اعتدال بهاری

[SɪʟᴠᴇʀMɪɴᴅ]

عتدال بهاری یا هموگانِ بهاری (در نیم‌کره شمالی) در ستاره‌شناسی به لحظه‌ای گفته می‌شود که خورشید از دید ناظر زمینی از صفحه استوای سماوی می‌گذرد و حرکت خود به سمت شمال آسمان را در پیش می‌گیرد. اعتدال بهاری یکی از دو اعتدالین زمین است که در هر سال رخ می‌دهد (اعتدال دیگر اعتدال پائیزی است). اعتدال بهاری در نیم‌کره شمالی برابر است با اعتدال پائیزی در نیم‌کره جنوبی. حرکت زمین به دور خورشید در هر سال باعث می‌شود تا ناظر زمینی تصور کند خورشید روی یک مدار دایره‌ای که با مدار استوای زمین ۲۳٫۵ درجه اختلاف دارد، به دور سیاره ما می‌چرخد. در این میان چهار نقطه از مدار فرضی گردش خورشید به دور زمین بسیار مهم می‌شود. دو اعتدال بهاری و پاییزی که محل تلاقی دو مدار گردش خورشید به دور زمین و دایره استوای سماوی است و دو انقلاب تابستانی و انقلاب زمستانی که به نظر می‌رسد خورشید در بیشترین ارتفاع نسبت به استوای سماوی قرار گرفته‌است.
در تقویم هجری خورشیدی ایرانی برای تعیین روز تقویمی آغاز سال، ظهر نسبت به لحظه تحویل سال (اعتدال بهاری) مرز در نظر گرفته می‌شود. یعنی درصورتیکه لحظه تحویل سال قبل از ظهر باشد همان روز، روز آغاز سال و چنانچه لحظه تحویل سال بعد از ظهر باشد فردای آن، روز آغاز سال به حساب می‌آید. از اینرو میانگین سالانهٔ لحظهٔ اعتدال بهاری (تحویل سال) مابین ظهر آخرین روز سال و ظهر اولین روز سال؛ یعنی نیمه شب (حدوداً ساعت ۰۰:۰۰ بامداد اولین روز سال) خواهد بود. این تقویم بیشترین هماهنگی با زمان واقعی نجومی دارد و نوروز آن هماهنگ با میانگین اعتدال بهاری می‌باشد.
جشن باستانی نوروز از لحظه تحویل سال در نیم‌کره شمالی شروع می‌شود. در گذشته، با به دست آوردن احکام نجوم هر فصل سال، زمان تحویل خورشید را به برج آغازین آن فصل در نظر می‌گرفتند و از همین روی تحویل سال و آغاز فصل بهار، هنگام ورود خورشید به برج حمل در دائرةالبروج یا آغاز برج حمل بود. امروزه به کمک ابزار مدرن می‌توان لحظه رسیدن خورشید به نقطه اعتدال بهاری را به‌طور مستقیم و با دقت زیاد محاسبه کرد و در این لحظه، مختصات دائرةالبروجی خورشید، صفر فرض می‌شود.[۳][۴]


سنگ‌نگاره‌ای در تخت جمشید که نمادی از نوروز زرتشتیان را نشان می‌دهد. در اعتدال بهاری در روز نخست نوروز، نیرو و توان شیر و گاو در حال نبرد برابر است. شیر نماد خورشید و گاو نماد زمین است.
شعر زیر از بدرالدین چاچی به مضمون اعتدال بهاری اشاره دارد:

آهویِ آتشین روی چون در بَره دراُفتد
کافور خشک گردد با مُشک تر برابر
در این شعر آهوی آتشین، خورشید است (آهو در ادبیات کهن فارسی نماد بهار و شیر نماد زمستانست) که نقطه اعتدال برج حمل (بره) وارد می‌شود و روز (کافور خشک) با شب (مشک تر) با هم برابر می‌شوند.
در ۲۱ مارس سال ۱۹۷۱ او تانت، دبیرکل سازمان ملل متحد، روزی را که اعتدال بهاری در آن رخ می‌دهد روز زمین نام نهاد و از آن پس سازمان ملل و بسیاری از کشورها این روز را جشن می‌گیرند و سعی در گسترش آگاهی در مورد لزوم حفظ محیط زیست در زمین می کنند.

[anoosh2]

همانطور که برای تعیین طول جغرافیایی روی زمین ، به طور قراردادی یکی از نصف النهارها را به عنوان نصف النهار مبدا (نصف النهار گرینویج) انتخاب می کنیم ، بر روی کره ی آسمان هم نصف النهار مبدا نصف النهاریست که از نقطه ی اعتدال بهاری می گذرد و هر چه از اعتدال بهاری به سمت شرق می رویم ، بعد بیشتر می شود. با استفاده از بعد و میل می توان موقعیت اجرام بر روی کره ی سماوی را تعیین کرد. بعد و میل همه ی اجرام در بازه های زمانی بلند مدت (۱۰۰۰ سال) منحصر به فرد است ؛ یعنی هیچ دو جرمی وجود ندارد که بعد و میل آن ها برابر باشدو بعد و میل یک جرم برای مدت زیادی ثابت است.
خطوطی فرضی به موازات  استوا تا قطبین را به ۹۰ درجه تقسیم میکند که "میل" نامیده می شوند. بر اساس قرارداد ، میل های جنوبی ( زیر خط استوا ) را با علامت منفی از میل های شمالی ( بالای خط استوا ) متمایز می کنیم. بر این اساس میل قطب جنوب سماوی ۹۰- درجه خواهد بود.در واقع میل بر روی کره ی آسمان مانند عرض جغرافیایی بر روی کره ی زمین است.
همچنین خطوط فرضی دیگری همانند نصف النهار ها بر روی کره ی زمین روی کره ی آسمان نیز وجود دارد که دو قطب آن را به هم متصل می کند. این خطوط تعیین کننده ی طول سماوی اجرام هستند که به آن بعد گفته می شود.بعد بر روی کره ی آسمان معادل طول جغرافیایی بر روی کره ی زمین است. نصف النهار ها کره ی آسمان را به ۳۶۰ درجه یا ۲۴ ساعت تقسیم میکنند.