صنایع دستی استان بوشهر

[L²evi]

صدفسازي و تاكسي درمی:


اگرچه ساخت كالاهاي زيباي صدفي و خشك كردن موجودات دريائي در استان بوشهر هم به چشم مي خورد ولي به نسبت سواحل طولاني استان و وفور صدف و گوشواره هاي متنوع دريائي كالاهاي جذاب و زيباي صدفي در استان رشد لازم را پيدا نكرده است. شايد علت اين امر فقدان كارگاههاي مجهز و عدم توليد كالاهاي ارزشمند صادراتي  با شد كه باعث ايجاد درآمد و رونق كافي مي گردد. لذا در صورت ارائه طرحهاي مورد پسند بازراهاي صادراتي خارج از كشور و با ايجاد كارگاههاي مجهز و اعزام صنعتگران به نمايشگاههاي ذيربط امكانات بالقوه توسعه اين رشته از فعاليت هاي مولّد و ارزآور نيز وجود دارد كه نيازمند حمايت و سرمايه گذاري لازم و ايجاد انگيزه كافي مي باشد.
عبابافی:
از جـمـله مـحـصـولات صنـايع دستي منحصر بفرد استان بوشهر نوعي عباست كه با پشم و كرك شتر به شيوه سنتي توليد مي گردد و بدليل دوام و ثبات رنگ و مرغوبيت جنس آن از بهترين نوع توليدي آن محسوب ميگردد.
شيوه توليد عبا به اين ترتيب است كه ابتدا مقدار ۲ الي ۳ كيلوگرم پشم كه معمولاً از ۲ شتر يكساله بدست مي آيد تهيه مي گردد و سپس مو و كركهاي زبر و خشن آن جدا مي شود و پشم لطيف باقيمانده جدا گرديده و قسمتهاي نامرغوب و بدرنگ آن جدا مي گردد. مشكلترين مرحله ريسندگي آن است كه به وسيله زنان روستائي و بر روي دوكهاي دستي و بصورت بسيار نازك و صاف ريسيده مي شود اين عمل نيز معمولاً ۲ تا ۳ ماه بطول مي كشد. پشم آماده را به استاد كار عباباف جهت بافت عبا سپرده مي شود.
بافت عبا بر روي دستگاه چوبي بسيار سنتي و قديمي صورت مي گيرد كه شامل ۲ تكه چوب افقي و عمودي و تعدادي چرخ و شانه چوبي است كه قسمت انتهاي آن در گودالي قرار مي گيرد تا بافنده ضمن نشستن با دست و پاهاي خود اقدام به بافت نمايد.
مديريت صنايع دستي استان بوشهر بمنظور حفظ احياء اين رشته باارزش كه بتدريج به فراموشي سپرده مي شد اقدام به تأسيس كارگاههاي آموزشي با طراحي دستگاههاي بافندگي جديد در روستاي كردوان از توابع شهرستان دشتي نموده است كه طي دو سال اخير تعداد ۱۸ نفر از جوانان روستائي توليد اين حرفه را آموزش ديده اند.
مراكز مهم توليد عبا در استان بوشهر عبارتند از:
روستاهاي كردوان عليا  و سفلي از توابع شهرستان دشتي.

