آثار و فوايد دين از منظر قرآن

[|мιѕѕ мєняαѕα|]

اشاره:
در اين نوشتار سعي بر اين است با مراجعه به ده آيه از آيات قرآن مجيد گوشه اي از آثار و فوايد دين، ايمان و تقوي بيان شود. نويسنده براي دسترسي به اين هدف از نظرات مفسران عظام بهره گرفته است. اميد آنكه اين تلاش ناچيز در جهت تبيين و ترويج مفاهيم قرآني مفيد واقع گردد. اينك با هم مطلب را از نظر مي گذرانيم:

¤ ¤ ¤

1- هدايت و رحمت
و ما انزلنا عليك الكتاب الالتبين لهم الذي اختلفوا فيه و هدي و رحمه لقوم يؤمنون(نحل 46)
« و ما (اين) كتاب را بر تو نازل نكرديم. مگر براي اينكه آنچه را در آن اختلاف كرده اند براي آنان توضيح دهي و (آن) براي مردمي كه ايمان مي آورند، رهنمود و رحمتي است.»
اصولا خود قرآن با اضافه بر آنچه كه پيامبر(ص) بيان كنيد بهترين و روشنترين وسيله هدايت كردن و بزرگترين وسيله رحم و ترحم است براي افرادي كه بخواهند ايمان بياورند.
كلمه شفا در اصل به كناره چاه يا خندق و مانند آن گويند. خداوند مي فرمايد: «شما در گذشته در لبه گودالي از آتش بوديد كه هر آن ممكن بود در آن سقوط كنيد و همه چيز شما خاكستر گردد اما خداوند شما را نجات داد و از اين پرتگاه به نقطه امن و اماني كه همان نقطه برادري و محبت بود رهنمون ساخت.»
در اين آيه خداوند رسول اكرم(ص) را مورد خطاب قرار داده مي فرمايد: يا محمد(ص)، كتاب را (كه همان قرآن مجيد مي باشد) بدين منظور بر تو نازل كرديم كه آنچه را كه درباره اش اختلاف دارند برايشان بيان كني تا هركس قابل و خواهان هدايت است هدايت شود و به هر كس كه قابليت را ندارد حجت تمام گردد. به عبارت ديگر آنچه كه كفار از وجود حق و توحيد بجميع اقسام آن و عدل بجميع معاني آن و نبوت جميع انبياء از آدم تا خاتم و ميان حلال و حرام و ساير احكام او اثبات معاد و ساير امور ديني، اعتقادي، اخلاقي، تكليفي، فرعي كه در هر يك از آنها هر طايفه از اين كفار انكار كرده و با طوائف ديگر اختلاف داشته اين قرآن بيان حق مي كند و اثبات مي كند و باطل را رد و ابطال مي نمايد.
(و هدي و رحمه لقوم يؤمنون) آنچه كه مربوط به بحث ما است همين قسمت از آيه است.
قرآن وسوسه هاي شيطان را از دل آنان مي زدايد. پرده هاي فريبنده نفس اماره و شيطان صفتان را از چهره حقايق كنار مي زند. خرافات و جناياتي را كه در زير ماسك هاي فريبنده پنهان شده آشكار مي سازد. اختلافاتي را كه در سايه هوي و هوس پديد آمد، برمي چيند قساوت ها را پايان مي دهد و نور هدايت و رحمت در همه جا مي باشد.
آيه شريفه هدايت و رحمت را مختص به مؤمنين قرار داده براي اين است كه بهره برداران از اين كتاب فقط مؤمنين هستند زيرا براي آنها دو بهره است: يكي در دنيا، به بركت قرآن به دين حق علماً و عملا، باطناً و ظاهراً، قلباً و لساناً هدايت شدند و ديگر بهره آنها اينكه مشمول رحمت الهي شدند و در قيامت سعادت رستگاري و فيوضات الهي و نجات از مهالك نصيبشان مي شود. به عبارت ديگر قرآن مؤمنين را به سوي حق و رحمت و لطف از جانب حق هدايت مي كند.
2- الفت قلب ها
واذكروا نعمه الله عليكم اذ كنتم اعداء فالف بين قلوبكم فاصبحتم بنعمته اخوانا و كنتم علي شفا حفره من النار فانقذكم منها كذالك يبين الله لكم آياته لعلكم تهتدون.( آل عمران 103)
