«عادت نمی کنیم»؛ سینمایی تقلیدی بدون نگاهی عمیق و تحلیلگر

[# αпGεʟ]

سینماپرس: "عادت نمی کنیم" نمی تواند به کنکاشی روانشناختی و جامع در کنش و انگیزه شخصیت ها بپردازد و تنها با پیچش در داستان خود و تعمیمش به شخصیت های متأهلی که لب مرز خیانت و وفاداری زندگی را با تقلب و جعل پیش می برند تنها می تواند مخاطب را در تعلیق داستان گویی اش نگه داشته

فیلم سینمایی«عادت نمی کنیم» یا با عنوان موجود در تیتراژ فیلم" آااادت نمی کنیم" که به جهت وجه تکرار، خود حاوی برداشت و معنای متفاوتی است به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم ابراهیمیان یکی از فیلم های حاضر در بخش سودای سیمرغ روز گذشته بود که در سالن اصلی کاخ جشنواره نمایش داده شد.

فیلم  به رویه بسیاری از آثار تلخ امسال، ماجرای اتفاقی شوم است که در زندگی خانوادگی یک استاد دانشگاه به نام احمدرضا، با بازی محمد رضا فروتن گره ای کور ایجاد می کند و او را با همسرش مهتاب، با بازی ساره بیات درگیر می کند. مشکلی که دوستان صمیمی آن ها را که از زمان دانشجویی شان با هم دوست هستند نیز وارد ماجرا می کند تا به هر طریق ممکنی مشکل به وجود آمده را رفع کنند. دوستان خانوادگی آن ها منصور و سیما با بازی هدیه تهرانی و حمیدرضا آذرنگ، در تلاش اند تا با اطلاع از حقیقت ماجرای پیش آمده از زبان دختر کوچکشان معمای موجود را حل کنند و زندگی در خطر جدایی احمدرضا و مهتاب را نجات دهند.

در پیش داستان فیلم مشخص می شود که دختر کوچک سیما به مادرش گفته معلم خصوصی اش خاله فرنوش را دیده که سوار ماشین عمو احمد شده است! فرنوش که دانشجوی احمدرضا است با او در تماس تلفنی و پیامکی نیز هست و همه این موارد در کنار هم شک مهتاب به شوهرش را در مورد رابطه او با فرنوش بیشتر می کند. تا جایی که مهتاب برای رفع این مشکل به در خوابگاه دختر رفته و با تهدید و آبروریزی از او خواسته تا رابطه اش را با شوهر او به پایان برساند.

پیش داستان فیلم عادت نمی کنیم موجب می شود تا داستان با انرژی زیادی شروع شده و نقطه عطف فیلم در پرده اول به درستی جای خود را در فیلم نامه پیدا کند.

از همان ابتدا تنش میان احمد رضا و مهتاب به رابطه دوستانه و خانوادگی شان با منصور و سیما گره می خورد و همین نزدیکی، تعلیق فیلم را تا پایان با مخاطب همراه می کند و موجبات پایان بندی متفاوت فیلم را نیز میسر می کند تا بیننده علاوه بر اصل غافلگیری، پس از پایان فیلم به منطق نهفته در انگیزه شخصیت منصور نیز پی ببرد.

شخصیت پردازی کاراکترها به نسبت خوب از آب درآمده و گره اصلی داستان، درگیری و بحران را با تنش بالایی میان شخصیت ها تا پایان ایجاد می کند. اما برخی منطق شخصیت ها در کنش های سازنده شان از ضعف های ساختاری و منطقی می رنجند و همین کاستی برخی شخصیت های اصلی نظیر احمدر ضا را تا انتها گنگ، منفعل و گیج نشان می دهد. شخصیتی که به راحتی برای تبرئه خود از گناه مرتکب نشده می تواند حرف بزند و ماجرای خود و دانشجویش فرنوش را توضیح بدهد.

اما احمدرضا ترجیح می دهد با بحرانی تر شدن قضیه و خطر نابودی زندگی اش بیش از پیش سکوت کرده و همه انگ ها را به خود و زندگی اش بچسباند، موضوعی که با مشخص شدن بی گناهی او شخصیتش را بیش از اندازه غیرمنطقی و گنگ تصویر می کند.

فرم ساختاری فیلم نامه و همچین کارگردانی صحنه ها و بازی گرفتن از گروه بازیگران به شدت تحت تأثیر فیلم جدایی نادر از سیمین اصغر فرهادی است، این مورد با حضور دو بازیگر اصلی فیلم فرهادی در میان بازیگران فیلم ابراهیمیان ذهن بیننده را به این موضوع بیشتر مشغول می کند که کارگران با فکر قبلی و تعمدا در ارائه تصویر و دکوپاژی آشنا از فیلم فرهادی عمل کرده است تا به مخاطب خود القا کند با چه فرم از سینما و داستان گویی طرف است. چیزی که بیش از آنکه بخواهد بیننده را با خود همراه سازد حس تدافعی او را برمی انگیزد تا موجب شود مخاطب در مقابل فیلم او و پذیرش داستان نسبتا پر تعلیق و پیچیده اش گارد بگیرد و با ادعای سینمای تقلیدی در بسیاری از سکانس های حساس با فیلم همراه نشود.

اما چیزی که بیش از همه حائز اهمیت است و در مورد اثرپذیری کارگردان جوان از اصغر فرهادی باید به آن اشاره کرد این نکته است که عادت نمی کنیم نمی تواند به کنکاشی روانشناختی و جامع در کنش و انگیزه شخصیت ها بپردازد و تنها با پیچش در داستان خود و تعمیمش به شخصیت های متأهلی که لب مرز خیانت و وفاداری زندگی را با تقلب و جعل پیش می برند تنها می تواند مخاطب را در تعلیق داستان گویی اش نگه داشته و در نهایت به او ضربه ای از جنس غافلگیری سینمای فرهادی وارد سازد. ساختاری که تنها لایه سطحی و فرماتیک داستان گویی فرهادی را ارائه می کند و عملا دست به آسیب شناسی و جامعه شناسی در فیلم نمی زند. همین امر فیلم را به شدت تقلیدی و سطحی از آب درآورده که موجب می شود علاوه بر داستان گویی خوب و دارای کشمکش هایی درست، اما از اثرگذاری بالایی نزد مخاطب برخوردار نباشد.

سینمای فرهادی چه در حرکت فرم و ساختار و چه از نظر غنای مفهومی و نگاهی تحلیلگر در جامعه شناختی و روانکاوی شخصیت ها، حرکتی عمقی دارد که بیش از همه مخاطب را متأثر می کند و می تواند حس همذات پنداری او را برانگیزد، امر مهمی که متأسفانه از جانب مقلدان و طرفداران فرهادی مغفول می ماند.