چیستی وچرایی قیام امام حسین علیه السلام

[_ʀᴇᴠᴇʀsᴇ sᴇɴsᴇ_]

گزیده‏ ى زندگى‏ نامه‏ امام حسین علیه السلام
نام ایشان حسین است و لقب‏ هاى شریفش عبارت‏ اند از: طیّب و وفىّ و زکّى و سید و کنیه‏ اش ابوعبداللَّه مى ‏باشد. آن حضرت، فرزند على بن ابى طالب- علیه‏ السّلام- و مادرش حضرت فاطمه- علیهاالسّلام- سرور زنان دو عالم مى‏ باشد.آن حضرت در سوم شعبان سال چهارم هجرى در مدینه متولد گردید و خلافتش بعد از دوران برادرش- علیه‏ السّلام- بود و در روز شنبه یا دوشنبه، دهم محرم سال شصت و یکم هجرى در کربلاء به شهادت رسید
محبّت به سیّدالشّهدا علیه السلام‏
1. امام على- علیه‏ السّلام- فرمود: رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم مکرّراً به من مى‏فرمودند:«یا عَلِىٌّ، لَقَدْ أَذْهَلَنى هذانِ الْغُلامانِ، یَعنِى الحَسَنَ وَ الحُسَیْنَ- علیهماالسّلام- أَن‏أُحِبَّ بَعْدَهُما أَحَداً أَبَداً إِنَّ رَبّى أَمَرَنى أَنْ أُحِبَّهُما وَ أُحِبَّ مَنْ یُحِبُّهُما.»
اى على، محبّت این دو پسر، یعنى حسن و حسین- علیهماالسّلام-، محبّتم به دیگران را براى همیشه به فراموشى سپرده است. همانا، پروردگارم به من امر کرده که ایشان و هر که ایشان را دوست دارد، دوست داشته باشم.
روایات‏ در فضیلت گریه بر سیّدالشّهدا- علیه‏ السّلام- بسیار است که به تناسب به ذکر چند روایت اکتفا مى‏ شود:
1. در چند روایت آمده است که امام حسین- علیه ‏السّلام- فرمود:
«أَنَا قَتیلُ الْعَبْرَةِ.»من، کشته‏ى اشکم.
2. از امام صادق- علیه ‏السّلام- روایت شده که امیر مؤمنان- علیه ‏السّلام- به حسین- علیه ‏السّلام- نگاه کرد و فرمود:
«یا عَبْرَةَ کُلِّ مُؤْمِنٍ.»اى اشک هر مؤمن.
6. امام باقر- علیه‏السّلام- فرمود: على‏ بن الحسین- علیه ‏السّلام- بارها مى‏ فرمود:«أَیُّما مُؤْمِنٍ دَمَعَتْ عَیْناهُ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِىٍّ- علیه‏السّلام- دَمْعَةً حَتّى‏ تَسیلَ عَلى‏ خَدِّهِ، بَوَّأَهُ اللَّهُ بِها فِى الْجَنَّةِ غُرَفاً یَسْکُنُها أَحْقاباً؛ وَ أَیُّما مُؤْمِنٍ دَمَعَتْ عَیْناهُ حَتّى‏ تَسیلَ عَلى‏ خَدِّهِ فِینا لِأَذىً مَسَّنا مِنْ عَدُوِّنا فِى الدُّنْیا، بَوَّأَهُ اللَّهُ بِها فِى الْجَنَّةِ مُبَوَّأ صِدْقٍ؛ وَ أَیُّما مُؤْمِنٍ مَسَّهُ أَذَىً فینا فَدَمَعَتْ عَیْناهُ حَتّى‏ تَسیلَ عَلى‏ خَدِّهِ مِنْ مَضاضَةِ ما أُوذِىَ فِینا، صَرَفَ اللَّهُ عَنْ وَجْهِهِ الْأَذى‏ وَ آمَنَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ مِنْ سَخَطِهِ وَ النّارِ.»