عبابافی

سفالگری:
بدليل اهميت حياتي آب در منطقه گرم و كم آب بوشهر،  تهيه وسايلي كه بتواند در خنك كردن و خنك نگاهداشتن آب ايجاد نمايد از ديرباز مرسوم بوده و كارگاههاي كوزه گري كه عمدتاً در كنار تهيه وسايل خنك كننده آب به ساخت فرآورده هاي سفالين مورد نياز از قبيل: كوزه آب، كوزه قليان، سر قليان، حب يا حبانه، كشك ساب، كاسه و بشقاب و غيره مي پردازد. خاك مصنوعي مورد نياز سفالگران نيز از معادن موجود در اطراف شهرهاي آنان تأمين مي گردد و شيوه توليد با چرخهاي سفالگري  سنتي مي باشد كه در شهرهاي برازجان، كنگان، ديلم، اهرم و دشتي داير بوده است ولي بتدريج از رونق و فعاليت كنار رفته اند. امروزه يك كارگاه سفال و سراميك جديد از محل اعتبارات تبصره ۳ در شهرستان برازجان احداث گرديده است كه انتظار مي رود با توليد كالاهاي جديد و متنوع سفال و سراميك و چيني بتواند به احياء اين هنر اصيل كمك نمايد.
مراكز مهم توليد سفال در استان بوشهر عبارتند از:
شهرستان دشتستان و كنگان.
گبه:
گبه نوعي قالي با پودهاي تقريباً ضخيم و دراز است كه غالباً با مواد اوليه خودرنگ در طرحهاي بديع و سنتي و بر روي دارهاي قاليبافي افقي و به شيوه قالي بافته مي شود.
گبه برجسته ترين صنعت دستي و خانگي اين استان است كه تقريباً در اكثر نقاط روستائي و حتي در بعضي مناطق شهري رايج بوده و شغل اول يا حرفه دوم تعداد زيادي از خانواده ها محسوب مي شود. زمينة گبه هاي بافت مناطق مختلف بوشهر تقريباً داراي رنگهايي نظير، سفيد، شيري، و قهوه اي است و نقوش به رنگهاي مشكي و حنايي و قرمز … مي باشد.
گبه بافان برا ي ايجاد نقوش بر روي فرآورده هاي خود در حين بافت از نقشه استفاده نمي كنند بلكه اكثراً بطور ذهني به اين كار مي پردازند و بيشتر بافندگان يك يا چند طرح را در ذهن داشته و در بافت آن داراي مهارت هستند. در مجموع مي توان گفت وجه مشترك تمامي گبه هاي توليدي در استان به گونه اي نقش پردازي سنتي است كه طي قرنها پرورش يافته و از نوعي ارزش هنري ويژه برخوردار است.
مواد اوليه استفاده در بافت گبه هاي سنتي غالباً از دامداران ساكن در همان مناطق خريداري و تهيه مي گردد كه پس از شستشو و در بعضي موارد با رنگرزي گياهي در محل آماده مي گردد. ولي در حال حاضر بيشتر مواد اوليه مورد نياز بافندگان توسط پيله وران و تجار از ساير مناطق كشور تهيه مي گردد كه با رنگهاي گياهي رنگرزي گرديده اند.
امـروزه تـوليـد گبـه در استـان بوشهر به سفارش كشورهاي اروپايي بوده كه توسط تجار و پيله وران توليد مي گردد و رنگهاي استفاده شده در زمينه آنها بيشتر رنگ گل گز، خودرنگ، آبي، سبز، پرتقالي مي باشد كه تماماً از رنگهاي گياهي بوده و  از اشكال حيوان، عروسك در زمينه آن استفاده مي گردد. لازم به توضيح ميباشد تمامي گبه هاي توليد شده صادراتي بوده و اكثرآً به كشورهاي اروپائي بويژه آلمان صادر مي گردد.
تمامي گبه هاي توليدي در استان بوشهر داراي گونه يي نقش پردازي سنتي است كه طي هزاران سال پرورش يافته و نيز صور هندسي و نگاره هاي پرندگان و حيوانات يا انواع گل و يا يك تا سه ترنج در هر گوشه مي باشد. در سالهاي اخير بدليل رونق صادرات گبه هاي رنگي با طرحهاي ساده و مواج بيشتر صنعتگران در شهرستانهاي گناوه و دشتستان به سفارش تجار بخش خصوصي به توليد اين محصول كه با نقش هاي عروسك و خورشيد و زمينه هاي ساده درآمد بيشتري براي بافندگان به همراه دارد مي پردازد.
مراكز مهم توليد گبه در استان بوشهر عبارتند از:
روستـاي شـول، ‌كمالي، بهمنياري، ‌محمد صالحي، سرخره، ذكـريايي، بـامـنير، مـال مـحمـود، خليفه اي، ‌عطيبه،‌ دهداران،‌ شاه فيروز، ‌تنگ ارم، پرجونك، رود فارياب، دهرود سفلي و عليا، بوشكان از توابع شهرستان دشتستان.

