08-02-2013، 12:19
جیمز وب، تلسکوپی که جان سالم به در برد!
یکی از موثرترین ابزارهای تاریخ ستاره شناسی معاصر تلسکوپ فضایی هابل است. تلسکوپی که داده های آن دید و بینش ما از کیهان را زیر و رو کرده است و تصویری که از جهان اطرافمان داریم به واسطه نگاه تیزبین تلسکوپ فضایی هابل تغییر کرده است. اکنون قرار است تلسکوپی غول پیکر راه هابل را ادامه دهد و جهش بزرگی را همانند آنچه هابل برایمان رقم زد پدید آورد.
جیمز وب، تلسکوپی که جان سالم به در برد!
تلسکوپ هابل داستان دلکشی دارد. یکی از دلایلی که این تلسکوپ توانست چنین دید عمیقی از کیهان را به ما هدیه دهد به این واقعیت بر می گردد که این تسکوپ در مدار و فراتر از لایه فشرده جو زمین قرار دارد. جایی که به دلیل عدم وجود اختلالات جوی، نور رسیده از ستاره های دور دست دچار افت نمی شود و از سوی دیگر لایه های محافظ جو زمین بخشی از طیف رسیده از آسمان را محدود و فیلتر نمی کنند.
اما اگر تلسکوپ هابل و داده هایی که برای ما به ارمغان آورده است شگفت انگیز است تصور پیشرفتی که نسل بعدی این تلسکوپ فضایی یعنی تلسکوپ فضایی جیمز وب می تواند برای ما به ارمغان آورد خیره کننده خواهد بود. این تلسکوپ فضایی با آینه ای به مراتب بزرگتر از هابل در فراسوی مدار ماه قرار خواهد گرفت و به دور از هر نوع مزاحمت در بازه وسیعتری از طیف به جستجوی دور دست های زمان و مکان خواهد پرداخت. این تلسکوپ زمانی که در مدار قرار گیرد ابعادش در حد یک زمین تنیس خواهد بود و به بررسی اجرام عمق آسمان در طول موج فرو سرخ خواهد پرداخت. بدین ترتیب می تواند به اعماق سحابی ها نفوذ کرده و کهکشان های دور دست عالم را به دام بیاندازد.
تلسكوپ فضایی جیمز وب که قبلا تحت عنوان تلسکوپ فضایی نسل بعد شناخته میشد، تلسكوپی است كه به طور خاص برای مشاهده كیهان در طیف مادون قرمز تدارك دیده شده و به عنوان جانشین علمی تلسكوپهای فضایی هابل و اسپیتزر محسوب میشود. ویژگیهای اصلی تلسكوپ، آینه بسیار سرد با قطر 6.5 متر، مكان قرارگیری دور از زمین در نقطه لاگرانژی L2و چهار ابزار تخصصی هستند. ترکیبی از این ویژگیها، قابلیت وضوح و حساسیت بیسابقهای از محدوده مرئی با طول موج بلند، تا میانه مادونقرمز ایجاد میكند و این تلسكوپ را قادر میسازد تا دو هدف علمی اصلی، یعنی بررسی روند تولد و تکامل کهکشانها؛ همچنین نحوه شكلگیری سیارات و ستارهها را دنبال نماید.
اما اگر تلسکوپ هابل و داده هایی که برای ما به ارمغان آورده است شگفت انگیز است تصور پیشرفتی که نسل بعدی این تلسکوپ فضایی یعنی تلسکوپ فضایی جیمز وب می تواند برای ما به ارمغان آورد خیره کننده خواهد بود. این تلسکوپ فضایی با آینه ای به مراتب بزرگتر از هابل در فراسوی مدار ماه قرار خواهد گرفت
در برنامهای كه از سال 1996 میلادی (75-1374 هجری شمسی) آغاز شد و ادامه دارد، 17 كشور جهان، به رهبری ناسا در این پروژه مشاركت دارند. آژانس فضایی اروپا (اسا) و آژانس فضایی كانادا (كسا) سهم قابل توجهی بر عهده دارند. این تلسكوپ به افتخار جیمز ای وب (James E. Webb)، دومین سرپرست سازمان ناسا، نامگذاری شده است. وی نقشی محوری در برنامه آپولو بر عهده داشت.