هر مؤمنى که براى کشته شدن حسین‏ بن على- علیه‏ السّلام- قطره‏ اى اشک بریزد، و بر گونه‏ اش جارى گردد، خداوند او را در ساختمان‏هاى بلند منزل مى‏ دهد، تا روزگارانى در آن جا زندگى کند؛ و هر مؤمنى، به خاطر اذیّتى که در دنیا، از دشمنان ما به ما رسیده، از چشمانش اشک بریزد تا بر گونه ‏اش جارى شود، خداوند او را در بهشت، در جایگاه صدق منزل مى‏ دهد؛ و هر مؤمنى اذیّتى در [راه‏] ما به او برسد، و از دردِ آن چشمانش اشک بریزد، تا بر گونه‏ اش جارى شود، خداوند در روز قیامت، رنج آن را از صورتش برمى‏ گرداند، و از غضب خود و آتش، ایمن مى‏ گرداند.
علل قیام امام حسین علیه السلام‏
حضرت سیّدالشّهدا- علیه‏ السّلام- در شرایط گوناگون، سخنانى درباره ‏ى انگیزه حرکت خود یادآور شده که هر یک، جهت خاصّى از آن قیام جاودانه را روشن مى‏نماید، به بعضى از آن‏ها اشاره مى‏ کنیم.
1. حرمت خلافت بر آل ابى‏سفیان‏
هنگامى که مروان بن حکم، درباره‏ى بیعت سیّدالشّهدا- علیه‏السّلام- با یزید خواست از راه نصیحت وارد شود، حضرت فرمود:«إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ‏، وَ عَلَى الاسلامِ السَّلامُ إِذْ قَدْ بُلِیَتِ الأُمَّةُ بِراعٍ مِثْلِ یَزیدَ، وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدّى رَسُولَ اللَّهِ- صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم- یَقُولُ: أَلْخِلافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى‏ آلِ أَبى سُفیانَ.»ما براى خدا هستیم و به سوى او رجوع مى‏کنیم»، و با اسلام باید خداحافظى نمود آن هنگام که امّت، به حاکمى چون یزید مبتلا گردید. همانا از جدّم رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- شنیدم که مى‏فرمود: خلافت، بر خاندان ابوسفیان حرام است.
2. امر به معروف و نهى از منکر
حضرت سیّدالشّهدا- علیه‏ السّلام- پیش از خروج از مدینه به سوى مکّه، در دومین بارى که به زیارت مزار رسول اکرم- صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم- رفت، چنین عرض نمود:«أَللَّهُمَّ هذا قَبْرُ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ، وَ أَنَا بْنُ بِنْتِ نَبِیِّکَ وَ قَدْ حَضَرَنى مِنَ الْأَمْرِ ما قَدْ عَلِمْتَ. أَللَّهُمَّ إِنِّى أُحِبُّ الْمَعْرُوفَ وَ أُنْکِرُ الْمُنْکَرَ ...»
بارالها! این قبر پیامبر تو محمّد- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- است و من، پسر دختر پیامبرت. و براى من امرى پیش آمده که خود بدان آگاهى. بارالها، من معروف را دوست دارم و منکر و کار زشت را نمى‏پسندم ...
3.اصلاح امت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله‏ در وصیّت‏نامه‏ ى امام حسین- علیه‏ السّلام- به محمّد بن حنفیّه، چنین آمده است:«... وَ إِنِّى لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لا بَطِراً وَ لا مُفْسِداً وَ لا ظالِماً وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلاحِ فِى أُمَّةِ جَدّى- صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم- أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهى‏ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أَسیرَ بِسیرَةِ جَدّى وَ أَبى عَلِىِّ بنِ أَبى طالبِ- علیه‏السّلام-.فَمَنْ قَبِلَنى بِقَبُولِ الْحَقِّ فَاللَّهُ أَوْلى‏ بِالْحَقِّ وَ مَنْ رَدَّ عَلىَّ هذا، أَصْبِرُ حَتّى‏ یَقْضِىَ اللَّهُ بَیْنى وَ بَیْنَ الْقَوْمِ بِالْحَقِّ وَ هُوَ خَیْرُ الْحاکِمینَ ...»
من از روى طغیان و تکبّر و تباهى و ظلم- از مدینه- خارج نشده ‏ام؛ بلکه تنها براى طلب اصلاح در امّت جدّم- صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم- خارج شده ‏ام، مى‏ خواهم امر به معروف و نهى از منکر کنم و به سیره و روش جدّم، و پدرم علىّ بن ابى طالب- علیه ‏السّلام- رفتار نمایم؛ پس هر کس مرا به حقّ بپذیرد، خداوند سزاوارتر است به حق؛ وهر کس این عمل مرا ردّ نموده و قبول نکند، صبر مى‏ کنم تا خداوند میان من و این قوم، به حقّ حکم کند که او، بهترین حکم کنندگان است ...
