سوخت گیری و سوخت رسانی در آسمان

[τοxικ]

سیستم های سوخت رسانی هوایی :
الف ) سیستم سوخت رسانی Boom and Receptacle
ب) سیستم سوخت رسانی Probe and Drogue

الف ) روش رایج سوخت رسانی Boom and Receptacle

در این روش از یک لوله ی تلسکوپی سخت و انعطاف ناپذیر استفاده می شود و در زیر آن دو بال کوچک وجود دارند و آن را در زاویه های محدودی هدایت می کنند و اپراتور داخل هواپیمای سوخت رسان آن را به داخل Receptacle هواپیمای سوخت گیرنده متصل می کند.
این نوع سیستم سوخت رسانی عموما برای سوخت رسانی به یک هواپیما صورت می گیرد و عموما هواپیماهای گیرنده از نوع دوربرد هستند و یا بزرگ تر از هواپیماهای جنگنده ی معمولی هستند.
سیستم سوخت رسانی AAR یا IFR در ایران عموما به سه نوع است و در شرایط عملیاتی روش boom and receptacle بوسیله ی هواپیمای Boeing 747 صورت می گیرد.
Boom در قسمت عقب تانکر سوخت رسان نصب می شود و قابلیت چرخش به سمت راست و چپ با زاویه ی 25 درجه را دارد.
به این سطوح کنترل به چپ و راست و جهات مختلف ruddevator می گویند و کاملا هیدرولیکی و کنترل آن از اپراتور انجام می گیرد.
در این روش حجم زیادی از سوخت با فشار بیشتری نسبت به روش Probe and Drogue وارد هواپیمای گیرنده می شود و صرفه جویی در زمان محسوب می شود و سوخت رسانی سریع تر انجام می گیرد.
برای آموزش این شیوه ی سوخت رسانی نیاز به تمرین ها و هزینه های بسیار است و حتی ساخت این سیستم هزینه بر است و در اجرای عملیات نیاز به خلبانان با تجریه و ماهر می باشد.
سیستم سوخت رسانی Boom and Receptacle نمی تواند به بیش از یک هواپیما سوخت رسانی کند.
این روش نمی تواند به بالگرد ها سوخت رسانی کند.

هواپیمای سوخت گیر برای گرفتن سوخت به سمت پایین هواپیمای سوخت رسان پرواز می کند و اپراتور سوخت رسان میله را به بیرون از هواپیما خارج می کند و پس از استقرار هواپیمای سوخت گیر در زیر هواپیمای سوخت رسان و تنظیم لوله ی تلسکوپی هر دو هواپیما به هم متصل می شوند و سوخت گیری و سوخت رسانی انجام می گیرد. البته طول میله اینقدر هم کم نیست که هواپیمای سوخت رسان بر روی سقف سوختگیر بنشیند بلکه در ارتفاع چند متری این عمل انجام می گیرد.
Boom در زیر هواپیمای سوخت رسان نصب می شود و Receptacle روی سقف هواپیمای سوخت گیر و در صورت عدم استفاده به داخل می روند.
این روش سوخت رسانی خیلی سخت و دشوار بوده و مهارت و هزینه ی بالایی را نیاز دارد.

ب) سیستم سوخت رسانی Probe and Drogue
سامانه ی سوخت رسانی probe and drogue یک روش سوخت رسانی با قابلیت سوخترسانی همزمان به چند هواپیما است. در این روش یک شلنگ به مخزن آئرودینامیکی وصل شده و آن هم به تانکر سوخت متصل است و قسمت دیگر شلنگ به شکل چتر است و با میله ی خارج شده از جنگنده یا دیگر هواپیماها اتصال برقرار می کند و عمل سوختگیری هوایی AAR یا IFR صورت می گیرد.
قسمت لنگر چتری به شکل توپ بدمینتون است. به این شکل چتری یا لنگر چتری Drogue می گویند.
هواپیمای گیرنده ی سوخت دارای یک میله ی سخت است که در دماغه ی هواپیما و یا در Fuselage نصب می شود که در هنگام استفاده نشدن از آن به داخل Retract می شود. به این میله Probe می گویند.

این روش سوخت رسانی هم بدلیل استفاده از میله ی سوختگیر و لنگر چتری سوخت رسان probe and drogue نامیده شده است.
هواپیمای سوخت رسان به صورت مستقیم و تراز پرواز می کند و hose/drogue را خارج می کند که تعدادشان می تواند به بیش از دو شلنگ باشد. این عمل اجازه می دهد تا جنگنده به رابط سوختگیر متصل شود.
جنگنده عقب سوخترسان پرواز می کند و drogue را تعقیب می کند.
فاصله ی سوختگیر تا سوخترسان یک فاصله ی معینی است و این فاصله به اندازه ی طول شلنگ است.

مزایای این روش سوخت رسانی:
طراحی ساده و ساخت بهینه و کم هزینه
استفاده ی چند شلنگ و لنگر چتری در یک pod که باعث می شود چند هواپیما از یک تانکر سوختگیری کنند
سوختگیری همزمان به چند هواپیما و در صورت سوخت رسانی به چهار هواپیما در یک زمان هزینه و زمان بسیار کمی صرف می شود و در اجرای عملیات نقش به سزایی دارد
سوخت رسانی از فاصله ی دور
قابلیت سوخت رسانی هوایی به بالگرد

معایب این روش سوخت رسانی:
فشار کم جریان سوخت و قطر محدود شلنگ که مدت سوخت گیری را بالا می برد و برای هواپیماهای ترابری دوربرد کارایی خاصی ندارد و نمی تواند در زمان کوتاه سوخت یک هواپیمای دوربرد را تامین کند
آسیب پذیری چتر که برخی مواقع سوخت رسانی را سخت و در برخی موارد غیر ممکن می کند
نصب شدن میله در جلوی هواپیما حساسیت و خطرپذیری را بالاتر می برد
جعبه ی آئرودینامیکی حامل hose و Drogue زیر بال هواپیما نصب می شود و دارای Multi Plane Refueling System یا MPRS است.

جمهوری اسلامی ایران توانایی تبدیل هواپیماهای ترابری را به سوخت رسان بدلیل داشتن pod دارد. نیاز است که مدل های جدید سوخترسان در کشور تولید شود.

به دلیل گسترش دامنه و زمان پایگاه هایی که F-14 درآن حضور داشت یک غلاف سوختگیری کاوشگر برایاین هواپیما طراحی گردید . این غلاف توانایی جمع شدن در محفظه ای که برای آن تعبیه شده بود را داشت .در ابتدا قرار بود درب سوختگیری پروب در F-14 های تحویلی به ایران حذف شود ولی بعدا این تصمیم عملی نشد.در جنگ اول خلیج فارس درب سوختگیری پروب مشکلاتی را برای تامکت های نیروی دریایی و تانکر هاینیروی هوایی ایجاد کرد .به یاد داشته باشید که تانکر های نیروی هوایی ایالات متحده از یک لوله ثابت برای سوخت دهی و این در حالی استکه تانکر های نیروی دریایی از شلنگ که در انتهای آن به صورت قیف یا (چتر) هست ,استفاده می کنند .به همین دلیل در انتهای لوله ثابت تانکر های نیروی هوایی شلنگ و چتر تعبیه شد تا این مشکل بر طرف شود . در این روش 475 گالن در دقیقه سوخت وارد مخازن هواپیما می شود .