گبه
گليم بافی:
گليم بعد از گبه شاخصترين صنعت دستي و خانگي استان بوشهر است كه توسط زنان و دختران خانه دار در مناطق روستائي بيشتر در اوقات فراغت از كارهاي كشاورزي و خانگي بافته شده گليم بوشهر با نقوش متنوع و هندسي داراي رنگهاي بسيار زيبا و شاد است و از نظر اصالت  هنري قابل تامل مي باشد.
گليم بافان هم براي بافت از دارهاي افقي استفاده مي كنند و براي ايجاد نقوش بر روي فرآورده هاي توليدي خود در حين بافت از نقشه استفاده نمي كنند و تماماً بطور ذهني به اين كار مي پردازند و تمامي بافندگان يك يا چند طرح خاص را در ذهن داشته و در بافت آن داراي مهارت هستند.
مواد اوليه بافت گليم هم توسط تجار و پيله وران تهيه ميگردد كه نوع رنگرزي آن به شيوه سنتي و يا گياهي بوده در بافت مورد استفاده قرار مي گيرد.
نام نقشه هاي بافته شده بر روي گليم شامل (حوض، دانه بيگي، آئينه گل، ‌خراساني، آقاجاري، تهراني و چنگ) مي باشد.
مراكز مهم توليد گليم در استان بوشهر عبارتند از:
روستاهاي طسوج،  سرمك،  حناشور، اژدرخواب، ممريز، سنا، درويشي، شنبه، چاهگاه و بن بيد از توابع شهرستان دشتي.
روستاهاي تشان، دره بان، اسلام آباد، ريز، قلعه باغ از توابع شهرستان كنگان.
روستاهاي تلخ آباد، آبگرم، خيرك و شكرك از توابع شهرستان دشتستان.

گليم بافی

 قالي بافی:
در نقاط مختلف استان بوشهر فرش بافي توسط روستائيان بومي و عشاير ساكن در مناطق مختلف صورت ميگيرد كه غالباً داراي نقشه ها و طرحهاي هندسي است و بر روي دارهاي افقي به صورت ترك بافي بافته مي شود.
قالي و قاليچه هاي بوشهر كه توسط عشاير ساكن در مناطق روستائي بافته مي شود داراي ابعاد كوچك و طرح و نقشه هاي قالي عشاير استان فارس مانند:‌ ناظم، وزير مخصوص، ماهي درهم، كله اسبي، ‌هيبت لو، كشكولي و غيره مي باشد كه بصورت ذهني و در كارگاههاي كوچك خانگي بافته مي شود. منطقه تنگ ارم در شهرستان دشتستان از مهمترين مراكز قاليبافي در استان بوشهر محسوب مي گردد كه امروزه به دليل رونق گبه بافي و درآمد بيشتري كه از اين محل عايد مي گردد غالباً به توليد گبه هاي ساده و رنگي صادراتي كه به سفارش بـخش خصوصي تولـيـد ميـگردد مي پردازند.
مراكز مهم توليد قالي در استان بوشهر عبارتند از:
شهر بوشهر، روستاهاي شول، محمد صالحي از توابع شهرستان گناوه.
روستاهاي تنگ ارم، ‌رود فارياب، دهرود عليا و سفلي و بوشكان از توابع شهرستان دشتستان.
روستاهاي شهرستان دشتي.