تلسكوپ فضایی وب، طیف وسیعی از تحقیقات در سراسر زیر شاخههای نجوم را میسر مینماید كه به طور خاص، مشاهده اجسام بسیار دور دست كیهان كه فراتر از سطح دسترسی فعلی ابزارهای زمینی و فضایی است، یكی از آن اهداف به شمار میرود. این شامل اولین ستارگان، دوران یونیزاسیون مجدد كیهان، و شكلگیری اولین كهكشانها میشود. یك هدف دیگر، درك نحوه تشكیل ستارهها و سیارات است كه مواردی چون تصویربرداری از ابرهای مولوكولی و خوشههای ستارهساز؛ مطالعه دیسك غبار اطراف ستارهها، تصویربرداری مستقیم از سیارات و ... را شامل میشود.
این پروژه در سال 2011 میلادی (90-1389 هجری شمسی) توسط كنگره آمریكا در آستانه لغو ماموریت قرار داشت، در حالی كه تا آن زمان 3 میلیارد دلار هزینه صرف شده بود و 75 درصد تجهیزات ساخته شده یا در دست آزمایش بود. اما در نوامبر همان سال، تصمیم كنگره عوض شد و قرار بر این شد كه پروژه با بودجه 8 میلیارد دلار، تكمیل شود.
جیمز وب، تلسکوپی که جان سالم به در برد!
در مقایسه با بسیاری از رصدخانههای فضایی آینده ناسا كه لغو یا معَوَّق شدند، شامل: "سیاره زمینمانند یاب (TPF) در 2011 "، "ماموریت تداخل فضایی (SIM Lite) در 2010"، "آنتن فضایی تداخل لیزری (LISA) در 2011"، "رصدگر بینالمللی اشعه ایكس (ATHENA) در 2011"؛ تلسكوپ جیمز وب، به عنوان آخرین ماموریت بزرگ اخترفیزیکی ناسا كه از آن نسل باقیمانده، محسوب میشود. با لغو پروژه كانسِلیشن در سال 2010 و بازنشستگی شاتلهای فضایی در سال 2011، این پروژه جزو معدود پروژههای بزرگ باقیمانده ناسا محسوب میشود.
تاخیرهای آماده سازی و افزایش هزینهها را میتوان با تلسكوپ هابل مقایسه كرد. زمانی كه پروژه در سال 1972 میلادی (51-1350 هجری شمسی) به طور رسمی آغاز شد و هابل نامگرفت، هزینه توسعه آن 300 میلیون دلار تخمین زده شد، اما زمانی كه آن را در سال 1990 میلادی (69-1368 هجری شمسی) به مدار فرستادند، هزینه حدودا 4 برابر شده بود! علاوهبراین، قطعات جدید و ماموریتهای سرویسدهی، هزینهها را به حداقل 9 میلیارد دلار در سال 2006 میلادی رساند.
طی مقالهای كه در سال 2006 در مجله نیچر به چاپ رسید، طبق مطالعهای كه توسط انجمن علوم فضایی در سال 1984 میلادی (63-1362 هجری شمسی) انجام شد، تخمین زده شد كه نسل بعدی تلسكوپ فضای مادون قرمز، 4 میلیارد دلار هزینه دربر خواهد داشت.
سایر تلسكوپهای عمدهای كه لغو شدند، یا در دست مطالعه هستند یا به مرحله پرتاب نرسیدند، میتوان به "ماموریت تصویربرداری میكروثانیهقوسی اشعه ایكس (MAXIM)"، "رصدخانه مادونقرمز دور با دیافراگم تكی (SAFIR)"، "رصدخانه ماوراءبنفش-مرئی فضایی (SUVO)" و "کاوشگر زیرمیلیمتری تکامل ساختار کیهانی (SPECS)" اشاره كرد.