4. احیاى سنّت نبوى صلى الله علیه و آله‏
در نامه‏ اى که به سران اهل بصره نوشت، چنین آمده است:«إِنّى أَدْعُوکُمْ إلَى اللَّهِ وَ إِلى‏ نَبِیِّهِ، فَإِنَّ السُّنَّةَ قَدْ امیتَتْ. فَإِنْ تُجیبُوا دَعْوَتى وَ تُطیعُوا أَمْرى، أَهْدِکُمْ سَبیلَ الرَّشادِ.»
من شما را به خدا و پیامبرش دعوت مى‏ کنم؛ زیرا سنّت پیامبر مرده است. اگر دعوتم را اجابت کنید و دستورم را اطاعت نمایید، شما را به راه رشد و صلاح هدایت مى‏ کنم.
5.عمل نکردن حکومت به حق‏
حضرت هنگام ورود به کربلا، خطبه‏ اى براى یاران ایراد فرمود، که در قسمتى از آن‏آمده است:«إِنَّهُ قَدْ نَزَلَ مِنَ الأَمْرِ ما قَدْ تَرَوْنَ، وَ أَنَّ الدُّنْیا تَغَیَّرَتْ وَ تَنَکَّرَتْ وَ أَدْبَرَ مَعْروفُها وَ لَمْ یَبْقَ مِنها إِلّا صُبابَةٌ کَصُبابَةِ الْإِناءِ وَ خَسیسُ عَیشٍ کَالْمَرعَى الْوَبیل. أَلا تَرَوْنَ إِلَى الْحَقِّ لَا یُعْمَلُ بِهِ وَ إِلَى الْباطِلِ لَا یُتَناهى‏ عَنْهُ لِیَرْغَبِ الْمُؤْمِنُ فِى لِقاءِ رَبِّهِ حَقّاً حَقّاً، فَإِنِّى لا أَرَى الْمَوْتَ إِلّا سَعادَةً وَ الْحَیاةَ مَعَ الظّالِمینَ إِلّا بَرَماً.»همانا امرى که نازل شده مى‏ بینید و [مى‏ بینید] که دنیا دگرگون و بدمنظر گشته و نیکى‏ هاى آن پشت کرده و از آن جز ته مانده ‏اى، مثل ته مانده ‏ى ظرفى که آب یا غذایش را خورده‏ اند، و معیشت پستى مثل چراگاه خشک باقى نمانده است؟! آیا نمى‏ بینید که به حقّ عمل و از باطل پرهیز نمى ‏شود؟ [در این هنگام‏] باید شخص مؤمن حقّاً و واقعاً، خواهان دیدار پروردگارش باشد. همانا من مرگ را جز سعادت و خوشبختى، و زندگى با ستمگران را جز ناراحتى و ملامت نمى‏ بینم.
6. امامت بر مردم‏
طرمّاح بن حکم به حضرت سیّدالشّهدا- علیه ‏السّلام- عرض کرد:«أُذَکِّرُکَ فِى نَفْسِکَ لا یَغُرَنَّکَ أَهْلُ الْکُوفَةِ، فَوَاللَّهِ لَئِنْ دَخَلْتَها لَتُقْتَلَنَّ وَ إِنِّى لَأَخافُ أَنْ لا تَصِلَ إِلَیْها.»به تو تذکّر مى ‏دهم، مبادا فریب اهل کوفه را بخورى. به خدا قسم، اگر وارد کوفه شوى، حتماً کشته خواهى شد؛ بلکه مى‏ ترسم که به آن جا نرسى.
حضرت در پاسخ فرمود:«إِنَّ بَیْنى وَ بَیْنَ الْقَوْمِ مَوْعِداً أَکْرَهُ أَنْ أُخْلِفَهُمْ. فَإِنْ یَدْفَعِ اللَّهُ عَنّا فَقَدیماً مَا أَنْعَمَ عَلَیْنا وَ کَفى‏، وَ إِنْ یَکُنْ ما لابُدَّ مِنْهُ فَفَوْزٌ وَ شَهادَةٌ إِنْ شاءَ اللَّهَ.»
میان من و این قوم، عهد و پیمانى است که دوست ندارم خلف وعده کنم. اگر خداوند [دشمن را] از ما دفع نماید، دیر زمانى است که نعمتش را شامل حال ما کرده و او کافى است؛ و اگر آن چه که چاره‏اى از آن نیست، پیش آمد، ان شاء اللَّه رستگارى و شهادت است.