قالي بافی

گرگور:
گـرگور يـكي از وسايـل صيد مـاهي است كه با سيم فلزي گالوانيزه و به شكل يك نيم كره بافته مي شود. محل ورودي آن قيف مانند است كه دهانه آن گشاد و انتهاي آن تنگتر است و ماهي بصورت زنده و بدون آسيب صيد مي گردد. اين حرفه بافندگي توسط مردان صورت مي پذيرد و در سواحل طولاني استان مورد استفاده قرار مي گيرد و مي تواند اشتغال قابل توجهي را ايجاد نمايد. شهرستانهاي ديلم، بوشهر، گناوه، ‌دير و كنگان از مراكز توليد گرگور مي باشند.
مراكز مهم توليد كنند گرگور در استان بوشهر عبارتند از:
شهرستانهاي ديلم، بوشهر، گناوه، كنگان.

گرگوربافی

حصيربافی:

حصيربافي در استان بوشهر بدليل فراواني برگ و الياف درخت خرما و گياهان خودرو در مناطق باتلاقي و شوره زار از ديرباز رايج بوده است و تقريباً اكثر روستائيان بويژه مردان در دوران فراغت از فعاليت هاي كشاورزي به آن اشتغال مي ورزند. فراواني مواد اوليه مورد نياز و كاربرد گسترده محصولات حصيري موجب افزايش بازدهي اقتصادي اين حرفه و عموميت آن بوده است. مهم ترين محصول حصيري استان بوشهر كه هم از نظر اقتصادي خود مصرفي داراي اهميت ويژه اي بود و هم در گذشته در ممالك عربي بازار مناسبي داشت. نوعي فرش حصيري بنام (تك) است كه معمولآً با ۸ ساعت كار يك بافنده ماهر در ابعاد ۲۰۰×۲۰۰ سانتي متر بافته مي گرديد و بهترين وسيله براي پوشش سقف كپرهاي روستائي بود.
ساير محصولات حصيري كه در روستاهاي استان بوشهر توليد مي شوند عبارتند از: تويزه يا جاناني ـ مخرف كه نوعي زنبيل كوچك است ـ بادبزن ـ كلاه حصيري تلي كه ظرف مناسبي براي نگهداري حبوبات و غلات است، زير داغي ـ كپو ـ چاكان كه سبد جمع آوري خرما و يا كپه ترازو است.
مراكز مهم توليد حصير در استان بوشهر عبارتند از:
شهرستان گناوه ـ ‌دشتي ـ دشتستان ـ كنگان.

حصيربافی

مناطق فعال استان در زمينه صنايع دستی
الف ـ مهمترين مراكز فعال صنايع دستي در استان بوشهر عبارتند از:
ـ گبه بافي
روستاهاي شول، ‌كمالي، بهمنياري،‌ محمد صالحي، مال محمود و خليفه اي از توابع شهرستان گناوه و روستاهاي سرخره، ذكريايي، بامنير، ‌عطيبه،‌ دهداران،‌ شاه فيروز،‌ تنگ ارم، پرجونك، رود فارياب، دهرود سفلي و عليا، بوشكان از توابع شهرستان دشتستان.
ـ‌ گليم بافي
روستاهاي طسوج،  سرمك،  حناشور، اژدرخواب، ممريز، سنا، درويشي، شنبه، چاهگاه و بن بيد از توابع شهرستان دشتي.
روستاهاي تشان، دره بان، اسلام آباد، ريز، قلعه باغ از توابع شهرستان كنگان.
روستاهاي تلخ آباد، آبگرم، خيرك و شكرك از توابع شهرستان دشتستان.
ـ عبابافي
در روستاهاي كردوان عليا  و سفلي از توابع شهرستان دشتي.
– ‌حصير بافي
در شهرستان گناوه، دشتي، دشتستان، كنگان.
ـ‌ گرگوربافي
در شهرستانهاي ديلم، بوشهر، گناوه، كنگان.
ـ قالي
در شهر بوشهر، روستاهاي شول، محمد صالحي از توابع شهرستان گناوه.
روستاهاي تنگ ارم، ‌رود فارياب، دهرود عليا و سفلي و بوشكان از توابع شهرستان دشتستان.
روستاهاي شهرستان دشتي.
همچنین این رشته نیز جزء صنایع دستی این استان می باشد: صنایع چوبی.