«ياد كنيد: آنگاه كه دشمنان (يكديگر) بوديد، پس ميان دلهاي شما الفت انداخت، تا به لطف او برادران هم شديد و بركنار پرتگاه آتش بوديد كه شما را از آن رهانيد. اين گونه خداوند نشانه هاي خود را براي شما روشني مي كند، باشد كه شما راه يابيد.»
اين آيه شريفه به نعمت بزرگ اتحاد و برادري اشاره مي كند و آن را محصول و ثمره دين معرفي كرده و مسلمانان را به تفكر درباره وضع اندوهبار گذشته و مقايسه آن «پراكندگي» با اين وحدت دعوت مي كند و مي گويد فراموش نكنيد كه در گذشته چگونه با هم دشمن بوديد ولي خداوند در پرتو اسلام و ايمان دلهاي شما را به هم مربوط ساخت و شما دشمنان ديروز، برادران امروز شديد و جالب توجه اينكه كلمه نعمت را دو بار تكرار كرده و به اين طريق اهميت موهبت اتفاق و برادري را گوشزد مي كند.
نكته ديگر اين كه مسئله تأليف قلوب را به خود نسبت داده، مي گويد: خدا در ميان دلهاي شما الفت ايجاد كرد و با اين تعبير اشاره به يك معجزه اسلام که چگونه ميان قلبها انس و الفت برقرار ساخته است(سابقه دشمني و عداوت پيشين عرب به خوبي نشان مي دهد كه چگونه كينه هاي ريشه دار در طول سالهاي متمادي در دلهاي آنها انباشته شده بود و چگونه در يك موضوع جزئي و ساده كافي بود آتش جنگ خونيني در ميان آنها بيفروزد.)
و اين امر اهميت اين معجزه بزرگ اجتماعي اسلام را آشكار مي كند، و ثابت مي گردد كه از طرق عادي و معمولي امكان پذير نبود كه در طي چند سال، از چنان ملت پراكنده، كينه توز و نادان و بي خير ملتي واحد و متحد و برادر بسازند. موضوع فوق از نظر دانشمندان و مورخان غيرمسلمان نيز مخفي نمانده و همگي با اعجاب فراوان از آن ياد كرده اند.
كلمه شفا در اصل به كناره چاه يا خندق و مانند آن گويند. خداوند مي فرمايد: «شما در گذشته در لبه گودالي از آتش بوديد كه هر آن ممكن بود در آن سقوط كنيد و همه چيز شما خاكستر گردد اما خداوند شما را نجات داد و از اين پرتگاه به نقطه امن و اماني كه همان نقطه برادري و محبت بود رهنمون ساخت.» در مورد كلمه نار آنچه از نظر دانشمندان استفاده مي شود اين است كه نار كنايه از جنگها و نزاعهايي بود كه هر لحظه در دوران جاهليت به بهانه اي در- اعراب شعله ور مي شد. اين عبارت اوضاع خطرناك عصر جاهليت منعكس مي شود كه هر لحظه خطر جنگ و خونريزي آنها را تهديد مي كرد و خداوند در پرتو نور اسلام آنها را از آن وضع نجات داد كه اين خود باعث نجات از آتش سوزان دوزخ نيز مي باشد.
مساله الفت ميان قلبهاي اعراب جاهلي معجزه بزرگ اجتماعي اسلام را نشان مي دهد چه آنکه از طرق عادي و معمولي امكان پذير نبود كه در طي چند سال، از چنان ملت پراكنده، كينه توز و نادان و بي خير ملتي واحد و متحد و برادر بسازند. موضوع فوق از نظر دانشمندان و مورخان غيرمسلمان نيز مخفي نمانده و همگي با اعجاب فراوان از آن ياد كرده اند.
رسول اكرم(ص) پيرامون اهميت اخوت ديني مؤمنان مي فرمايد: مثل المؤمنين في توادهم و تراحمه كمثل الجسد الواحد اذا اشتكي بعضه تداعي سائره باالسهرو الحمي.(1) مثل افراد با ايمان در دوستي و نيكي به يكديگر همچون اعضاي يك پيكر است كه چون بعضي از آن رنجور شود و به درد آيد اعضاي ديگر را قرار و آرامش نخواهد بود...
نوشته ي: اسمعيل قندور