاطر نشان کرد که مانوی ها در نتیجه ی این باور که روح انسان با اصل خوبی و جسم او با اصل بدی تطبیق دارد معتقد بودند که باید از رابطه ی جنسی حتی به منظور ادامه ی نسل اجتناب شود همچنین در باب خوردن گوشت و نوشیدن شراب نیز ممنوعیت هایی وجود داشت.
در نگاه اول غیرممکن به نظر میرسد که با وجود این مبانی اعتقادی, مانویسم میتوانست پیروان فراوانی را به خود جلب کرده مدت زمان زیادی دوام داشته باشد. اما باید توجه داشت که تمامی ممنوعیتها شامل حال توده ی مانویان نبود و تنها گروه کوچکی از انها که اصطلاحا "برگزیده" نامیده میشدند مجبور به رعایت ان بودند. افراد عادی یا "Hearers" مجاز بودند همسر و یا معشوقه داشته باشند تشکیل خانواده بدهند و خوردن گوشت و نوشیدن شراب نیز برای انان ممنوع نبود. البته احکام مذهبی مختلفی وجود داشت که افراد عادی مجبور به رعایت ان بودند اما این احکام انچنان دشوار نبودند. ضمنا انها باید از برگزیده حمایت میکردند. (ادیان دیگری نیز هستند که در ان روحانی ها و راهب ها باید زندگی مجردانه ای داشته باشند ولی این امر شمامل حال توده ی مردم نمیشود.)
ارواح برگزیدگان پس از مرگ مستقیما به بهشت خواهد رفت اما این مسیر برای Hearers طولانی تر است. البته برخی فرقه های مانوی مانند کاتاری معتقد بودند که Hearers به همان راحتی برگزیده میتوانند به بهشت راه یابند. علاوه بر این پیروان این فرقه ها در دوران حیات از مباهات بیشتری برخوردار بودند...
مانی به سال 216 در بین النهرین به دنیا امد. ان ناحیه در ان زمان قسمتی از امپراطوری ایران تحت حکومت پارت ها بود. مانی خود از خاندان ایرانی بود و با خاندان حکومتی نیز نسبت داشت. اغلب ایرانیان در ان دوران پیرو ایین زرتشت بودند اما مانی به فرقه ی مذهبی کوچکی که به شدت از مبانی اعتقادی مسیحیت تاثیر پذیرفته بود وابسته بود. او در دوازده سالگی بینش و درک مذهبی کاملی داشت و هنگامی که بیست وچهار ساله بود دعوت به ایین تازه را اغاز کرد. او که در ابتدا در سرزمین مادری خود توفیقی نداشت به نواحی شمال غربی هند سفر کرد و در انجا موفق شد یکی از حکام محلی را به ایین خود دراورد. در سال 242 به ایران بازگشت و به حضور شاپور یکم پادشاه ایران بار یافت. شاپور اگرچه به ایین مانوی نگروید ولی به شدت تحت تاثیر مانی قرار گرفت و اجازه داد که او در سراسر امپراطوری ایران به تبلیغ و ترویج دین خود بپردازد. در خلال سی سال بعد در دوران سلطنت شاپور یکم و پس از او هرمز یکم, مانی بدون هیچ مانعی به ترویج دین خود پرداخت و گروه زیادی از مردم به او گرویدند. در طی این مدت نیز هیئت های تبلیغی مذهبی نیز به کشورهای خارجی اعزام گردید. اما موفقیت های گسترده ی مانی مخالفت روحانی های کیش زرتشتی را که از دوران ساسانیان ایین رسمی کشور شده بود برانگیخت.
حدود سال 276 پس از انکه بهرام یکم در ایران به تخت نشست مانی دستگیر و به زندان افکنده شد. او پس از 26 روز تحمل شکنجه و عذاب جسمانی درگذشت. مانی در طول حیات خود چند کتاب نوشت که یکی از انها به زبان پارسی و بقیه ی انها به زبان سریانی بود.(سریانی یک زبان سامی نزدیک به زبان ارمنی زمان عیسی مسیح بود.) این کتابها , کتابهای قانون شرع مانوی گردید. پس از منسوخ شدن ایین مانوی کتب مقدسه ی ان نیز مفقود گردید ولی برخی از انها در خلال کاوشهای قرن بیستم بازیافته شد