یکی از موثرترین ابزارهای تاریخ ستاره شناسی معاصر تلسکوپ فضایی هابل است. تلسکوپی که داده های آن دید و بینش ما از کیهان را زیر و رو کرده است و تصویری که از جهان اطرافمان داریم به واسطه نگاه تیزبین تلسکوپ فضایی هابل تغییر کرده است. اکنون قرار است تلسکوپی غول پیکر راه هابل را ادامه دهد و جهش بزرگی را همانند آنچه هابل برایمان رقم زد پدید آورد.
جیمز وب، تلسکوپی که جان سالم به در برد!
تلسکوپ هابل داستان دلکشی دارد. یکی از دلایلی که این تلسکوپ توانست چنین دید عمیقی از کیهان را به ما هدیه دهد به این واقعیت بر می گردد که این تسکوپ در مدار و فراتر از لایه فشرده جو زمین قرار دارد. جایی که به دلیل عدم وجود اختلالات جوی، نور رسیده از ستاره های دور دست دچار افت نمی شود و از سوی دیگر لایه های محافظ جو زمین بخشی از طیف رسیده از آسمان را محدود و فیلتر نمی کنند.
اما اگر تلسکوپ هابل و داده هایی که برای ما به ارمغان آورده است شگفت انگیز است تصور پیشرفتی که نسل بعدی این تلسکوپ فضایی یعنی تلسکوپ فضایی جیمز وب می تواند برای ما به ارمغان آورد خیره کننده خواهد بود. این تلسکوپ فضایی با آینه ای به مراتب بزرگتر از هابل در فراسوی مدار ماه قرار خواهد گرفت و به دور از هر نوع مزاحمت در بازه وسیعتری از طیف به جستجوی دور دست های زمان و مکان خواهد پرداخت. این تلسکوپ زمانی که در مدار قرار گیرد ابعادش در حد یک زمین تنیس خواهد بود و به بررسی اجرام عمق آسمان در طول موج فرو سرخ خواهد پرداخت. بدین ترتیب می تواند به اعماق سحابی ها نفوذ کرده و کهکشان های دور دست عالم را به دام بیاندازد.
تلسكوپ فضایی جیمز وب که قبلا تحت عنوان تلسکوپ فضایی نسل بعد شناخته میشد، تلسكوپی است كه به طور خاص برای مشاهده كیهان در طیف مادون قرمز تدارك دیده شده و به عنوان جانشین علمی تلسكوپهای فضایی هابل و اسپیتزر محسوب میشود. ویژگیهای اصلی تلسكوپ، آینه بسیار سرد با قطر 6.5 متر، مكان قرارگیری دور از زمین در نقطه لاگرانژی L2و چهار ابزار تخصصی هستند. ترکیبی از این ویژگیها، قابلیت وضوح و حساسیت بیسابقهای از محدوده مرئی با طول موج بلند، تا میانه مادونقرمز ایجاد میكند و این تلسكوپ را قادر میسازد تا دو هدف علمی اصلی، یعنی بررسی روند تولد و تکامل کهکشانها؛ همچنین نحوه شكلگیری سیارات و ستارهها را دنبال نماید.
اما اگر تلسکوپ هابل و داده هایی که برای ما به ارمغان آورده است شگفت انگیز است تصور پیشرفتی که نسل بعدی این تلسکوپ فضایی یعنی تلسکوپ فضایی جیمز وب می تواند برای ما به ارمغان آورد خیره کننده خواهد بود. این تلسکوپ فضایی با آینه ای به مراتب بزرگتر از هابل در فراسوی مدار ماه قرار خواهد گرفت
در برنامهای كه از سال 1996 میلادی (75-1374 هجری شمسی) آغاز شد و ادامه دارد، 17 كشور جهان، به رهبری ناسا در این پروژه مشاركت دارند. آژانس فضایی اروپا (اسا) و آژانس فضایی كانادا (كسا) سهم قابل توجهی بر عهده دارند. این تلسكوپ به افتخار جیمز ای وب (James E. Webb)، دومین سرپرست سازمان ناسا، نامگذاری شده است. وی نقشی محوری در برنامه آپولو بر عهده داشت.