7. تشکیل حکومت دینى‏
در نامه‏اى که پس از ورود به کربلا، براى سران کوفه نوشت، چنین آمده است:«... أَمّا بَعدُ، فَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ- صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم- قَدْ قالَ فِى حَیاتِهِ:مَنْ رَأى‏ سُلْطاناً جائِراً مُسْتَحِلًاّ لِحُرُمِ اللَّهِ، ناکِثاً لِعَهْدِ اللَّهِ، مُخالِفاً لِسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ، یَعْمَلُ فِى عِبادِ اللَّهِ بِالإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ، ثُمَّ لَمْ یُغَیِّرْ بِقَوْلٍ أَوْ فِعْلٍ، کانَ حَقیقاً عَلَى اللَّهِ أَنْ یُدْخِلَهُ مَدْخَلَهُ. وَ قَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ هؤلاءِ الْقَوْمَ قَدْ لَزِمُوا طاعَةَ الشَّیْطانِ وَ تَوَلَّوا عَنْ طاعَةِ الرَّحمَنِ وَ أَظْهَرُوا الْفَسادَ وَ عَطَّلُوا الْحُدُودَ وَ اسْتَأْثَرُوا بِالْفَىْ‏ءِ وَ أَحَلُّوا حَرامَ اللَّهِ وَ حَرَّمُوا حَلالَهُ وَ إِنِّى أَحَقُّ بِهَذَا الْأَمْرِ لِقَرابَتِى مِنْ رَسُولِ اللَّهِ- صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم- ...»... امّا بعد، به تحقیق مى‏دانید که رسول اللَّه- صلى اللَّه علیه وآله وسلّم- در حال حیاتش فرمود: هر کس سلطان ستمگر و جائرى را ببیند که حرام‏هاى الهى را حلال مى‏شمرد، عهد و پیمان با خدا را مى‏ شکند، با سنّت رسول خدا مخالفت مى‏ نماید، و در مورد بندگان خدا به گناه و ظلم رفتار مى‏کند، و سپس با گفتار یا عمل با او مخالفت نکند، بر خدا سزاوار است که او را در جایگاه او جاى دهد [او را با آن ظالم محشور کند]. و مسلّماً مى‏دانید که این قوم، پیوسته شیطان را اطاعت کرده و از اطاعت رحمان روى گردان شده‏اند، و فساد را آشکار نموده و حدود الهى را تعطیل کرده و غنایم را به خود اختصاص داده، و حرام خدا را حلال، و حلال او را حرام مى‏شمرند. و همانا من، به واسطه نزدیکى و قرابت با رسول خدا- صلّى‏ اللَّه‏ علیه وآله‏ وسلّم-، به این امر [حکومت و خلافت‏] سزاوارترم ...
8. مخالفت با حکومت باطل‏
عتبة بن ابى سفیان، حاکم مدینه، هنگامى که جواب نامه‏ ى یزید را مبنى بر بیعت نکردن سیّدالشّهدا- علیه‏السّلام- براى او فرستاد، یزید در جواب نوشت:«أَمّا بَعْدُ، فَإِذا أَتَاکَ کِتَابى هَذا، فَعَجِّلْ عَلَىَّ بِجَوابِهِ وَ بَیِّنْ لى فِى کِتَابِکَ کُلَّ مَنْ فى طاعَتى أَوْ خَرَجَ عَنْها وَلْیَکُنْ مَعَ الْجَوابِ رَأسُ الحُسَیْنِ بنِ عَلِىٍّ.
فَبَلَغَ ذَلِکَ الْحُسَیْنَ- علیه‏السّلام- فَهَمَّ بِالْخُرُوجِ مِنْ أَرْضِ الْحِجازِ إِلَى أَرْضِ الْعِراقِ.»امّا بعد، هنگامى که این نامه به تو رسید، جوابش را زود بفرست و در نامه‏ ات، موقعیت تمام کسانى را که از من اطاعت، یا از طاعتم سرپیچى مى‏ کنند روشن کن.و باید سر حسین بن على، همراه جواب نامه باشد.همین که این خبر به امام حسین- علیه ‏السّلام- رسید، تصمیم گرفت از حجاز، به سوى عراق خارج شود.
منبع:کتاب فروغ شهادت نوشته آیت الله سعادت پرور