اتمسفر

[_sehun_]

اَتمُسفِر (به انگلیسی: Atmosphere) یا هَواسِپِهر[۱] یا هَواکُره یا جَو به معنای یک یا چند لایه از گاز است که دور یک جسم آسمانی مانند یک سیاره، ستاره، یا قمر را احاطه کرده‌است. جو به واسطهٔ نیروی گرانش به دور شیء آسمانی نگه‌داشته می‌شود.[۲]

واژه آتموسفر از یونانی باستان به زبان‌های هندواروپایی و بسیاری از زبان‌های دیگر راه یافته است. اصطلاح اتمسفر ستاره‌ای برای اشاره به بخش بیرونی یک ستاره به کار می‌رود و معمولاً قسمت بالاتر از کدری نورسپهر را در بر می‌گیرد. ستاره‌هایی که دمای آن‌ها به اندازه کافی پایین باشد ممکن است دارای اتمسفر بیرونی با مولکول‌های مرکب باشند.

اتمسفر زمین
نوشتار اصلی: اتمسفر زمین
جو زمین[۳][۴] بالاترین بخش تشکیل‌دهندهٔ کرهٔ زمین است که مخلوطی از گازها شامل نیتروژن (۷۸٪)، اکسیژن (۲۱٪)، آرگون (۰٫۹٪) و کربن دی‌اکسید (۰٫۰۳٪) است. اتمسفر زمین از سطح زمین آغاز شده و تا ارتفاع ۱۰٫۰۰۰ کیلومتر (۶٫۲۰۰ مایل) ادامه می‌یابد.
۹۹ درصد از جو زمین در فاصله ۳۰ کیلومتری از سطح آن قرار دارد. اگرچه سیاره‌های دیگر منظومهٔ شمسی نیز هواکره دارند ولی جو زمین تنها جوی است که از زندگی موجودات زنده پشتیبانی می‌کند.[۲]

جوّ زمین از ۵ پنج لایهِ به نام‌های تروپوسفر، استراتوسفر، مزوسفر، ترموسفر، اگزوسفر تشکیل شده‌است.[۵]

فشار
نوشتار اصلی: فشار جو
فشار جوی در هر نقطه عبارت است از نیروی عمود بر واحد سطح که بر اساس وزن ستونی عمودی از اتمسفر بالای آن نقطه تعیین می‌شود. بر روی زمین، این فشار با یکای اتمسفر (atm) نشان داده می‌شود که این یکا برابر است با ۱۰۱٫۳۲۵ کیلو پاسکال (۷۶۰ تور) یا ۱۴ پوند بر اینچ مربع و با فشارسنج اندازه‌گیری می‌شود.

فشار جوی در سطح آب‌ها و دریاهای آزاد در حدود ۱ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است. با افزایش ارتفاع از سطح زمین، به‌دلیل کاسته شدن ارتفاع ستون هوای قرارگرفته در بالای سطح، فشار جو کاهش می‌یابد.

توریچلی فیزیکدان ایتالیایی، نخستین کسی بود که با انجام آزمایشی ساده نشان داد که هوا فشار دارد. وی همچنین با اندازه‌گیری ارتفاع ستون جیوه توانست فشار هوا را در کنار دریا و بالای کوه حساب کند.

این فشار با فشارسنج جیوه‌ای (بارومتر جیوه‌ای) سنجیده می‌شود و واحد آن میلی‌متر جیوه است.
لازم است ذکر شود که فشار هوا در سطح دریا حدود {\displaystyle 10^{5}}{\displaystyle 10^{5}}(100000) پاسکال، ۷۶۰ میلی‌متر جیوه یا ۱ اتمسفر است.

گریز جوی
نوشتار اصلی: گریز جوی
گرانش سطحی سیارات با یکدیگر تفاوت زیادی دارد. برای نمونه نیروی گرانش زیاد سیاره بزرگی مانند مشتری گازهای سبکی مانند هیدروژن و هلیوم را نگه می‌دارد که این گازها از اجرامی با گرانش کمتر فرار می‌کنند. همچنین فاصله از خورشید تعیین‌کننده انرژی در دسترس جهت گرم‌شدن گازهای اتمسفری است که برخی از مولکول‌های آن با افزایش جنبش گرمایی از سرعت گریز سیاره فراتر رفته و می‌توانند از چنگ گرانش سیاره فرار کنند؛ بنابراین اجرام سرد و دور از خورشید مانند تیتان، تریتون و پلوتون با وجود داشتن گرانش نسبی ضعیف، قادر به نگه‌داری اتمسفر خود هستند.

گردش
نوشتار اصلی: گردش جوی
گردش اتمسفر بر اثر تفاوت گرمایی است و زمانی رخ می‌دهد که همرفت جهت انتقال گرما بیشتر از تابش گرمایی باشد. بر روی سیاره‌ها، زمانی که منبع اولیه گرما تابش خورشیدی باشد، گرمای اضافی در مدارهای استوایی به عرض‌های جغرافیایی بالاتر منتقل می‌شود. زمانی که یک سیاره، مقادیر زیادی از گرما را درون خود تولید کند (مانند مشتری)، فرایند همرفت در اتمسفر می‌تواند انرژی گرمایی را از لایه‌های داخلی با دمای بالاتر به سطح سیاره منتقل کند.
@ppparhhhammm