تلسكوپ فضایی وب، طیف وسیعی از تحقیقات در سراسر زیر شاخههای نجوم را میسر مینماید كه به طور خاص، مشاهده اجسام بسیار دور دست كیهان كه فراتر از سطح دسترسی فعلی ابزارهای زمینی و فضایی است، یكی از آن اهداف به شمار میرود. این شامل اولین ستارگان، دوران یونیزاسیون مجدد كیهان، و شكلگیری اولین كهكشانها میشود. یك هدف دیگر، درك نحوه تشكیل ستارهها و سیارات است كه مواردی چون تصویربرداری از ابرهای مولوكولی و خوشههای ستارهساز؛ مطالعه دیسك غبار اطراف ستارهها، تصویربرداری مستقیم از سیارات و ... را شامل میشود.
این پروژه در سال 2011 میلادی (90-1389 هجری شمسی) توسط كنگره آمریكا در آستانه لغو ماموریت قرار داشت، در حالی كه تا آن زمان 3 میلیارد دلار هزینه صرف شده بود و 75 درصد تجهیزات ساخته شده یا در دست آزمایش بود. اما در نوامبر همان سال، تصمیم كنگره عوض شد و قرار بر این شد كه پروژه با بودجه 8 میلیارد دلار، تكمیل شود.
جیمز وب، تلسکوپی که جان سالم به در برد!
در مقایسه با بسیاری از رصدخانههای فضایی آینده ناسا كه لغو یا معَوَّق شدند، شامل: "سیاره زمینمانند یاب (TPF) در 2011 "، "ماموریت تداخل فضایی (SIM Lite) در 2010"، "آنتن فضایی تداخل لیزری (LISA) در 2011"، "رصدگر بینالمللی اشعه ایكس (ATHENA) در 2011"؛ تلسكوپ جیمز وب، به عنوان آخرین ماموریت بزرگ اخترفیزیکی ناسا كه از آن نسل باقیمانده، محسوب میشود. با لغو پروژه كانسِلیشن در سال 2010 و بازنشستگی شاتلهای فضایی در سال 2011، این پروژه جزو معدود پروژههای بزرگ باقیمانده ناسا محسوب میشود.
تاخیرهای آماده سازی و افزایش هزینهها را میتوان با تلسكوپ هابل مقایسه كرد. زمانی كه پروژه در سال 1972 میلادی (51-1350 هجری شمسی) به طور رسمی آغاز شد و هابل نامگرفت، هزینه توسعه آن 300 میلیون دلار تخمین زده شد، اما زمانی كه آن را در سال 1990 میلادی (69-1368 هجری شمسی) به مدار فرستادند، هزینه حدودا 4 برابر شده بود! علاوهبراین، قطعات جدید و ماموریتهای سرویسدهی، هزینهها را به حداقل 9 میلیارد دلار در سال 2006 میلادی رساند.
طی مقالهای كه در سال 2006 در مجله نیچر به چاپ رسید، طبق مطالعهای كه توسط انجمن علوم فضایی در سال 1984 میلادی (63-1362 هجری شمسی) انجام شد، تخمین زده شد كه نسل بعدی تلسكوپ فضای مادون قرمز، 4 میلیارد دلار هزینه دربر خواهد داشت.
سایر تلسكوپهای عمدهای كه لغو شدند، یا در دست مطالعه هستند یا به مرحله پرتاب نرسیدند، میتوان به "ماموریت تصویربرداری میكروثانیهقوسی اشعه ایكس (MAXIM)"، "رصدخانه مادونقرمز دور با دیافراگم تكی (SAFIR)"، "رصدخانه ماوراءبنفش-مرئی فضایی (SUVO)" و "کاوشگر زیرمیلیمتری تکامل ساختار کیهانی (SPECS)" اشاره كرد.